Μεγάλη αντικατάσταση: Η φονική θεωρία συνωμοσίας που υποκινει τη ρατσιστική βία

Σήμερα Τετάρτη 25 Μαΐου συμπληρώνονται δύο χρόνια από τη δολοφονία του μαύρου Αμερικανού Τζορτζ Φλόιντ από τον λευκό αστυνομικό Ντέρεκ Τσόβιν στη Μινεάπολη των ΗΠΑ. «Δεν μπορώ να αναπνεύσω» έλεγε ο Φλόιντ εκλιπαρώντας τον Τσόβιν να μην του πιέζει τον λαιμό. Ο Τσόβιν τον αγνόησε, ο Φλόιντ εξέπνευσε. Η δολοφονία πυροδότησε τεράστιο κύμα διαμαρτυρίας εναντίον της βίας κατά των μαύρων Αμερικανών, που όμοιό του είχε να ζήσει η Αμερική από τη δεκαετία του 1960, από την εποχή του αγώνα για τα πολιτικά δικαιώματα, από την εποχή του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. Δύο χρόνια και μία πανδημία αργότερα, η Αμερική ξαναζεί στιγμές ρατσιστικής βίας. Στις 14 Μαΐου, ο 18χρονος Πέιτον Τζέντρον διέσχισε 300 χιλιόμετρα από το σπίτι του στο Κόνκλιν, κωμόπολη στην Πολιτεία της Νέας Υόρκης, μέχρι το Μπάφαλο, στην ίδια Πολιτεία. Ο έφηβος σταμάτησε στο σουπερμάρκετ Tops Friendly Market, σκότωσε 10 ανθρώπους και τραυμάτισε άλλους τρεις. Εκ των 13 θυμάτων οι 11 ήταν μαύροι.

Ο δράστης της φονικής επίθεσης Πέιτον Τζέντρον

Το μανιφέστο

Ο Τζέντρον συνελήφθη από την αστυνομία και προφυλακίστηκε κατηγορούμενος για ανθρωποκτονία. Είχε φροντίσει να ανεβάσει στο Διαδίκτυο ένα «μανιφέστο» 180 σελίδων όπου εξηγούσε τους λόγους του εγκλήματός του: η χώρα του κινδυνεύει από τη «μεγάλη αντικατάσταση», την υποτιθέμενη αντικατάσταση των λευκών Αμερικανών από μαύρους και πάσης φύσεως ξένους την οποία ενορχηστρώνουν – ποιοι άλλοι; – οι Εβραίοι.

Η έξαρση των ρατσιστικών εγκλημάτων, ενδεδυμένη τον μανδύα της «Θεωρίας της μεγάλης αντικατάστασης», παρότι είναι επί της ουσίας το ίδιο μίσος φανατισμένων λευκών Αμερικανών εναντίον των μαύρων, έχει έναν επιπλέον λόγο να θεωρείται άκρως ανησυχητική. Γιατί η συγκεκριμένη θεωρία έχει ερείσματα και στην Ευρώπη. Τον όρο «μεγάλη αντικατάσταση» χρησιμοποίησε για πρώτη φορά σε βιβλίο του το 2011 ο γάλλος συγγραφέας Ρενό Καμί για να περιγράψει την υποτιθέμενη συνειδητή προσπάθεια των ελίτ της Γαλλίας να ανοίξουν τα σύνορα της χώρας σε μουσουλμάνους μετανάστες οι οποίοι θα αντικαταστήσουν τους «γηγενείς» Γάλλους και τον γαλλικό πολιτισμό.

Ο ρόλος του Ζεμούρ

Στη Γαλλία, η θεωρία βρήκε εκφραστή στο πρόσωπο του ακροδεξιού τηλεοπτικού σχολιαστή Ερίκ Ζεμούρ, υποψηφίου στις γαλλικές προεδρικές εκλογές του περασμένου Απριλίου, ο οποίος ήρθε τέταρτος στον πρώτο γύρο της αναμέτρησης με 7,3% των ψήφων. Ο Ζεμούρ, Εβραίος Γάλλος της Αλγερίας που μετοίκησε στη Γαλλία τη δεκαετία του 1950, πρόταξε το δίπολο «λαός απέναντι στις ελίτ», προβάλλοντας εξωφρενικές θέσεις οι οποίες, ευτυχώς για τη Γαλλία και την Ευρώπη, δεν έπεισαν τους ψηφοφόρους.

Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού όμως η «Θεωρία της μεγάλης αντικατάστασης» κερδίζει έδαφος. Σύμφωνα με έρευνα της AP-NORC (Πανεπιστήμιο του Σικάγου, 9/5/22), ένας στους τρεις Αμερικανούς θεωρεί ότι η παρουσία ξένων στις ΗΠΑ μειώνει την ισχύ της χώρας. Η διάδοση της θεωρίας οφείλει πολλά στη ρητορική συντηρητικών σχολιαστών όπως ο Τάκερ Κάρλσον του δικτύου Fox, η εκπομπή του οποίου είναι πρώτη σε τηλεθέαση στους Αμερικανούς ηλικίας 18-54 ετών.

Πάνω από 400 αναφορές

Σύμφωνα με ανάλυση των «ΝΥΤ», ο Κάρλσον έχει αναφερθεί στη θεωρία των ελίτ που επιδιώκουν να αντικαταστήσουν τους λευκούς Αμερικανούς περισσότερες από 400 φορές στην εκπομπή του. Η επιρροή του στη συντηρητική πτέρυγα του Ρεπουμπλικανών είναι εμφανής: ο Ματ Γκάετζ, Ρεπουμπλικανός βουλευτής της Φλόριδας, σχολίασε ότι ο Κάρλσον «είναι σωστός ως προς τη «Θεωρία της αντικατάστασης» και εξηγεί αυτό που συμβαίνει στην Αμερική». Αντιθέτως, μετά τα γεγονότα στο Μπάφαλο, η μετριοπαθής Ρεπουμπλικανή βουλευτής Λιζ Τσέινι επέρριψε στην ηγεσία του κόμματός της την ευθύνη για την άνοδο του εθνικισμού, την υποστήριξη της ιδέας περί ανωτερότητας της λευκής φυλής και τον αντισημιτισμό. «Η Ιστορία μάς δίδαξε πως ό,τι αρχίζει με λέξεις, τελειώνει με πολύ χειρότερο τρόπο» ανέφερε.

Δυσοίωνες συνθήκες

Οι ανησυχίες της Τσέινι δεν είναι αβάσιμες. Σήμερα πολλοί αμερικανοί Ρεπουμπλικανοί, πολιτικοί και μη, θα παραστούν σε εκδήλωση της Ρεπουμπλικανικής οργάνωσης CPAC στη Βουδαπέστη, στην οποία θα μιλήσει ο ακροδεξιός πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίκτορ Ορμπαν, ο οποίος αναφέρθηκε στη «μεγάλη αντικατάσταση» μόλις την περασμένη εβδομάδα. Ο σχολιαστής Τάκερ Κάρλσον θα παρέμβει στην εκδήλωση μέσω Διαδικτύου. Οταν αμερικανοί Ρεπουμπλικανοί συντάσσονται με τον κύριο σύμμαχο του ρώσου προέδρου Πούτιν την Ευρώπη, ο οποίος αρνείται να συμμορφωθεί με τις κυρώσεις της ΕΕ κατά της Μόσχας για τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, οι εξελίξεις μόνο θετικές δεν προδιαγράφονται. Για να αποτραπούν νέα «Μπάφαλο» και να περιοριστούν θεωρίες όπως η «μεγάλη αντικατάσταση», απαιτούνται δραστικότερα μέτρα. Δεν αρκεί η παραδοχή του προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν ότι πρόκειται για μια «διεστραμμένη ιδεολογία», για «ένα ψέμα».

Η ανοιχτή πληγή της οπλοκατοχής

Η σφαγή στο Μπάφαλο, ένα ακόμη ρατσιστικό έγκλημα στις ΗΠΑ στο όνομα της ανωτερότητας της λευκής φυλής, διευκολύνθηκε από την πρόσβαση των Αμερικανών στα όπλα. Καμία αμερικανική κυβέρνηση, με εξαίρεση ίσως την κυβέρνηση Ομπάμα, δεν κατόρθωσε να επιβληθεί στο πανίσχυρο λόμπι υπέρ του δικαιώματος της οπλοκατοχής. Με βάση τα επίσημα στοιχεία της ομοσπονδιακής κυβέρνησης («New York Times», 18/5/22) ο αριθμός των όπλων που κατασκευάζονται στις ΗΠΑ την τελευταία εικοσαετία έχει τριπλασιαστεί: το 2000 κατασκευάστηκαν 3,9 εκατομμύρια όπλα και το 2020 11,3 εκατομμύρια. Το 2018, σύμφωνα με έρευνα της ανεξάρτητης οργάνωσης Small Arms Survey, υπήρχαν περί τα 400 εκατομμύρια όπλα στις ΗΠΑ.

Εγκλήματα με παρελθόν και παρόν

Η αμερικανική Ιστορία βρίθει εγκλημάτων από λευκούς εναντίον μαύρων και άλλων μειονοτήτων. Από τους νόμους του Τζιμ Κρόου (περί φυλετικού διαχωρισμού) στον αμερικανικό Νότο και τη διαβόητη οργάνωση Κου Κλουξ Κλαν μέχρι τις πρόσφατες σφαγές (το 2015 στο Τσάρλεστον της Νότιας Καρολίνας δολοφονήθηκαν 9 μαύροι Αμερικανοί σε επίθεση σε εκκλησία, το 2018 δολοφονήθηκαν 11 αμερικανοί Εβραίοι σε συναγωγή, το 2019 δολοφονήθηκαν 23 λατινόφωνοι Αμερικανοί στο Ελ Πάσο του Τέξας), η ρατσιστική βία αποτελεί ένα είδος θλιβερής παράδοσης. Το 2017, στα αιματηρά επεισόδια με έναν νεκρό στο Σάρλοτσβιλ της Βιρτζίνια, οι υπέρμαχοι της ανωτερότητας της λευκής φυλής φώναζαν συνθήματα όπως «Εβραίοι, δεν θα μας αντικαταστήσετε!».