Στην Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών, στην πτέρυγα «Ι. Μακρυγιάννης», στην Αθήνα, εγκαινιάστηκε και λειτουργεί μέχρι τις 18 Φεβρουαρίου η έκθεση με τον τίτλο «Στο όνομα της ανθρωπιάς» και υπότιτλο «Αμερικανική ανακουφιστική βοήθεια στην Ελλάδα 1918-1929». Η έκθεση αυτή άντλησε το υλικό της από τις πλούσιες συλλογές των Αρχείων και της Γενναδείου Βιβλιοθήκης για να παρουσιάσει την ιστορία της ανθρωπιστικής βοήθειας, που πρόσφεραν οι Αμερικανοί για να υποστηρίξουν τους πρόσφυγες στην Ελλάδα την ταραγμένη περίοδο μετά τον Α΄Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η Γεννάδειος Βιβλιοθήκη ήταν η πρώτη μεγάλη βιβλιοθήκη στην Ελλάδα επικεντρωμένη στη μελέτη του βυζαντινού, μεταβυζαντινού και νεοελληνικού κόσμου. Ο έλληνας διακεκριμένος διπλωμάτης Ιωάννης Γεννάδιος, που είχε ασκήσει έντονες πιέσεις υπέρ της Ελλάδας στην Αγγλία και στις Ηνωμένες Πολιτείες, κληροδότησε την συλλογή του, 30.000 πολύτιμων τόμων, στην Αμερικανική Σχολή. Η δώρηση αυτή της βιβλιοθήκης δημιούργησε ισχυρό και άρρηκτο δεσμό με την Ελλάδα και, όπως ο Ι. Γεννάδιος έγραψε, «εγένετο με σκοπόν ωφελείας των εθνικών ημών συμφερόντων».
Επισκέφθηκα την αξιόλογη αυτή έκθεση με τις φοιτήτριες του Δημοτικού Λαϊκού Πανεπιστημίου Αγίας Παρασκευής και είχαμε την τύχη να μας ξεναγήσει η εκλεκτή διευθύντρια της Γενναδείου Βιβλιοθήκης κ. Μαρία Γεωργοπούλου, που είναι και μία από τις επιμελήτριες μιας αξιόλογης και πολυτελούς έκδοσης του ιστορικού της έκθεσης με πλούσιο φωτογραφικό υλικό.
Η έκθεση αναδεικνύει την προσφορά διαφορετικών ατόμων από πολιτικά στελέχη, φιλανθρωπικές οργανώσεις, αλλά και ανιδιοτελείς εθελοντές, που με φιλάνθρωπα αισθήματα έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην αναμόρφωση της Ελλάδας μετά το 1922. Αμερικανικές ανθρωπιστικές οργανώσεις, ο Αμερικανικός Ερυθρός Σταυρός, τα Νοσοκομεία Αμερικανίδων Κυριών και της Χριστιανικής Αδελφότητας Νέων συσπειρώθηκαν και πρόσφεραν πολύτιμη βοήθεια σε εκτοπισμένους πρόσφυγες και σε ορφανά παιδιά. Οι οργανώσεις αυτές σε συνεργασία με τους Αμερικανούς Φίλους της Ελλάδας πρόσφεραν ψυχική και σωματική υγειονομική περίθαλψη στους ξεριζωμένους ανθρώπους και ενίσχυσαν το σθένος και τη θέλησή τους για ζωή.
Επακόλουθο της αμερικανικής ανθρωπιστικής βοήθειας ήταν η σημαντική επέκταση των ελληνοαμερικανικών εμπορικών σχέσεων στη δεκαετία του 1920. Οι υποδομές της Ελλάδας αναβαθμίστηκαν, με την κατασκευή του φράγματος του Μαραθώνα και την αποστράγγιση των κοιλάδων του Στρυμόνα και της Δράμας. Τα έργα έδωσαν ευκαιρία απασχόλησης στους πρόσφυγες και βελτίωσαν την ποιότητα ζωής.
Kατά την περίοδο του Μεσοπολέμου ο Ελευθέριος Βενιζέλος, που επεδίωκε μια φιλελεύθερη εκπαίδευση, ανεξάρτητη από την Εκκλησία, ενεθάρρυνε τη λειτουργία αμερικανικών σχολείων στην Ελλάδα, η οποία και αποδείχθηκε καθοριστική για τον εκσυγχρονισμό της ελληνικής εκπαίδευσης. Χιλιάδες απόφοιτοί τους, με το ισχυρό εργασιακό ήθος τους, διέπρεψαν στην Ελλάδα και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Εξάλλου, η Χριστιανική Αδελφότητα Νέων (ΧΑΝ) και η Χριστιανική Ενωση Νεανίδων (ΧΕΝ) πρόσφεραν στέγαση και εκπαίδευση στους πρόσφυγες μετά το 1922.
Η ελληνοαμερικανική διασπορά της Ανατολής συνέβαλε και στον πολιτισμό κυρίως μέσω της διάδοσης λαϊκών και ρεμπέτικων τραγουδιών και είναι εντυπωσιακή η έκθεση διάφορων αντικειμένων, όπως δίσκων 78 στροφών, που αποτυπώνουν τη μουσική, τις φωνές, τα όργανα, και εκφράζουν τον καημό των προσφύγων.
Η έκθεση «Στο όνομα της ανθρωπιάς» είναι χωρίς αμφιβολία αξιόλογη, γιατί παρουσιάζει σημαντικά γεγονότα, τα οποία δικαιολογούν τη σύσφιξη των σχέσεων Ελλάδας-Αμερικής με κοινά οφέλη. Πρόκειται για μια ένδοξη σελίδα των Αμερικανών για την ανθρωπότητα, με ευσπλαχνία και αλληλεγγύη άλλων εποχών… Ο tempora, o mores!
Η κυρία Στέλλα Πριόβολου είναι ομότιμη καθηγήτρια πρόεδρος Σώματος Ομοτίμων Καθηγητών ΕΚΠΑ, κοσμήτορας Δημοτικού Λαϊκού Πανεπιστημίου Αγίας Παρασκευής.
