Πενήντα χρόνια μετά

Κλείνουν αυτόν τον Μάιο πενήντα χρόνια από το 1968. Εναν χρόνο-σταθμό, έναν χρόνο που έγιναν πολλά και σημαντικά που επηρέασαν όλον τον κόσμο. Προφανώς η μνήμη επαναφέρει πρώτο τον παρισινό Μάη. Ο Μάιος στο Παρίσι (στην πραγματικότητα και λίγο πριν και λίγο μετά) έχει χαραχθεί στη μνήμη μας γιατί τότε, κυρίως από τη φοιτητική νεολαία, «παίχτηκε» η ανατροπή του πολιτικού συστήματος στη Γαλλία. Ο Μάιος στο Παρίσι ήταν κατ’ εξοχήν πολιτικός, «στενά» πολιτικός.

Αυτή τη χρονιά της εξέγερσης υπήρξαν και άλλα σημαντικά γεγονότα, όπως η Ανοιξη της Πράγας και η καταστολή της τον Αύγουστο με τα σοβιετικά τανκς, για τα οποία λέγεται ότι διέγνωσε και καλλιτεχνική χορογραφία ο μεγάλος ποιητής Γιάννης Ρίτσος. Εγιναν και άλλες εξεγέρσεις στη Γερμανία, στην Ιταλία, λιγότερο στην Αγγλία, ακόμη και στην Απω Ανατολή.

Στην Αμερική το ’68 έγιναν και οι δολοφονίες του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και του Ρόμπερτ Κένεντι. Ομως για την Αμερική το ’68 δεν ήταν παρά μία ακόμη χρονιά μιας τουλάχιστον δεκαετούς εξέγερσης που ξεκίνησε γύρω στο ’64 και τελείωσε (έσβησε σιγά-σιγά, θα έλεγε κανείς) γύρω στο ’74. Στην Αμερική η εξέγερση –κυρίως της φοιτητικής νεολαίας –τροφοδοτήθηκε από την αντίθεση στον πόλεμο του Βιετνάμ. Αν δεν υπήρχαν ο πόλεμος, η αναγκαστική στράτευση, τα φέρετρα που ταξίδευαν πίσω, δεν ξέρω αν η εξέγερση θα είχε πάρει τις διαστάσεις που πήρε. Ομως η εξέγερση δεν ήταν μόνο αντιπολεμική. Ηταν ολιστική.

Ηταν μια έντονη αμφισβήτηση από τη νεολαία της κοινωνίας των γονιών τους, του «πατρίς – θρησκεία – οικογένεια», του ρατσισμού, ήταν καταδίκη του συντηρητισμού, του τρόπου ζωής, των ηθών, μαζί με την αμφισβήτηση του τρόπου παραγωγής και του παρεμβατισμού των ΗΠΑ (του «ιμπεριαλισμού») στον κόσμο.

Ηταν σαν πολλά κινήματα μαζί, πλάι-πλάι, που το καθένα τόνιζε περισσότερο κάποια πλευρά της αμφισβήτησης, μα συμπαραστεκόταν, διεκδικούσε, μετείχε και σ’ όλες τις άλλες πλευρές. Γιατί δεν ήταν νοητό π.χ. να διαδηλώνεις ενάντια στον πόλεμο αλλά να περιμένεις να σου πλύνει τα πιάτα σου η σύντροφός σου. Το αντιρατσιστικό κίνημα έφερε τους εξεγερμένους μαύρους δίπλα στους νέους και στις νέες που διεκδικούσαν την ισότητα των φύλων, τους αναχωρητές των κοινοβίων, τους διεκδικητές καθαρότερου περιβάλλοντος, τους διεκδικητές άλλων σπουδών, τους υπερασπιστές των δικαιωμάτων των αγροτών γης, τους… και όλους/-ες μαζί ενάντια στον πόλεμο και στις εξωτερικές επεμβάσεις των ΗΠΑ –και πάντα υπό τον ήχο του ροκ της εξέγερσης.

Στην Αμερική δεν υπήρξε ανατροπή (ούτε στη Γαλλία άλλωστε). Ομως οι αμφισβητήσεις, οι εξεγέρσεις αυτές διαμόρφωσαν συνειδήσεις, επηρέασαν τον τρόπο ζωής, πρόβαλαν νέα πρότυπα. Η σεξουαλική απελευθέρωση εμπεδώθηκε, η ισότητα των φύλων γιγαντώθηκε ως ζητούμενο και στην καθεστηκυία τάξη, ο ρατσισμός υποχώρησε, κρύφτηκε, η ελευθερία του ατόμου για τον αυτοπροσδιορισμό του θεωρήθηκε δικαίωμα, η αλληλεγγύη τόσο μέσα στην κοινωνία αλλά και μέσω κρατικών δομών βρήκε δρόμους να αναπτυχθεί.

Ο Ομπάμα ίσως αποτελεί το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αυτών των αλλαγών που οφείλονται στους μακρινούς εκείνους Μάηδες. Κάποια πράγματα έκανε, κάποια δεν μπόρεσε να κάνει. Ομως και μόνο ότι ήταν απόλυτα φυσιολογικό ένας μαύρος να είναι πρόεδρος των ΗΠΑ τονίζει τη συνταρακτική αλλαγή από την παλιά Αμερική.

Και έπειτα ήρθε ο Τραμπ. Η απόλυτη αντίθεση. Πέρα από τους γενικότερους παγκόσμιους κινδύνους από τον αλλοπρόσαλλο χαρακτήρα του και τις αλληλοσυγκρουόμενες απόψεις του (εκφερόμενες πάντα με το εξαιρετικά περιορισμένο λεξιλόγιό του), ο Τραμπ συμβολίζει αλλά και επιχειρεί την ανατροπή των κατακτήσεων που έλκουν την καταγωγή τους από τις αμφισβητήσεις και τις εξεγέρσεις των 60s. Είτε είναι κατακτήσεις του φεμινισμού ή του περιβαλλοντικού κινήματος ή του αντιρατσισμού ή της κοινωνικής αλληλεγγύης.

Ομως η προοδευτική, η φιλελεύθερη Αμερική αντιστέκεται. Και το κίνημα MeΤoo (παραβλέποντας κάποιες δημοσιοσχεσίτικες πλευρές του) και το μαθητικό κίνημα ενάντια στην οπλοφορία και η αντίσταση στην κατεδάφιση των, περιορισμένων ούτως ή άλλως, δομών πρόνοιας γεφυρώνουν το μισό αιώνα από τη δεκαετία του ’60. Διαμορφώνουν αντιστάσεις μα και προοιωνίζονται νέες προοδευτικές κατακτήσεις.

Ο κ. Σπύρος Καβουνίδης είναι δρ πολιτικός μηχανικός.