Στο στόχαστρο των «θεσμών» δικηγόρoι και συμβολαιογράφoι

Παρά την ψήφιση νόμων, την έκδοση υπουργικών αποφάσεων και εγκυκλίων και την υιοθέτηση των «εργαλείων» του ΟΟΣΑ, οι διοικητικοί περιορισμοί και η γραφειοκρατία εξακολουθούν να κρατούν «κλειστά» δεκάδες επαγγέλματα. Το άνοιγμα των επαγγελμάτων και η απελευθέρωση των υπηρεσιών επανέρχονται μονότονα στη διαπραγμάτευση από τους θεσμούς (ΕΕ – ΕΚΤ – ΔΝΤ) οι οποίοι θέτουν στο στόχαστρο τους δικηγόρους, τους συμβολαιογράφους και τους μηχανικούς, αλλά και πολλούς κλάδους και υπηρεσίες, από τους φαρμακοποιούς ως τα τουριστικά λεωφορεία. Την ίδια ώρα το Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ) σε νέα του μελέτη αποτυπώνει σοβαρά προβλήματα.

Μία από τις βασικές αιτίες της κακοδαιμονίας είναι το γεγονός ότι ο νόμος 3919/2011 για το «άνοιγμα» των επαγγελμάτων ουδέποτε εφαρμόστηκε πλήρως, με αποτέλεσμα να παραμένει ένα «μωσαϊκό» από περιορισμούς που εμποδίζουν την ανάπτυξη της οικονομικής δραστηριότητας και τη μείωση της ανεργίας. Το θέμα επανήλθε στο προσκήνιο από τις επισημάνσεις που περιλαμβάνονται στη νέα μελέτη του ΚΕΠΕ με τίτλο «Βαθμός απελευθέρωσης των επαγγελμάτων και αναμενόμενες επιπτώσεις» των ερευνητών του Αγάπης Κώτση (συντονίστριας), Ε. Αθανασίου, Ν. Κ. Κανελλόπουλου, Ρ. Καραγιάννη, Σ. Παπαϊωάννου και του εξωτερικού συνεργάτη Ι. Κατσελίδη.

Εξετάζοντας τις αλλαγές μετά την ψήφιση του νόμου το 2011 ως το τέλος του 2012 οι ερευνητές του ΚΕΠΕ σημειώνουν ότι «δεν έχει ολοκληρωθεί πλήρως η εφαρμογή ορισμένων νομοθετικών παρεμβάσεων που προβλέπονται στον νόμο ή η προώθηση πρόσθετων νομοθετημάτων για την περαιτέρω απελευθέρωση των αγορών που είτε αναφέρονται σε άλλους περιορισμούς είτε απαιτούν εξειδικευμένες νομοθετικές παρεμβάσεις».

Οι αριθμοί είναι απογοητευτικοί και δηλωτικοί της κατάστασης. Παρά τον νόμο που προώθησαν ο πρώην υπουργός Οικονομικών Γιώργος Παπακωνσταντίνου και ο τότε γενικός γραμματέας Ηλίας Πλασκοβίτης, οι «εναπομείνασες ρυθμίσεις εισόδου», δηλαδή οι περιορισμοί για την έναρξη άσκησης ενός επαγγέλματος, έχουν υποχωρήσει μόλις στο 30,6% έναντι 32,5% πριν από την ψήφιση του νόμου.

Ούτε τα μισά

Οι περιοριστικές ρυθμίσεις που αφορούν την αδειοδοτική διαδικασία παραμένουν σε 23 επαγγέλματα, για 11 επαγγέλματα ισχύει ακόμη η απαγόρευση άσκησης του επαγγέλματος έξω από ορισμένο γεωγραφικό διαμέρισμα, ενώ για 11 ακόμη παραμένουν οι υποχρεωτικές κατώτατες τιμές ή αμοιβές για την προσφορά υπηρεσιών. Από το σύνολο των περιορισμών που ίσχυαν πριν από τον σχετικό νόμο έχει καταργηθεί το 48,8% (42 περιορισμοί από τους 86).

To συμπέρασμα του ΚΕΠΕ είναι ότι δεκάδες επαγγέλματα εξακολουθούν να παραμένουν «κλειστά». Στη λίστα των υπηρεσιών και των επαγγελμάτων με τους περισσότερους περιορισμούς παραμένουν μεταξύ άλλων οι πιστοποιημένοι εκτιμητές, οι εκτελωνιστές, οι φορτοεκφορτωτές, τα κέντρα φυσικοθεραπείας, οι ιδιωτικές κλινικές, τα ταξί, οι παραγωγοί και οι επαγγελματίες των λαϊκών αγορών. Εξαίρεση πλήρους απελευθέρωσης αποτελούν τα επαγγέλματα του ξεναγού και του ναυτικού πράκτορα.

Για τους συμβολαιογράφους το ΚΕΠΕ διαπιστώνει ότι η πλήρης εφαρμογή των νόμων θα εξορθολογίσει την αναλογική αμοιβή και θα μειώσει το κόστος για τους πολίτες. Επιπλέον σημειώνει ότι «οι αμοιβές μειώνονται ακόμη περισσότερο με τη μερική άρση της υποχρεωτικής παρουσίας των δικηγόρων στις μεταβιβάσεις ακινήτων, μετά τη θέσπιση του νόμου 4093/2012, ενισχύοντας τον ελεύθερο ανταγωνισμό».

Για τους μηχανικούς, βάσει και των συστάσεων του ΟΟΣΑ, η μελέτη εκτιμά ότι η κατάργηση των ελάχιστων αμοιβών θα ενισχύσει τον ανταγωνισμό.

Το ΚΕΠΕ αποτιμά τα οφέλη από την απελευθέρωση και στέκεται μεταξύ άλλων στη μείωση της ανεργίας, στη βελτίωση των παρεχομένων υπηρεσιών και στη μείωση των τιμών που θα φέρει ο ανταγωνισμός. Ωστόσο, λόγω της μεταβατικής φάσης στην οποία βρίσκεται η ελληνική οικονομία, η ποσοτικοποίηση με όρους αύξησης του ΑΕΠ δεν είναι εύκολη. Οι εκτιμήσεις για τα πιθανά οφέλη «από την προβλεπόμενη άρση των περιορισμών στη λειτουργία των επαγγελμάτων ως ποσοστό στο εθνικό εισόδημα κυμαίνονται μεταξύ 0,21% και 2,07%».

Από την πλευρά των θεσμών, οι προθέσεις τους εκφράζονται καθαρά στην πρόταση που απέστειλαν στην ελληνική κυβέρνηση για το κλείσιμο της αξιολόγησης. Σε αυτήν ζητείται «η εφαρμογή όλων των εκκρεμών προτάσεων από τις εργαλειοθήκες ανταγωνισμού», καθώς και ένας νέος κύκλος απελευθέρωσης σε συνεργασία με τον ΟΟΣΑ και την Παγκόσμια Τράπεζα με στόχο την καταπολέμηση των μονοπωλίων.

Παραμένουν οι περιορισμοί και σε Γερμανία, Ιταλία, Αυστρία

Πάντως η κατάσταση σε πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης δεν ήταν ως πρόσφατα πολύ καλύτερη απ’ ό,τι στην Ελλάδα. Η μελέτη του ΚΕΠΕ διαπιστώνει ότι ως την ψήφιση του νόμου του 2011 «οι περιορισμοί στην άσκηση επαγγελμάτων ήταν ευρύτερα διαδεδομένοι κυρίως στις χώρες του Νότου, στις νέες χώρες-μέλη και στη Γερμανία, ενώ ελάμβαναν συγκριτικά περιορισμένη έκταση σε βόρειες χώρες όπως η Δανία, η Φινλανδία, η Ολλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο».

Ενδιαφέρον έχει και η διαβάθμιση ανά χώρα και ανά επάγγελμα. Ως το 2012 που είναι το όριο της μελέτης «μεταξύ των διαφόρων επαγγελματικών τομέων οι εκτενέστερες/περιοριστικότερες ρυθμίσεις αφορούσαν τους φαρμακοποιούς». Στον κλάδο των αρχιτεκτόνων και ιδίως των μηχανικών ορισμένες χώρες διατηρούσαν «πολύ περιοριστικά μοντέλα χορήγησης αδειών (Αυστρία, Γερμανία, Ιταλία, Λουξεμβούργο), σε άλλες χώρες όμως εφαρμοζόταν βασικά η πιστοποίηση για την άσκηση ελεύθερων επαγγελμάτων χωρίς ή με πολύ περιορισμένα αποκλειστικά καθήκοντα (Σουηδία, Κάτω Χώρες, Φινλανδία, Δανία)».

Στον κλάδο των νομικών υπηρεσιών (δικηγόροι) παρατηρούνται όλες οι διαβαθμίσεις, ενώ για το επάγγελμα του συμβολαιογράφου οι προϋποθέσεις εισόδου νέων επαγγελματιών είναι πολύ αυστηρές σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. «Η Γερμανία, η Αυστρία, η Γαλλία και η Ελλάδα κατατάσσονταν στις χώρες με τους περισσότερους περιορισμούς ως προς την είσοδο, ενώ η Ιταλία, η Γερμανία και το Βέλγιο ως προς τη συμπεριφορά» αναφέρει το ΚΕΠΕ.