Οι εικόνες ηλικιωμένων ανθρώπων που περιμένουν υπομονετικά έξω από καταστήματα τραπεζών για να εξυπηρετηθούν με τον «παραδοσιακό» τρόπο δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο. Μπορεί οι περιορισμοί και οι νέες συνθήκες που δημιούργησε ο COVID-19 να μεταμόρφωσαν τα πεζοδρόμια σε χώρους αναμονής, όμως οι άνθρωποι αυτοί επισκέπτονταν και πάλι τα καταστήματα των τραπεζών, απλά περίμεναν μέσα.

Η Ένωση Εργαζομένων Καταναλωτών Ελλάδας (ΕΕΚΕ) «Ηλεκτρονικές Συναλλαγές και Τρίτη Ηλικία» πραγματοποίησε διαδικτυακή έρευνα σε 366 συνανθρώπους μας ηλικίας 60 ετών και άνω με σκοπό να διερευνήσει το επίπεδο εξοικείωσης των συμμετεχόντων στο διαδίκτυο, τις ηλεκτρονικές συσκευές, τις ψηφιακές συναλλαγές και υπηρεσίες αλλά και οι τάσεις και οι συνήθεις πρακτικές που ακολουθούν για τις συναλλαγές τους. Τα αποτελέσματα, αν και αναμενόμενα, δεν παύουν να είναι ενδιαφέροντα.

Στο ερώτημα εάν το υποκατάστημα που τους εξυπηρετεί κλείσει τι θα κάνουν, το 54,10% δήλωσε πως θα επιλέξει να πάει στο επόμενο πλησιέστερο κατάστημα της τράπεζάς τους, το 18,85% δηλώνει μέχρι και αλλαγή τράπεζας σε τέτοιο ενδεχόμενο, ενώ το 27,05% θα στραφεί σε ψηφιακά κανάλια. Στο ερώτημα, εάν θα μπορέσουν να κάνουν τις συναλλαγές τους ηλεκτρονικά σε περίπτωση που λόγω έκτακτης ανάγκης τα υποκαταστήματα πρέπει να μείνουν κλειστά, το 54,64% απάντησε αρνητικά.

Σε μια προσπάθεια να διερευνηθούν οι λόγοι για τους οποίους οι ερωτηθέντες δεν προβαίνουν σε ηλεκτρονικές συναλλαγές, προέκυψε ότι από το σύνολο αυτών, το 36,32% δήλωσε μη- εξοικείωση και άγχος για την διαδικασία, το 33,83% μη-κατανόηση της διαδικασίας ενώ το 29,85% φόβο υποκλοπής των ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων τους.

Τα υπόλοιπα στοιχεία της έρευνας

 Στην πλειοψηφία τους, λοιπόν, οι συμμετέχοντες δήλωσαν λίγη έως και καθόλου εξοικείωση με το Διαδίκτυο και έλλειψη ενημέρωσης (73,5%) σχετικά με τις υποχρεώσεις και τα Δικαιώματα των Καταναλωτών για τη Διαδικτυακή Τραπεζική και το Ηλεκτρονικό Εμπόριο. Εννέα στους δέκα χρησιμοποιούν μία ή και περισσότερες ηλεκτρονικές συσκευές με συνηθέστερη τα έξυπνα τηλέφωνα (40%).

Παρόλο που η πλειοψηφία προτιμά την εξυπηρέτηση σε φυσικό τραπεζικό κατάστημα (52,46%), ωστόσο δηλώνουν μεγάλο ποσοστό εκφράζει θετική προδιάθεση στο να μπορούν να πραγματοποιούν τις συναλλαγές τους ψηφιακά (56,83%), εξοικονομώντας χρόνο και κόπο, άσχετα που θέτουν θέμα ασφάλειας των ηλεκτρονικών συναλλαγών κυρίως λόγω γενικότερης μη εξοικείωσης με την ψηφιακή πραγματικότητα.

Λιγότεροι από τους μισούς πραγματοποιούν μια φορά την εβδομάδα ηλεκτρονικές συναλλαγές, κυρίως πληρωμές (86,67%) και παρακολούθηση (70,91%) λογαριασμών, μεταφορές χρημάτων (67,88%) και αγορές μέσω διαδικτύου. Γι’ αυτές τις συναλλαγές χρησιμοποιούν κυρίως μία συγκεκριμένη κάρτα, όχι όμως προπληρωμένη.

Από αυτούς που δεν κάνουν ηλεκτρονικές συναλλαγές κύριοι αποτρεπτικοί παράγοντες αποτελούν η μη-εξοικείωση και μη-κατανόηση της συνδεόμενης διαδικασίας. Εφόσον ξεπερνούσαν αυτά τα εμπόδια θα ήθελαν και εκείνοι να μπορούν να πληρώνουν και να παρακολουθούν λογαριασμούς, να μεταφέρουν χρήματα και να κάνουν ηλεκτρονικές αγορές. Ωστόσο, στην πλειοψηφία τους παραμένουν σκεπτικοί ως προς την εξυπηρέτηση σε μη φυσικό τραπεζικό υποκατάστημα ασχέτως που δεν έχουν βιώσει αρνητική εμπειρία από μη-ασφαλή ηλεκτρονική συναλλαγή. Η πλειοψηφία φαίνεται αρκετά ευαισθητοποιημένη σε θέματα υποκλοπής των προσωπικών στοιχείων και γι’ αυτό δεν φυλάσσει PIN και IBAN μαζί με τις κάρτες, ούτε τα εμπιστεύεται στα παιδιά και τους οικείους τους.

Την ίδια στιγμή, οι περισσότεροι είναι ανενημέρωτοι σχετικά με προϊόντα ηλεκτρονικής/ψηφιακής τραπεζικής, ενώ ανησυχούν ότι η επικράτηση μιας ψηφιακής πραγματικότητας στον κόσμο των συναλλαγών, θα αποφέρει μείωση των θέσεων εργασίας. Τέλος, έλλειψη ενημέρωσης φάνηκε να έχει η πλειοψηφία των συμμετεχόντων και για τις ειδικές παροχές των ΔΕΚΟ για τα άτομα τρίτης ηλικίας. Η συντριπτική πλειοψηφία, 8 στους 10, δήλωσε πως ουδέποτε έχει κάνει χρήση αυτών των παροχών.

 «Επίκαιρο από ποτέ»

Όπως σημείωσε και η πρόεδρος της ΕΕΚΕ,  κυρία Ιωάννα Καρανδινάκη, κατά την διάρκεια της παρουσίασης των στοιχείων, το έργο «Ψηφιακές Κοινότητες Τρίτης Ηλικίας» είναι πιο αναγκαίο από ποτέ, λόγω της νέας πραγματικότητας που έφερε ο COVID-19. «Σαν να είχαμε προβλέψει αυτό που έρχεται. Είναι ένα έργο που βρίσκει τεράστιο ενδιαφέρον με δήμους να μας έχουν προσεγγίσει, ωστόσο, είναι και πολύ δύσκολη δουλειά που λόγω της πανδημίας έχει χωριστεί στους συνεργάτες μας» ανέφερε χαρακτηριστικά.

Το έργο «Ψηφιακές Κοινότητες Τρίτης Ηλικίας» υλοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος Active citizens fund, με φορέα υλοποίησης την Ένωση Εργαζομένων Καταναλωτών Ελλάδας. Στοχεύει στην κατάρτιση 200 ατόμων (60+) στην ασφαλή χρήση χρηματοπιστωτικών προϊόντων, υπηρεσιών και διαδικασιών σε 10 πόλεις της Ελλάδας με μονοήμερα Εργαστήρια Κατάρτισης (5ώρες). Από τα άτομα που θα καταρτιστούν θα συγκροτηθεί ένα δίκτυο που με Μονάδα Κεντρικής Υποστήριξης την ΕΕΚΕ θα παρέχει τις εν λόγω υπηρεσίες σε νέους επωφελούμενους.

Το πρώτο βήμα του έργου αυτού ήταν η διαδικτυακή έρευνα που έλαβε χώρα το πρώτο 20ημερο του Μαΐου (01-20/05/2020) μέσω της διεύθυνσης www.eeke-seniors.gr. Μέσω του ερωτηματολογίου διερευνήθηκαν το επίπεδο εξοικείωσης των συμμετεχόντων στο διαδίκτυο, τις ηλεκτρονικές συσκευές, τις ψηφιακές συναλλαγές και υπηρεσίες αλλά και οι τάσεις και οι συνήθεις πρακτικές που ακολουθούν για τις συναλλαγές τους. Στα αποτελέσματα της έρευνας αυτής θα βασιστεί και η δημιουργία του εκπαιδευτικού υλικού για την κατάρτιση των 200 ατόμων.

Το πρόγραμμα Active citizens fund, ύψους12 εκ. ευρώ χρηματοδοτείται από την Ισλανδία, το Λιχτενστάιν και τη Νορβηγία και είναι μέρος του χρηματοδοτικού μηχανισμού του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ) περιόδου 2014 – 2021, γνωστού ως EEA Grants. Το πρόγραμμα στοχεύει στην ενδυνάμωση και την ενίσχυση της βιωσιμότητας της κοινωνίας των πολιτών και στην ανάδειξη του ρόλου της στην προαγωγή των δημοκρατικών διαδικασιών, στην ενίσχυση της συμμετοχής των πολιτών στα κοινά και στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τη διαχείριση της επιχορήγησης του προγράμματος Active citizens fund για την Ελλάδα έχουν αναλάβει από κοινού το Ίδρυμα Μποδοσάκη και το SolidarityNow.