Η άλλη μεταρρύθμιση

Βρισκόμαστε και πάλι μπροστά σε αλλαγές. Η Παιδεία στην Ελλάδα, αντί για ζήτημα μακροπρόθεσμου προγραμματισμού στην υπηρεσία της κοινωνίας και της εθνικής οικονομίας, είναι και πάλι παιχνίδι απροκάλυπτων και φυσικά βραχυπρόθεσμων ιδεολογικών ρεβανσισμών. Βέβαια, αν έχεις μια ιδέα για το μέλλον της χώρας, για τη γεωπολιτική της θέση, για το παραγωγικό της μέλλον, αν έχεις δηλαδή ένα εθνικό όραμα, μπορείς να έχεις και ένα όραμα για την Παιδεία, ρεαλιστικό και μακράς διάρκειας. Εμείς δεν έχουμε ιδέα για το τι θα γίνει αύριο το πρωί, μας απασχολεί περισσότερο να δείχνουμε πόσο λεβέντες είμαστε στις διαπραγματεύσεις μας με τους εταίρους. Κατά τα άλλα εξάγουμε δωρεάν γιατρούς στη Γερμανία, εκεί όπου η εκπαίδευση κάθε γιατρού κοστίζει στο κράτος συνολικά 180.000 ευρώ. Ευφυές, ελληνικό.

Καταργήθηκαν τα συμβούλια διοίκησης. Αναρωτήθηκε κανείς αν είχαν όχι τη δυνατότητα αλλά τη στοιχειώδη ανοχή στο εσωτερικό των ιδρυμάτων για να συμβάλουν στο μέτρο των δυνατοτήτων τους; Αντιμετωπίστηκαν ως ξένο σώμα. Ο χώρος του πανεπιστημίου διέπεται από τέτοιο πνεύμα κορπορατισμού και συγκάλυψης, ώστε οποιοσδήποτε κανόνας, οποιαδήποτε διαδικασία, να «προσαρμόζεται» εντέχνως στις επιδιώξεις ομάδων εξουσίας, χωρίς εμφανή παραβίαση του νόμου. Και αυτό δεν το αντιμετωπίζει καμιά μεταρρύθμιση. Ποιο είναι το αντίδοτο; Η ακαδημαϊκή ηθική, που είναι όμως προσωπική, όχι συλλογική.

Δεν χρειάζεται επίσης σχολιασμό η επιστροφή του «θεσμού» του πανεπιστημιακού ασύλου, αυτού του παρανοϊκής ιδεοληψίας ελληνικού εφευρήματος. Ποιους εξυπηρετεί; Γιατί δεν το εξάγουμε και στα διεθνή φόρα, κατηγορώντας συνάμα τους ξένους για δημοκρατικό έλλειμμα στα πανεπιστήμιά τους, στα οποία ωστόσο υπερηφανευόμαστε ότι διδάξαμε ή ότι στείλαμε για διδακτορικό τους καλύτερους φοιτητές μας;

Το πρόβλημα του ελληνικού πανεπιστημίου έχει δύο πλευρές. Η εξωγενής έχει να κάνει με το νομικό πλαίσιο, τη χρηματοδότηση και γενικότερα την πολιτική και κοινωνική πίεση. Το εσωτερικό πρόβλημα του πανεπιστημίου έχει να κάνει με ακατανόητες συλλογικές νοοτροπίες και φοβίες: από τη μία η διεκδίκηση εξουσίας με κάθε μέσο, από την άλλη η αδράνεια ή και ανικανότητα για οποιεσδήποτε βελτιωτικές αλλαγές. Η τελευταία ενισχύεται συν τοις άλλοις από την παθητικότητα των κατώτερων βαθμίδων διδασκόντων οι οποίοι έχουν κατά νου μόνο την εξέλιξή τους: μια απογοητευτική εικόνα συχνά ικανού διδακτικού προσωπικού που προσαρμόζει τη στάση του περισσότερο στο «ρεύμα» παρά στις πεποιθήσεις του.

Τι μπορεί να γίνει στο ελληνικό πανεπιστήμιο των πολλών ταχυτήτων, των εξαιρετικών σπουδαστών και διδασκόντων αλλά και του αντιθέτου τους; Μια προοπτική είναι η υγιής ενεργοποίηση των ίδιων των φοιτητών. Να διαμαρτυρηθούν στους προέδρους, στους κοσμήτορες και στους πρυτάνεις τους για την ενδεχόμενη ανεπάρκεια των καθηγητών σε σχέση με τα καθήκοντά τους, για το δικαίωμά τους να αξιολογούν κάθε εξάμηνο τις προσφερόμενες διδακτικές υπηρεσίες, να διαμαρτυρηθούν για τις προβληματικές διοικητικές εξυπηρετήσεις, να διαμαρτυρηθούν για τη βία όπου υπάρχει. Να απαιτήσουν το δικαίωμα στη γνώση, που είναι και η μοναδική ελπίδα για το μέλλον τους και τη ζωή τους. Να κατεβούν στο πεζοδρόμιο γι’ αυτό. Εχουν τη δύναμη και μπορούν να το κάνουν.

Ο κ. Ανδρέας Γιακουμακάτος είναι καθηγητής Αρχιτεκτονικής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών.