Πολύς λόγος γίνεται για μετασχηματισμό ή μετεξέλιξη του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία σε κάτι ευρύτερο, που δεν θα είναι ούτε ο ΣΥΡΙΖΑ της κυβερνητικής του τετραετίας, που γνωρίζαμε, ούτε ο ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία των τελευταίων μηνών. Επειδή οι σταθερότεροι από το πολιτικό λεξιλόγιο που ο ΣΥΡΙΖΑ χρησιμοποιούσε (και χρησιμοποιεί ώς σήμερα) για να προσδιορίσει τις έως τώρα μεταμορφώσεις του είναι οι όροι αριστερός και προοδευτικός, και επειδή η έννοια του δεύτερου όρου είναι ευρύτερη από την έννοια του πρώτου, δεν θα ήταν άσκοπο να επιχειρήσει να απαριθμήσει κανείς τους εννοιακούς αναβαθμούς τους περιεχόμενους σε αυτό το εύρος με σκοπό να σχηματίσει μιαν ιδέα για τη μορφή του αναγγελθέντος μετασχηματισμού.
Προς τούτο θα πρέπει να καταφύγουμε στη βοήθεια των ειδικών. Και ποιο πρόσωπο είναι ειδικότερο από το (προοδευτικό επί της υπουργίας του επί ΠαΣοΚ, και τώρα αριστερό) ηγετικό, πλέον, στέλεχος του ΣΥΡΙΖΑ κυρία Μαριλίζα Ξενογιαννακοπούλου; Η οποία – δεν θα πρέπει να το ξεχνάμε – ήταν από τους πρώτους (αν όχι η πρώτη) που ανταποκρίθηκε στην «απεύθυνση» του Αλέξη Τσίπρα για μια νέα Αριστερο-Προοδευτική Συμμαχία.
Στο «Βήμα», λοιπόν, της 21ης Ιουλίου, σε ρεπορτάζ με τίτλο «Μπορεί να αλλάξει (και πώς) ο ΣΥΡΙΖΑ;» και στην ερώτηση «Προς ποια κατεύθυνση πρέπει να κινηθεί ο ΣΥΡΙΖΑ από εδώ και πέρα και ποιο το στίγμα του;», η κυρία Ξενογιαννακοπούλου απάντησε με ένα σύντομο κείμενο, τα κύρια σημεία του οποίου είναι επί λέξει τα εξής:
«Ο ΣΥΡΙΖΑ από το 2012 αποτελεί τον βασικό κορμό του ευρύτερου προοδευτικού χώρου», «τον πυλώνα του προοδευτικού αριστερού χώρου», ο οποίος «συγκροτήθηκε σε Προοδευτική Συμμαχία με τη συμμετοχή προοδευτικών, σοσιαλιστικών, αριστερών και οικολογικών δυνάμεων», για «να διαμορφωθεί με τις εκλογές [της 7ης Ιουλίου] σε μια περαιτέρω ανάπτυξη προοδευτικού-αριστερού πόλου», που θα ασκήσει «προγραμματική και δυναμική αντιπολίτευση στη Βουλή και την κοινωνία».
Καθώς από την απάντηση αυτή, που περιγράφει ένα υπερβολικά φιλόξενο και ανοιχτό κόμμα, είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς ποια ακριβώς θα είναι η κατεύθυνση και το στίγμα του ΣΥΡΙΖΑ, ο δημοσιογράφος αναγκάστηκε να επαναλάβει, ευγενικά, την ερώτηση: «Ανοιχτό κόμμα προς ποια κατεύθυνση και με ποια χαρακτηριστικά;». Η κυρία Ξενογιαννακοπούλου επεξήγησε:
«Ενα σύγχρονο αριστερό-προοδευτικό, δημοκρατικό, μαζικό και λαϊκό κόμμα, με ισχυρούς δεσμούς με τους εργαζόμενους, τις παραγωγικές δυνάμεις και την κοινωνία, που οι συνοδοιπόροι θα γίνουν συμμέτοχοι στην κοινή προσπάθεια. Ενα κόμμα που να εκφράζει πολιτικά μια ευρύτερη προοδευτική κοινωνική πλειοψηφία στην προοπτική μιας προοδευτικής διακυβέρνησης, στη βάση των κοινών αξιών μας και ενός προοδευτικού-αριστερού προγραμματικού πλαισίου».
Με λίγα λόγια, ο μετασχηματισμός του ΣΥΡΙΖΑ σε κάτι που δεν θα είναι το ίδιο με αυτό που ήταν ώς τις 7 Ιουλίου θα είναι, κατά την κυρία Ξενογιαννακοπούλου (η οποία, βέβαια, περιγράφει με τα παραπάνω το μετασχηματιστικό όραμα του σημερινού αρχηγού της), αποτέλεσμα της σύνθεσης δώδεκα πολιτικών συστατικών. Τα απαριθμώ: 1) αριστερό, 2) προοδευτικό, 3) ευρύτερα προοδευτικό, 4) αριστερό-προοδευτικό, 5) προοδευτικό-αριστερό, 6) σύγχρονο αριστερό-προοδευτικό, 7) σοσιαλιστικό, 8) δημοκρατικό, 9) οικολογικό, 10) λαϊκό, 11) μαζικό, 12) συνοδοιπορικό.
Το κείμενο της απάντησης της κυρίας Ξενογιαννακοπούλου αποτελεί μνημείο πλεοναστικού λόγου. Το επίθετο προοδευτικός – μόνο του ή συνοδευόμενο από το επίθετο αριστερός ή το ουσιαστικό Συμμαχία – εμφανίζεται σε αυτό δώδεκα φορές, ενώ το επίθετο αριστερός – μόνο του ή συνοδευόμενο από το επίθετο προοδευτικός – πέντε φορές. Σε ένα κείμενο τόσο σύντομο, ο υπέρμετρος αριθμός αυτών των δύο λέξεων-άκρων του αναγγελθέντος μετασχηματισμού του ΣΥΡΙΖΑ, με την προσθήκη των ενδιάμεσων αναβαθμών του (δημοκρατικό, σοσιαλιστικό, οικολογικό κ.λπ.), είναι πρόσφορος σε ψυχαναλυτική ερμηνεία. Καθώς οι ψυχαναλυτικές μου γνώσεις είναι ανεπαρκείς, θα προσπαθήσω, ως φιλόλογος, να ερμηνεύσω αυτή την πλεοναστικότητα με τους όρους μιας βιογραφικά εστιασμένης λογοτεχνικής κριτικής.
Η περίπτωση της κυρίας Ξενογιαννακοπούλου δεν είναι εκείνη της αστραπιαίας μετάλλαξης του κ. Ραγκούση από υβριστή του κ. Τσίπρα σε ένθερμο υμνητή του. Είναι – για όσους δεν ξεχνούν την πορεία της – η λελογισμένη (εξίσου ιδιοτελής) μετάβαση από το προοδευτικό (με την πασοκική έννοια του όρου) στο αριστερό (με την έννοια του τσιπρόφρονος) μιας πολιτικού που προσπαθεί να τηρήσει τα προσχήματα. Διαφορετικά από τον κ. Ραγκούση που δεν αισθάνεται τύψεις για την αδιάντροπη μεταστροφή του, η κυρία Ξενογιαννακοπούλου φαίνεται να νιώθει άβολα που πρόδωσε εκείνους που την ανέδειξαν. Εξ ου και το αμήχανο (κατά βάθος απολογητικό) παραλήρημα της απάντησής της στο «Βήμα». Και οι δύο, ωστόσο, παρότι είχαν λοιδορηθεί την εποχή των «Αγανακτισμένων», φαίνονται πρόθυμοι να λοιδορήσουν και αυτοί σήμερα στους δρόμους τον παλιό εαυτό τους. Πράγμα που το δείχνει το γεγονός ότι έσπευσαν να δηλώσουν την πίστη τους, ο καθένας με τον τρόπο του, στη διακήρυξη του πρωτογενούς ΣΥΡΙΖΑ για «αντιπολίτευση ταυτόχρονα κοινοβουλευτική και κινηματική» (Τσίπρας: «Η δημοκρατία εκφράζεται στη Βουλή. Εκφράζεται όμως και στους κοινωνικούς αγώνες»). Η κυρία Ξενογιαννακοπούλου, ως κοινοβουλευτική εκπρόσωπος του κόμματος, το θέτει ηπιότερα: «δυναμική αντιπολίτευση στη Βουλή και στην κοινωνία». Ο ευάγριος κ. Ραγκούσης, ως τομεάρχης Προστασίας του Πολίτη, υπερθεματίζει ως προς το δόγμα του ΣΥΡΙΖΑ εναντίον της καταστολής και της παρουσίας και ένοπλων αστυνομικών στους δρόμους.
Ανέφερα τις περιπτώσεις Ξενογιαννακοπούλου και Ραγκούση, γιατί δείχνουν προς τα πού βαίνει ο πολυδιαφημιζόμενος μετασχηματισμός του ΣΥΡΙΖΑ. Καθώς από την πρώτη μέρα της νέας Βουλής ο κ. Τσίπρας έδειξε ότι το πολιτικό κύτταρο του ΣΥΡΙΖΑ παραμένει αμετάβλητο, είναι προφανές ότι η υποτιθέμενη διεύρυνση προς τα έξω θα είναι στην πραγματικότητα «διεύρυνση» προς τα έσω: μετάλλαξη των προσελθόντων και των προσερχομένων στον ΣΥΡΙΖΑ σε εξώγαμους κλώνους του.
Ο κ. Νάσος Βαγενάς είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
