Πολιτική φαρμάκου στην Ελλάδα: Quo vadis?

Προσπαθώντας να αποτυπώσει κανείς τις σαρωτικές μεταρρυθμίσεις στην πολιτική φαρμάκου τους τελευταίους 18 μήνες και πολύ περισσότερο τις τελευταίες εβδομάδες, μετά την ψήφιση του νέου μνημονίου, δεν μπορεί να αποφύγει το θεμελιώδες ερώτημα: Πού πάμε;

Θεωρητικά και ρεαλιστικά, στη σωστή κατεύθυνση αν λάβει κανείς υπόψη και τις «υπερβολές» του παρελθόντος. Οταν η σκληρή πραγματικότητα των αριθμών επιτάσσει τη μείωση κατά 35% του συνδυασμένου προϋπολογισμού των ασφαλιστικών οργανισμών που συνενώθηκαν στον ΕΟΠΥΥ σε σχέση με την προ της συνένωσης περίοδο, είναι προφανές ότι ο εξορθολογισμός είναι αναπόδραστος. Είναι επίσης σαφές ότι τα μέτρα συνιστούν ένα δυναμικό, και άρα υποκείμενο σε διαρκείς, εμπεριστατωμένες προσαρμογές και βελτιώσεις κατά τις ανάγκες, πλαίσιο διαμόρφωσης της αγοράς. Γίνεται, τέλος, αντιληπτό ότι η στοχοθεσία είναι αυστηρή και εν πολλοίς αιφνιδιαστική για τους φορείς της αγοράς. Είναι όμως και ανέφικτη; Σαφώς όχι. Απλώς το βάρος της συζήτησης θα πρέπει να μετακινηθεί επιτέλους από το «πού πάμε» στο «πώς θα φθάσουμε εκεί» – ρεαλιστικά, αντικειμενικά.

Στην πραγματικότητα μιλάμε για μια βασική απόφαση διαχείρισης αλλαγής: με μικρά μετρήσιμα βήματα στη διάρθρωση και στη λειτουργία της αγοράς, τα οποία μας επιτρέπουν να θέτουμε ρεαλιστικούς στόχους σε σύντομα χρονικά διαστήματα, ή με μια σαρωτική υλοποίηση-«σκούπα», η οποία μπορεί να καθαρίσει το τοπίο μεμιάς αλλά είναι αμφίβολο αν θα επιτρέψει το «χτίσιμο» μιας βιώσιμης προοπτικής τόσο για τους χρηματοδότες (κοινωνική ασφάλιση) όσο και για τους παρόχους (φαρμακευτική βιομηχανία, φαρμακαποθήκες και φαρμακεία);

Είναι προφανές ότι η πρώτη επιλογή είναι πιο ορθολογική, ενώ, με τα ως τώρα δεδομένα, θα μπορούσε να περιλαμβάνει:

Ηλεκτρονική συνταγογράφηση: η υλοποίηση ενός «στοιχήματος» της κεντρικής διοίκησης σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, ιδίως αν ληφθεί υπόψη η αντίστοιχη διεθνής εμπειρία, δημιουργεί ένα θετικό περιβάλλον για την επίτευξη των στόχων της πολιτικής φαρμάκου. Η ως τώρα μάλιστα εμπειρία καταδεικνύει ότι, αν και η διαδικασία κατακύρωσης του διεθνούς ανοιχτού διαγωνισμού, ο οποίος θα οδηγήσει στην προμήθεια ενός άρτιου τεχνικά και ολοκληρωμένου λειτουργικά συστήματος, βρίσκεται σε εξέλιξη, αυτό δεν απαγορεύει τη λειτουργική ολοκλήρωση του υφιστάμενου εργαλείου. Πώς; Με τον εμπλουτισμό του υφιστάμενου συστήματος με επί μέρους εφαρμογές, όπως θεραπευτικά πρωτόκολλα, κατευθυντήριες οδηγίες συνταγογράφησης, αυτόματους ελεγκτές συνταγογραφίας («έξυπνα» εργαλεία) ώστε να μην επιτρέπεται, π.χ., η συνταγογράφηση στην ίδια συνταγή δύο διαφορετικών φαρμάκων της ίδιας θεραπευτικής κατηγορίας κ.λπ.

Θεραπευτικά πρωτόκολλα: είναι απολύτως επιτακτική με τη λογική που αναφέρθηκε παραπάνω η εξέλιξη των θεραπευτικών πρωτοκόλλων του ΕΟΦ όπως εγκρίθηκαν από το ΚΕΣΥ σε κατευθυντήριες οδηγίες συνταγογράφησης από τον ΕΟΠΥΥ, οι οποίες διαχωρίζουν την ενδεχομένως κλινικά δόκιμη χρήση θεραπειών εκτός ένδειξης από την αποζημιούμενη ασφαλιστικά πρόσβαση σε ενδεδειγμένες θεραπείες (μόνο για τα εντός ένδειξης). Η ενσωμάτωσή τους μάλιστα στην ηλεκτρονική συνταγογράφηση οφείλει και αυτή να είναι συστηματική και δομημένη, ακολουθώντας τη λογική του «βηματισμού».

Ασφαλιστική τιμή: η πειθαρχία στους δημοσιονομικούς στόχους καθιστά αναγκαία την επαναφορά της παλαιότερης πρότασης για την υιοθέτηση της ασφαλιστικής τιμής του φαρμάκου, με αναφορές σε πραγματικούς δείκτες της ελληνικής οικονομίας (Γκόλνα Χ., Κοντιάδης Ξ., Σουλιώτης Κ., Φαρμακευτική πολιτική στην Ελλάδα και την Ευρώπη: λειτουργία της αγοράς και ρυθμιστικό πλαίσιο, Εκδόσεις Παπαζήσης, Αθήνα, 2005). Πρόκειται για ένα απλό στην υλοποίηση σύστημα το οποίο εγγυάται την απόδοση του οφέλους για τους κοινωνικούς προϋπολογισμούς τη στιγμή της κατανάλωσης.

Σε κάθε περίπτωση, θεωρώντας δεδομένη την κατεύθυνση της πολιτικής φαρμάκου κατά τη δύσκολη αυτή περίοδο προσαρμογής σε ένα νέο υπόδειγμα διαχείρισης κοινωνικών προϋπολογισμών, οφείλουμε όλοι να αρθούμε στο ύψος των περιστάσεων και να «επιχειρήσουμε» στην ουσία της πρόκλησης: στη διασφάλιση της καθολικότητας της πρόσβασης.