Έχοντας διανύσει περίπου ένα μήνα από την ιστορική και πρωτοφανή απόφαση του λαού του Ηνωμένου Βασιλείου για έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση, μου έρχονται κάποιες σκέψεις, απότοκος από τη τριακοταεντή ενασχόληση με το επιστημονικό πεδίο της θεωρίας και της πολυκριτήριας ανάλυσης των αποφάσεων. Ανατρέχοντας στη διαδρομή των πολιτικών διαβουλεύσεων που έγιναν εντός και εκτός του Η.Β. μέχρι το δημοψήφισμα,θα μπορούσαμε να αναφέρουμε κάποια ορόσημα που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στις εξελίξεις.
* Η Margaret Thutcher αμφισβητεί έντονα και συνεχώς τη σκοπιμότητα και το ύψος της συνδρομής του Η.Β. στα ταμεία της Ε.Ε. Ουσιαστικά αμφισβητεί τη σκοπιμότητα συμμετοχής του Η.Β. στη Ε.Ε.
* Η θέση αυτή γίνεται περίπου σημαία της πολιτικής του Συντηρητικού Κόμματος, ενώ απειλεί να «μολύνει» όλο το φάσμα της πολιτικής σκηνής του Η.Β.
* Ο David Cameron οδηγείται σε διαπραγματεύσεις με την Ε.Ε. βελτιώνοντας τους όρους συμμετοχής και δεσμευόμενος να τους επικυρώσει με δημοψήφισμα.
Αυτό το τελευταίο αποτέλεσε και το στρατηγικό του λάθος που οδήγησε και σε τακτικά λάθη με αποτέλεσμα το σημερινό μετά- Brexit αδιέξοδο. Στη συνέχεια θα προσπαθήσω να εξηγήσω αυτά τα λάθη με βάση το γενικό πλαίσιο της θεωρίας των αποφάσεων και της πολυκριτήριας ανάλυσης:
1. Οποιαδήποτε απόφαση προϋποθέτει εναλλακτικές λύσεις ή επιλογές με καθορισμένες τις συνέπειες, σε ντετερμινιστικούς, πιθανοτικούς ή ασαφείς όρους, που αποτελούν και τα κριτήρια επιλογής. Στην προκειμένη περίπτωση το Remain αποτελούσε μια σαφή επιλογή με συγκεκριμένες συνέπειες (status qvo), σε αντίθεση με το Brexit για το οποίο δεν προϋπήρξε καμία επεξεργασία και ανάδειξη επί μέρους τεχνικών, οικονομικών και πολιτικών εναλλακτικών λύσεων και διαδρομών αποδέσμευσης από την ΕΕ.
2. Σε ένα πρόβλημα απόφασης σε επιχειρησιακό επίπεδο μείζονος σημασίας συνιστάται η συμμετοχή, έμμεση ή άμεση κατά περίπτωση, τριών τουλάχιστον ομάδων ανθρώπων:
* Οι αποφασίζοντες, ένας ή περισσότερα άτομα (άμεση συμμετοχή)
* Οι σύμβουλοι που θα υποδείξουν το κατάλληλο μοντέλο και τη μεθοδολογία λήψης της απόφασης (άμεση συμμετοχή)
* Αυτοί που θα υποστούν τις συνέπειες της απόφασης (έμμεση συμμετοχή)
Στη προκειμένη περίπτωση ανατέθηκε ο ρόλος του αποφασίζοντα στο λαό, αντί για την κυβέρνηση, χωρίς να έχουν προσδιορισθεί και εκλαϊκευθεί οι συνέπειες κάθε επιλογής, με συνέπεια να αμφισβητείται η αποτελεσματικότητα των συμβούλων και η ορθότητα της ετυμηγορίας.
3. Δημοψήφισμα για τέτοια μείζονος σημασίας και πολυπλοκότητας θέματα δεν συνιστώνται, τουλάχιστον με δεσμευτικό χαρακτήρα. Αποφάσεις για τις οποίες διακυβεύεται το μέλλον ενός Οργανισμού λαμβάνονται από τον επικεφαλής (Πρωθυπουργό στην προκειμένη περίπτωση) ή αντίστοιχο συλλογικό όργανο ανωτάτου επιπέδου (κυβερνητικό συμβούλιο).
4. Θεωρείται περίπου βέβαιο ότι στη λογική του Cameron, υπήρξε η βεβαιότητα της επικράτησης του remain, κάτι το οποίο ο ίδιος πίστευε σαν ορθή πολιτική απόφαση.
Τι θα έπρεπε να γίνει στην προκειμένη περίπτωση;
1. Εκτεταμένη δημοσκοπική έρευνα μέτρησης της ικανοποίησης των πολιτών από τη μέχρι τώρα συμμετοχή στην ΕΕ, από την οποία θα αναδεικνύοντο με βάση δημογραφικά χαρακτηριστικά, τα θετικά και αρνητικά στοιχεία της κάθε επιλογής και κυρίως οι προσδοκίες του λαού από την παραμονή ή αποχώρηση από την ΕΕ.
2. Επεξεργασία των συλλεγέντων στοιχείων και παρουσίαση σε εκλαϊκευμένη μορφή των εναλλακτικών λύσεων και των όρων εξόδου (κάτι το οποίο θα έπρεπε να είχε συζητηθεί με την ΕΕ) και των συνεπειών τους στην καθημερινότητα των πολιτών. Αυτό θα έπρεπε να γίνει σε επανειλημμένες τηλεοπτικές εκπομπές, απευθυνόμενες σε διαφορετικές οικονομικές και κοινωνικές τάξεις με πολιτικό και ταξικό αντίλογο.
3. Tο δημοψήφισμα θα έπρεπε να έχει συμβουλευτικό χαρακτήρα, στη λογική ότι η επικράτηση του Brexit θα μπορούσε να εκληφθεί ως σημείο αφετηρίας για περαιτέρω διαπραγματεύσεις και βελτίωση των όρων συμμετοχής του Ηνωμένου Βασιλείου στην ΕΕ.
Η ιστορία έχει δείξει ότι σε πολλές περιπτώσεις (π.χ. Κυπριακό, Σκόπια,…) η μη λύση είναι ίσως καλύτερη επιλογή από μια λύση που μπορεί να περιπλέξει κράτη και Οργανισμούς σε χειρότερες περιπέτειες.
Ο κ. Διονύσης Γιαννακόπουλος είναι Ομότιμος Καθηγητής Διοικητικής Πληροφορικής του Ανωτάτου Εκπαιδευτικού Ιδρύματος Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα
