Ο προθάλαμος που οδηγεί απαρέγκλιτα στον φασισμό είναι η κατάλυση του κράτους δικαίου και η συνακόλουθη αντικατάστασή του με επαίσχυντες καταδοτικές τακτικές τύπου «μαύρης κουκούλας», μέσω των οποίων ποταποί συκοφάντες υποκρίνονται τους ακατάβλητους υπερασπιστές του νόμου και της τάξης, ενώ βεβαίως κατ’ ουσίαν πρόκειται για βαθύτατα ελλειμματικές προσωπικότητες που αποστάζουν χολή λόγω συμπλεγματικής εμπάθειας και απύθμενου φθόνου. Απειράριθμα είναι τωόντι τα παραδείγματα, όχι μόνο στη σημερινή ελληνική κοινωνία της ηθικής σήψης και της οικονομικής παρακμής, αλλά και σε κάθε γωνιά του πλανήτη, όπου βαθμηδόν η δημοκρατική ικμάδα στεγνώνει και επελαύνει η πλημμυρίδα του απολυταρχισμού και του σκοταδισμού. Οταν οι νόμοι υποκαθίστανται από προσωπικές σκοπιμότητες ανταλλακτικής τακτοποίησης επαίσχυντων λογαριασμών, όταν η εφαρμογή του δικαίου παραχωρείται σε αλλότρια πρόσωπα και όχι στους νόμιμους εκπροσώπους των θεσμών, τότε προλειαίνεται το έδαφος για την ανάδυση μοχθηρών τυράννων και την επικράτηση δυναστικών μεθόδων στον δημόσιο βίο αλλά και σε κάθε έκφανση και πτυχή της ανθρώπινης δραστηριότητας.
Στο πλαίσιο της αμερικανικής πολιτικής συχνό είναι το φαινόμενο κατά το οποίο στιβαροί ηγέτες σε στιγμές κρίσης επικαλούνται με αμέριστο σεβασμό την αναμφίλεκτη σοφία των φωτισμένων θεμελιωτών της δημοκρατικής πολιτείας τους, προκειμένου να ενδυναμώσουν το μήνυμά τους προς τον λαό και να ενισχύσουν την επιχειρηματολογία τους. Η υπενθύμιση του ακόλουθου περιστατικού, μάλλον κατά πολλούς ανεκδοτολογικής υφής, αποτελεί αρκετές φορές το αποκορύφωμα τέτοιου είδους έντονων και ενίοτε αγωνιωδών επικλήσεων. Ειδικότερα, σύμφωνα με αυτοβιογραφικές σημειώσεις αυτόπτη μάρτυρα μετά το πέρας των εργασιών της Συντακτικής Εθνοσυνέλευσης του 1787 στη Φιλαδέλφεια, μια φιλοπερίεργη κυρία ρώτησε τον Βενιαμίν Φραγκλίνο, εμβληματική φιγούρα του Διαφωτισμού και ιδιοφυή εφευρέτη, αναφορικά με το τελικό αποτέλεσμα της ενδελεχούς διαβούλευσης, με άλλα λόγια εάν πρόκειται να καθιδρυθεί δημοκρατία ή μοναρχία στην πατρίδα τους, και ο ετοιμόλογος εθνοπατέρας απάντησε: «Δημοκρατία, εάν βεβαίως μπορέσετε να τη διατηρήσετε».
Η βαθυστόχαστη αυτή αποστροφή του Φραγκλίνου μέσα στην ευθύβολη λακωνικότητά της ενέχει το κρίσιμο διακύβευμα της δημοκρατικής διακυβέρνησης στην ολότητά του, ούτως ειπείν την αδιαλείπτως παρούσα και άκρως απειλητική διακινδύνευση που εμπεριέχεται στον θεσμό της δημοκρατικής πολιτείας, καθώς, ως γνωστόν, η υπεράσπιση αυτού του θαυμαστού αλλά και τόσο ευάλωτου πολιτεύματος επαφίεται στους ίδιους τους πολίτες ως σύνολο σκεπτόμενων και λογοκρατούμενων ατόμων, τα οποία εμφορούνται από αδιάφθορες ηθικές αξίες και ακίβδηλες ανθρωπιστικές αντιλήψεις. Είναι γεγονός άλλωστε ότι τον πρώτο στόχο των απολυτόφρονων ατόμων, αυτών των αισχρών αγγείων και αποφώλιων τεράτων, αποτελούν πάντοτε οι κορυφαίες προσωπικότητες της ανθρώπινης κοινότητας, επειδή ακριβώς η ευανδρία εγείρει απόρθητο τείχος για την υπεράσπιση της δημοκρατικής πολιτείας. Οι λαοπρόβλητοι αλλά συνάμα και φωτισμένοι ηγέτες δεν έχουν ανάγκη λακέδων και σπιούνων· σκοπός τους είναι η ενδυνάμωση της νομιμότητας και η περιθωριοποίηση εκείνων των προσώπων, τα οποία ενεργώντας κατά κανόνα με υποχθόνιο τρόπο υπόσχονται την υπέρβαση των κανόνων δικαίου και τη φαλκίδευση των δημοκρατικών δικαιωμάτων, προκειμένου να εκμαυλίσουν συνειδήσεις και ακολούθως να υλοποιήσουν τα δόλια σχέδιά τους.
Γνωστό είναι το περιστατικό που αφηγείται με απαράμιλλη παραστατικότητα ο Ηρόδοτος, αυτός ο δικαίως αποκαλούμενος και Ομηρος της ιστοριογραφίας. Σύμφωνα λοιπόν με τη σχετική νοβελιστική παρέκβαση στο πέμπτο βιβλίο των Ιστοριών του ο τύραννος της Κορίνθου Περίανδρος απέστειλε κάποτε έμπιστο άνθρωπό του στον αδίστακτο τύραννο της Μιλήτου Θρασύβουλο, με σκοπό να τον ρωτήσει με ποιον τρόπο θα μπορούσε να διασφαλίσει τη συνέχιση του δυναστικού καθεστώτος του. Ο Θρασύβουλος προσκάλεσε τον κορίνθιο απεσταλμένο εκτός της πόλης και τον οδήγησε σε ένα χωράφι με σπαρτά, όπου καθώς προχωρούσαν φρόντιζε να τσακίζει επιδεικτικά εκείνα τα στάχυα που υψώνονταν πάνω από τα υπόλοιπα. Οταν ο Περίανδρος έγινε κοινωνός αυτού τού εκ πρώτης όψεως δυσεξήγητου συμβάντος, καθόλου δεν απόρησε αλλά αμέσως συνειδητοποίησε ότι πρέπει να εξοντώσει τους καλύτερους πολίτες της επικράτειάς του, για να μακροημερεύσει η λαομίσητη τυραννία του.
Στον σύγχρονο κόσμο μας, όπου δυστυχώς η δημοκρατία υποχωρεί σε όλα τα μέτωπα και προβάλλουν παντού τα σπέρματα της έχιδνας, με άλλα λόγια κοινωνικά αποβράσματα που υποδύονται τους λαοφιλείς ηγετίσκους αλλά κατ’ ουσίαν ελαύνονται από μοχθηρία και δολιότητα, ο έντιμος άνθρωπος πρέπει να αποδεχθεί, χωρίς ωστόσο να φοβηθεί, ότι εφόσον πράττει το σωστό καθίσταται αυτομάτως ευπρόσβλητος και τρωτός. Αυτό είναι το βαρύτατο τίμημα που πρέπει να καταβάλει κάθε πολίτης με γνήσια δημοκρατική συνείδηση – ιδίως στην πατρίδα μας κατά τις τελευταίες δεκαετίες, όπου οι χείριστοι των ανθρώπων σχεδόν ενστιγματικά πλέον συσπειρώνονται εναντίον κάθε ακέραιου και αδελέαστου υπερασπιστή της αξιοκρατίας και της δημοκρατικής νομιμότητας. Κατά την άκρως απαισιόδοξη διαπίστωση του νομπελίστα ποιητή μας, Γιώργου Σεφέρη, στην κονίστρα της ελληνικής πολιτικής αλλά και ευρύτερα της καθημερινής βιοτικής πάλης, «η μηχανή είναι βιαστική / στη φρίκη και στην καταφρόνια / στο θάνατο και στη ζωή» («Τριζόνια»). Καιρός είναι πλέον να διαψεύσουμε με εύτολμες πράξεις αυτή την τόσο απογοητευτική ρήση για την αποπνικτική κατάσταση των ελληνικών πολιτικών και κοινωνικών πραγμάτων. Η μηχανή πάντοτε θα λειτουργεί εις βάρος μας, αλλά είναι αποκλειστικά στο χέρι μας να μειώσουμε ή καλύτερα να σταματήσουμε εντελώς τις ολέθριες στροφές της.
Ο κ. Ανδρέας Γ. Μαρκαντωνάτος είναι καθηγητής της Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου.
