Η εθνική τραγωδία των Τεμπών και η αντιπαράθεση γύρω από την επιτροπή που όρισε η κυβέρνηση για την διερεύνηση των αιτίων του δυστυχήματος που συγκλονίζει την Ελλάδα, σχεδόν συμπίπτει -κατά τραγική ειρωνεία- με την νομοθέτηση από την Βουλή του νέου θεσμικού πλαισίου για τη διερεύνηση αεροπορικών και σιδηροδρομικών ατυχημάτων, η οποία ψηφίστηκε προς τα τέλη του περασμένου Ιανουαρίου.
Τι αφορά ο εν λόγω νόμος
α. τον εκσυγχρονισμό του νομοθετικού πλαισίου που ρυθμίζει τη συγκρότηση και λειτουργία της Επιτροπής Διερεύνησης Ατυχημάτων και Ασφάλειας Πτήσεων και της Επιτροπής Διερεύνησης Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων και Συμβάντων,
β. τη λήψη μέτρων εφαρμογής του Κανονισμού 996/2010 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 20ής Οκτωβρίου 2010 σχετικά με τη διερεύνηση και την πρόληψη ατυχημάτων και συμβάντων στην πολιτική αεροπορία και την κατάργηση της Οδηγίας 94/56/ΕΚ (L 295),
γ. την πλήρη προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας στο Κεφάλαιο V της Οδηγίας (ΕΕ) 2016/798 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Μαΐου 2016 για την ασφάλεια των σιδηροδρόμων.
Στο επίκεντρο του νέου θεσμικού πλαισίου είναι η σύσταση του Εθνικού Οργανισμού Διερεύνησης Αεροπορικών και Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων και Ασφάλειας Μεταφορών, η ρύθμιση κάθε ζητήματος που αφορά στην οργάνωση, τη λειτουργία και τις αρμοδιότητές του, καθώς και κάθε συναφούς ζητήματος σχετικά με τη διερεύνηση αεροπορικών και σιδηροδρομικών ατυχημάτων και συμβάντων και την ασφάλεια των μεταφορών.
Έτσι, συστήθηκε αυτοτελής δημόσια υπηρεσία διερεύνησης ατυχημάτων και ασφάλειας μεταφορών, εποπτευόμενη από τον Υπουργό Υποδομών και Μεταφορών, με την επωνυμία «Εθνικός Οργανισμός Διερεύνησης Αεροπορικών και Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων και Ασφάλειας Μεταφορών» («Ε.Ο.Δ.Α.Σ.Α.Α.Μ.»), ο οποίος είναι αρμόδιος για τη διερεύνηση των αεροπορικών ατυχημάτων πολιτικής αεροπορίας και των σιδηροδρομικών ατυχημάτων και την επίτευξη και διατήρηση της ασφάλειας στις μεταφορές.
Ο Οργανισμός αυτός απολαύει λειτουργικής ανεξαρτησίας και δεν υπόκειται σε έλεγχο από κυβερνητικά όργανα ή άλλες διοικητικές αρχές, πέραν των προβλεπομένων στις διατάξεις του παρόντος. Ακόμα, είναι λειτουργικά και οργανωτικά ανεξάρτητος από κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, του οποίου τα συμφέροντα θα μπορούσαν να έλθουν σε σύγκρουση με την αποστολή που έχει ανατεθεί στον Ε.Ο.Δ.Α.Σ.Α.Α.Μ. ή να επηρεάσουν την αντικειμενικότητά του και ιδίως:
α) από τις αεροπορικές αρχές που είναι υπεύθυνες για την αξιοπλοΐα, την πιστοποίηση, την εκτέλεση πτήσεων, τη συντήρηση, την αδειοδότηση, τον έλεγχο εναερίου κυκλοφορίας ή την εκμετάλλευση αεροδρομίων,
β) από οποιονδήποτε διαχειριστή υποδομής, σιδηροδρομική επιχείρηση, φορέα χρέωσης, φορέα κατανομής και οργανισμό αξιολόγησης της συμμόρφωσης. Επιπλέον, είναι λειτουργικά ανεξάρτητος από τη Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων, από τον Οργανισμό Σιδηροδρόμων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και από οποιονδήποτε ρυθμιστικό φορέα για σιδηρόδρομους.
Το νέο θεσμικό πλαίσιο προβλέπει ότι ο Ε.Ο.Δ.Α.Σ.Α.Α.Μ. υπόκειται σε κοινοβουλευτικό έλεγχο και υποβάλλει ετησίως έκθεση πεπραγμένων στον Υπουργό Υποδομών και Μεταφορών, ο οποίος τη διαβιβάζει αμέσως στη Βουλή, σύμφωνα με όσα ειδικότερα ορίζονται στον Κανονισμό της Βουλής. Ο Οργανισμός συγκροτείται από το συμβούλιο και την αυτοτελή Μονάδα Μελετών και Διερευνήσεων. Συγκεκριμένα, στελεχώνεται από υπαλλήλους που διατίθενται από τις καθ’ ύλην αρμόδιες υπηρεσίες της Γενικής Διεύθυνσης Διοικητικών Υπηρεσιών και της Γενικής Διεύθυνσης Οικονομικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, ενώ τα μέλη του συμβουλίου δεν επιτρέπεται:
α) να κατέχουν θέση δημοσίου, μόνιμου, με σχέση ιδιωτικού δικαίου, ή μετακλητού υπαλλήλου στο Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, στους εποπτευόμενους από αυτό φορείς, σε ανεξάρτητες αρχές ή αυτοτελείς υπηρεσίες, υπαγόμενες στον Υπουργό Υποδομών και Μεταφορών, στη Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων του ν. 3891/2010 (A ́ 188), καθώς και σε οποιαδήποτε αρχή που συμμετέχει στην ανάθεση υποχρέωσης δημόσιας υπηρεσίας,
β) να κατέχουν θέση σε οποιαδήποτε αεροπορική ή σιδηροδρομική επιχείρηση ή διαχειριστή σιδηροδρομικής υποδομής ή φορέα χρέωσης ή φορέα κατανομής ή κοινοποιηθέντα οργανισμό.
Όσον αφορά την Αυτοτελή Μονάδα Μελετών και Διερευνήσεων Ατυχημάτων, αυτή υπάγεται απευθείας στον Πρόεδρο και απαρτίζεται από:
α) Το Γραφείο Διερεύνησης Αεροπορικών Ατυχημάτων και Συμβάντων.
β) Το Γραφείο Διερεύνησης Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων και Συμβάντων.
γ) Το Γραφείο Πρόληψης, Μελετών, Ανάλυσης, Εφαρμογών και Στατιστικής.
Η έρευνα του Ε.Ο.Δ.Α.Σ.Α.Α.Μ. είναι ανεξάρτητη από τη δικαστική έρευνα, πραγματοποιείται όμως σε συνεργασία με τις αρμόδιες για τη δικαστική έρευνα ανακριτικές αρχές.
Οι σιδηροδρομικές επιχειρήσεις, ο διαχειριστής υποδομής και, όποτε ενδείκνυται, η Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων υποχρεούνται να κοινοποιούν αμέσως στον Ε.Ο.Δ.Α.Σ.Α.Α.Μ. τα ατυχήματα και τα συμβάντα και να παρέχουν κάθε διαθέσιμη πληροφόρηση. Για κάθε ατύχημα ή συμβάν αρμοδιότητάς του, ο Οργανισμός εξασφαλίζει τα ενδεδειγμένα μέσα, μεταξύ των οποίων την απαραίτητη για την εκτέλεση της διερεύνησης πραγματογνωμοσύνη σε λειτουργικά και τεχνικά θέματα. Η πραγματογνωμοσύνη διενεργείται από τον Ε.Ο.Δ.Α.Σ.Α.Α.Μ. ή από εξωτερικό φορέα ανάλογα με το χαρακτήρα του προς διερεύνηση ατυχήματος ή συμβάντος. Προβλέπεται ακόμα ότι η διερεύνηση διενεργείται με διαφάνεια και εξασφαλίζει ότι όλα τα εμπλεκόμενα μέρη εκφράζουν τις απόψεις τους και λαμβάνουν γνώση των αποτελεσμάτων.
Ο διαχειριστής υποδομής, ο διαχειριστής τροχαίου υλικού και οι σιδηροδρομικές επιχειρήσεις, η Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων, ο Οργανισμός, τα θύματα και οι συγγενείς τους, οι ιδιοκτήτες των περιουσιακών στοιχείων που υπέστησαν ζημίες, οι κατασκευαστές, οι εμπλεκόμενες υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης και οι εκπρόσωποι του προσωπικού και των χρηστών έχουν τη δυνατότητα να παρέχουν σχετικές τεχνικές πληροφορίες, προκειμένου να βελτιωθεί η ποιότητα της έκθεσης διερεύνησης. Επίσης ο Ε.Ο.Δ.Α.Σ.Α.Α.Μ. λαμβάνει υπόψη της τις εύλογες ανάγκες των θυμάτων και των συγγενών τους και τους παρέχει ενημέρωση όσον αφορά στην πρόοδο της διερεύνησης, ενώ ορίζεται ότι ολοκληρώνει την έρευνα στον τόπο του ατυχήματος, το ταχύτερο δυνατό, προκειμένου ο διαχειριστής της υποδομής να είναι σε θέση να αποκαταστήσει την υποδομή και να την ανοίξει για τις σιδηροδρομικές μεταφορές όσο το δυνατόν συντομότερα.
