Μουσεία δίπλα στη θάλασσα

Τα μουσεία άνοιξαν και πάλι. Με την εφαρμογή ειδικών πρωτοκόλλων ασφαλούς χρήσης για την προστασία των επισκεπτών και του προσωπικού τους στην εποχή του κορωνοϊού. Αυτό σημαίνει: Την τήρηση αποστάσεων 1,5 μέτρου για ανοικτούς χώρους και 2 μέτρων για κλειστούς χώρους. Συστήνεται η χρήση μάσκας και αντισηπτικού διαλύματος. Στα πωλητήρια και στις καντίνες τους θα λαμβάνονται τα μέτρα ασφαλείας που λαμβάνονται στους χώρους λιανεμπορίου και εστίασης. Σε περίπτωση οργανωμένων ξεναγήσεων θα προτιμάται η χρήση ασύρματης ξενάγησης, ενώ δεν πρέπει να συμμετέχουν περισσότερα από οκτώ άτομα. Δεν είναι δύσκολο να τηρήσουμε όσα ζητούνται. Την ίδια στιγμή, όπως καλούμαστε να στηρίξουμε την οικονομία της χώρας, έτσι καλούμαστε να στηρίξουμε και τον τομέα του πολιτισμού. Η επίσκεψη σε ένα ή περισσότερα μουσεία από αυτά που λειτουργούν στις περιοχές όπου θα παραθερίσουμε, εκτός από προσωπικό κέρδος είναι μία ακόμα κίνηση υπέρ της πολυσυζητημένης επανεκκίνησης της Ελλάδας, της επανεκκίνησης των ζωών μας.

Από τη Δήλο ως την Κρήτη

Μουσεία παρά θίν’ αλός λοιπόν, που περιμένουν τους επισκέπτες – κρίνεται απαραίτητο ένα τηλεφώνημα επιβεβαίωσης των ημερών-ωρών λειτουργίας – για να τους θυμίσουν πως Ελλάδα δεν είναι μόνο ήλιος, ακτογραμμές και νησιά, είναι και ιστορία αιώνων. Αυτή η ιστορία αποτυπώνεται στο Μουσείο της Δήλου, το νησί με τον εντυπωσιακότερο αρχαιολογικό χώρο του Αιγαίου. Οπως αποτυπώνεται και στα αρχαιολογικά μουσεία της Θήρας και της Προϊστορικής Θήρας, της Ανδρου, της Τήνου, της Μυκόνου, της Σύρου (που ιδρύθηκε το 1834 και είναι ένα από τα παλαιότερα της Ελλάδας), της Πάρου, της Μήλου, της Κιμώλου, της Κέας, της Ιου, της Σερίφου, της Αμοργού (στον Πύργο του Γαβρά, ιστορικού μνημείου της Ενετοκρατίας) και της Απείρανθου Νάξου. Ολο το Αιγαίο είναι γεμάτο μικρά και μεγαλύτερα μουσεία στα οποία φιλοξενούνται τα ευρήματα από τις τοπικές ανασκαφές. Και αν δεν είναι άπαντα τόσο φροντισμένα και προσεγμένα όσο θα έπρεπε (αρκετά κτίρια, σε όλη την Ελλάδα, είναι δυστυχώς «γερασμένα», όπως «γερασμένος» είναι και ο τρόπος παρουσίασης των συλλογών τους) παραμένουν εξαιρετικά ενδιαφέροντα για τον επισκέπτη – και συγκινητικά αν ο επισκέπτης είναι Ελληνας.

Στην Κρήτη, το Αρχαιολογικό Μουσείο του Ηρακλείου είναι αδιαμφισβήτητα ένα από τα σημαντικότερα, όχι μόνο της χώρας μας, αλλά της Ευρώπης: Τα εκθέματά του περιλαμβάνουν δείγματα από όλες τις περιόδους της κρητικής προϊστορίας και ιστορίας, με τα αριστουργήματα της μινωικής τέχνης να ξεχωρίζουν. Το κτίριο όπου στεγάζεται βρίσκεται στο κέντρο της πόλης και έχει κατασκευαστεί μεταξύ 1937 και 1940, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Πάτροκλου Καραντινού. Στην ίδια θέση κατά την ενετοκρατία βρισκόταν η καθολική μονή του Αγίου Φραγκίσκου, η οποία καταστράφηκε το 1856 από σεισμό. Τα ερείπιά της είναι ορατά πίσω από τον κήπο του μουσείου. Το σημερινό κτίριο, σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Πολιτισμού, αποτελεί «σημαντικό δείγμα του μοντέρνου αρχιτεκτονικού κινήματος στην Ελλάδα, βραβευμένο με έπαινο Bauhaus στον Μεσοπόλεμο. Οι χρωματισμοί και τα υλικά κατασκευής, όπως και τα πολύχρωμα φλεβωτά μάρμαρα, παραπέμπουν στις τοιχογραφικές μιμήσεις ορθομαρμαρώσεων των μινωικών κτιρίων».

Στο καθολικό της ενετικής μονής του Αγίου Φραγκίσκου στεγάζεται το Αρχαιολογικό Μουσείο των Χανίων, στο οποίο έχει δωρισθεί και η αξιόλογη συλλογή Μητσοτάκη. Ιδιαίτερα σημαντικό έργο για την Κρήτη είναι το υπερσύγχρονο Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων, στην περιοχή της Χαλέπας,

που αναμένεται να λειτουργήσει μέσα στο 2021. Στην ατμοσφαιρική βενετσιάνικη εκκλησία του Αγίου Φραγκίσκου, στο ιστορικό κέντρο της πόλης, στεγάζεται το Αρχαιολογικό Μουσείο Ρεθύμνου, με εκθέματα που χρονολογούνται από την Παλαιολιθική περίοδο μέχρι και τον 17ο αι. μ.Χ. Πυρήνας του εν λόγω μουσείου «υπήρξε η αρχαιολογική συλλογή του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Ρεθύμνου, η οποία συγκροτήθηκε στο β’ μισό του 19ου αιώνα. Περιελάμβανε κυρίως αγγεία, γλυπτά και νομίσματα, χωρίς ένδειξη προέλευσης καθώς και ορισμένα αιγυπτιακά αντικείμενα και ένα γυάλινο φοινικικό περίαπτο. Τα αντικείμενα αποκτήθηκαν από τον Φιλεκπαιδευτικό μέσω αγορών και δωρεών. Μετά την ενσωμάτωση της Κρήτης στο Ελληνικό κράτος, το Μουσείο απέκτησε δημόσιο χαρακτήρα και η συλλογή του εμπλουτίστηκε με ευρήματα από τις ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν στην Π.Ε. Ρεθύμνου».

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Σητείας πρωτολειτούργησε το 1984, εκατό χρόνια μετά τις πρώτες επίσημες ανασκαφές στην περιοχή από την Ιταλική Αρχαιολογική Σχολή. Εκεί, μεταξύ άλλων, εκτίθεται ο σημαντικός χρυσελεφάντινος Κούρος του Παλαιοκάστρου. Πρόκειται για «αγαλματίδιο ανδρικής μορφής, από τα πιο ξεχωριστά έργα της μινωικής τέχνης. Αποτελείται από τουλάχιστον οκτώ κομμάτια, που κατασκευάστηκαν χωριστά και ενώθηκαν με συνδέσμους. (…) Θεωρείται κρητικό έργο, αλλά με ισχυρές επιδράσεις από την αιγυπτιακή τέχνη, όπως δείχνουν η τεχνική, τα υλικά και οι αναλογίες της μορφής».

Και άλλες νησιωτικές αρχαιότητες

Φιλοξενούμενο στο μεσαιωνικό κτίριο του μεγάλου νοσοκομείου των Ιπποτών, το Αρχαιολογικό Μουσείο Ρόδου διαθέτει συλλογή με ευρήματα των ανασκαφών που έγιναν στο νησί και σε άλλα Δωδεκάνησα: Γλυπτά της Κλασικής και της Ελληνιστικής περιόδου, μυκηναϊκά κοσμήματα, αγγεία και μικροαντικείμενα από ταφικά σύνολα της Ιαλυσίας και της Καμίρου από τη Γεωμετρική ως την Κλασική περίοδο (9ος-4ος αιώνας π.Χ.) καθώς και ροδιακά νομίσματα Ελληνιστικών χρόνων αποτελούν μερικά από τα κύρια εκθέματά του.

Ενδιαφέροντα αρχαιολογικά μουσεία, σύμφωνα πάντα με τα στοιχεία του υπουργείου Πολιτισμού, έχουν η Νίσυρος, η Αστυπάλαια, η Κάλυμνος, η Λέρος, η Σύμη και η Κάρπαθος. Το Αρχαιολογικό Μουσείο Καστελλόριζου στεγάζεται στο «Κονάκι», στο μεσαιωνικό κάστρο του Αγ. Νικολάου. Η έκθεσή του «περιλαμβάνει υλικό που σχετίζεται με τη νεότερη ιστορία του νησιού, από τα μέσα του 19ου έως τα μέσα του 20ού αιώνα. Μέσα από κείμενα και εκθέματα γίνεται προσπάθεια να δοθεί η εικόνα ακμής και παρακμής του Καστελλόριζου».

Πλούσιο σε εκθέματα είναι το Αρχαιολογικό Μουσείο της Κω, με γλυπτά που χρονολογούνται από τα ελληνιστικά ως τα υστερορρωμαϊκά χρόνια. Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αγίου Κήρυκου στην Ικαρία ξεχωρίζει επιτύμβιο ανάγλυφο με παράσταση γυναίκας που κάθεται σε θρόνο κρατώντας ένα μωρό στην αγκαλιά της, περιστοιχιζόμενη από άλλα παιδιά και άντρες. Το Αρχαιολογικό Μουσείο Μυτιλήνης και εκείνα της Χίου, της Μύρινας Λήμνου και της Σαμοθράκης έχουν να διηγηθούν στον επισκέπτη της δικές τους, ξεχωριστές ιστορίες. Η μόνιμη έκθεση στο νεοκλασικό κτίριο του Αρχαιολογικού Μουσείου Μυτιλήνης, η οποία εγκαινιάστηκε τον Ιούλιο του 1991, περιλαμβάνει ευρήματα που χρονολογούνται από την Τελική Νεολιθική περίοδο έως την Υστερη Ρωμαιοκρατία. Η μόνιμη έκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου Χίου έχει τίτλο «Χίος τ’ έναλος πόλις Οινοπίωνος», εγκαινιάστηκε το 1999 και περιλαμβάνει τα πιο αντιπροσωπευτικά δείγματα της τέχνης και της καθημερινής ζωής στο νησί από την Τελική Νεολιθική περίοδο έως την ύστερη Ρωμαιοκρατία. Τα εκθέματα προέρχονται, μεταξύ άλλων, από τις ανασκαφές της Αγγλικής Αρχαιολογικής Σχολής στο Εμποριό, στα Φανά, στο Αγιο Γάλας, στα Δότια και στον Κοφινά, και από τις ανασκαφές της Αρχαιολογικής Εταιρείας στο Ριζάρι και στα Φανά. Η συλλογή του Αρχαιολογικού Μουσείου Θάσου περιλαμβάνει περισσότερα από 1.600 εκθέματα. Οι εγκαταστάσεις του έχουν συνολικό εμβαδό 2.376 τ.μ., και αποτελεί το μεγαλύτερο μουσείο στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη και ένα από τα μεγαλύτερα του βορειοελλαδικού χώρου. Οσο για τα νησιά του Ιονίου, αυτά έχουν συγκεντρώσει τους δικούς τους θησαυρούς στα Μουσεία Αργοστολίου στην Κεφαλλονιά, Βαθέος Ιθάκης, Λευκάδας και Κερκύρας. Ξεχωριστή θέση ανάμεσα στα εκθέματα του τελευταίου κατέχουν «το αέτωμα από τον αρχαϊκό ναό της Αρτέμιδος, όπου η θεά παριστάνεται ως Γοργώ, διάφορα επιτύμβια μνημεία της ίδιας περιόδου, όπως ο Λέων του Μενεκράτους, και τα σημαντικά επιγραφικά μνημεία, η στήλη του Αρνιάδα και το κιονόκρανο του Ξεμβάρους».  Ενδιαφέρουσες και οι συλλογές των μουσείων της Αίγινας, της Σαλαμίνας και του Πόρου. Εκείνο της Αίγινας βρίσκεται στον αρχαιολογικό χώρο της Κολώνας, και είναι κτισμένο δίπλα στα ερείπια των διαδοχικών προϊστορικών οικισμών και την ακρόπολη των ιστορικών χρόνων. Τα εκθέματά του προέρχονται κυρίως από τον αρχαιολογικό χώρο που το περιβάλλει. Το Αρχαιολογικό Μουσείο Σαλαμίνας στεγάζεται στο κτίριο του πρώην Καποδιστριακού Δημοτικού Σχολείου της πόλης της Σαλαμίνας και τα εκθέματά του προέρχονται από ανασκαφές σε όλο το νησί. Οσο για το Αρχαιολογικό Μουσείο Πόρου, έχει κτιστεί το 1967 εκεί όπου βρισκόταν το σπίτι του πρωθυπουργού της Ελλάδας Αλέξανδρου Κοριζή. Το οίκημα δωρήθηκε γι’ αυτόν τον σκοπό από τους κληρονόμους του στο Ελληνικό Δημόσιο. Στους δύο ορόφους του φιλοξενούν εκθέματα από όλη την περιοχή της Τροιζηνίας, καθώς και τα ευρήματα των παλαιών ανασκαφών στην Ερμιόνη.

Κάθε τόπος με τη συλλογή του

Παραθεριστικοί όμως προορισμοί δεν είναι μόνο τα νησιά. Κοντά στην Αθήνα, δίπλα σε όμορφες παραλίες και σε οικισμούς και χωριά που το καλοκαίρι γεμίζουν κόσμο, τα μουσεία του Μαραθώνα, της Βραυρώνας (με τα χαρακτηριστικά αγαλμάτια των μικρών αγοριών και κοριτσιών, καθώς η Αρτεμις που λατρευόταν στην περιοχή ήταν θεά προστάτιδα του τοκετού και των παιδιών) και του Λαυρίου περιλαμβάνουν στις συλλογές τους σημαντικά εκθέματα. Στον χώρο του Μουσείου του Μαραθώνα ο επισκέπτης μπορεί επιπλέον να δει το προστατευμένο με στέγαστρο νεκροταφείο τύμβων της Μέσης Εποχής του Χαλκού (2000-1600 π.Χ.) καθώς και τον λεγόμενο τύμβο των Πλαταιέων του 5ου αι. π.Χ. Μεγάλης σπουδαιότητας είναι βεβαίως τα Μουσεία της Κορίνθου, των Μυκηνών και της Αρχαίας Ολυμπίας, τα οποία επισκέπτονται κάθε χρόνο χιλιάδες τουρίστες. Μπορεί να μην είναι παραθαλάσσια, βρίσκονται όμως και τα τρία στον δρόμο προς τις παραλίες της Πελοποννήσου, δίπλα σε τρεις από τους σπουδαιότερους αρχαιολογικούς χώρους της Ελλάδας. Η Αρχαιολογική Συλλογή της Μονεμβασιάς στεγάζεται σε ιστορικό κτίριο που είχε λειτουργήσει ως Τζαμί στην Τουρκοκρατία, ως δημόσιο κτίριο στην Ενετοκρατία και ως φυλακή και καφενείο στα μετέπειτα χρόνια. Το Αρχαιολογικό Μουσείο Αιγίου στεγάζεται σε κτίριο της παλιάς Δημοτικής Αγοράς που αποδίδεται στον Τσίλερ. Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ναυπλίου φιλοξενούνται και ευρήματα από τη γειτονική Τίρυνθα. Η Αρχαιολογική Συλλογή Γαλαξιδίου συστεγάζεται με το Ναυτικό και Εθνολογικό Μουσείο σε παραδοσιακό κτίριο στο κέντρο της πόλης (επιπλέον, οι Δελφοί με τον συγκλονιστικό αρχαιολογικό χώρο και το δικό τους μουσείο δεν είναι μακριά). Το Αρχαιολογικό Μουσείο της Χαλκίδας έχει εκθέματα από τις ανασκαφές στην Εύβοια και από την Παλαιολιθική μέχρι και την Υστερη Ρωμαϊκή Εποχή. Χτισμένο το 1909 με κεφάλαιο του Αλέξιου Αθανασάκη από την Πορταριά του Πηλίου, το Αθανασάκειο Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου είναι από τα παλαιότερα της χώρας. Πρόκειται για ένα ισόγειο νεοκλασικό κτίριο με συνολικό εμβαδόν 870 τ.μ. και επτά χώρους έκθεσης. Φιλοξενεί αρχαιολογικά ευρήματα από τη νεολιθική περίοδο έως και τα ρωμαϊκά χρόνια από τις αρχαιολογικές έρευνες που πραγματοποιήθηκαν στον Νομό Μαγνησίας από τις αρχές του 20ού αιώνα έως τις μέρες μας. Η έκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου Νικόπολης, το οποίο βρίσκεται στην είσοδο της Πρέβεζας, αφορά αποκλειστικά τα ευρήματα του αρχαιολογικού χώρου της Νικόπολης. Τέλος, στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας παρουσιάζεται η πλούσια αλλά και άγνωστη στους πολλούς ιστορία της Θεσπρωτίας.