Τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας μας υποφέρουν από κρίση αξιών και παρωχημένες πολιτικές και οργανωτικές δομές. Το ελληνικό σύστημα ανώτατης εκπαίδευσης «είναι αγκυλωμένο στο παρελθόν με δομές και διαδικασίες που εμποδίζουν την ανάπτυξη δεξιοτήτων και ταλέντων».
Αυτά είναι τα βασικά συμπεράσματα της Διεθνούς Συμβουλευτικής Επιτροπής που συνέστησε το υπουργείο Παιδείας για να μελετήσει τα προβλήματα των ελληνικών ΑΕΙ. Δύσκολα μπορεί να αμφισβητηθεί η αντικειμενικότητα εννέα πανεπιστημιακών από ΑΕΙ του εξωτερικού. Αλλωστε τα βασικά σημεία της έκθεσης ήταν γνωστά, αλλά οι κυβερνήσεις και η πανεπιστημιακή κοινότητα ουδέποτε ως σήμερα ασχολήθηκαν με αυτά. Τα αιτήματα των πανεπιστημιακών περιορίζονταν σε αύξηση των πόρων και οι κυβερνήσεις συναγωνίζονταν στην ίδρυση νέων πανεπιστημίων και ΤΕΙ με πελατειακά κριτήρια.
Τι μας λέει η Επιτροπή; Εχουμε τις μεγαλύτερες δαπάνες ανά φοιτητή στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης και τη μεγαλύτερη αύξηση αυτών των δαπανών μεταξύ 1995 και 2005. Ποια ήταν η απόδοση αυτών των δαπανών; Και ποια η σχέση τους με την «παραγωγή» αποφοίτων; Στα ΑΕΙ και στα ΤΕΙ εμφανίζονται εγγεγραμμένοι 600.000 φοιτητές! Πόσοι αποφοιτούν εντός του απαιτούμενου χρόνου; Μόνο το ένα τρίτο, το χαμηλότερο ποσοστό στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Δηλαδή, έχουμε τις μεγαλύτερες ανά φοιτητή δαπάνες και το μικρότερο ποσοστό αποφοίτων.
Την εικόνα συμπληρώνει το «ενδιαφέρον» των φοιτητών για τα δωρεάν πανεπιστημιακά βιβλία… Από τους 600.000 μόνο οι 180.000 ενδιαφέρονται να λάβουν τα βιβλία. Τα διαβάζουν όλοι; Σε συγκεκριμένη ιστοσελίδα είναι άφθονες οι αγγελίες για πώληση πανεπιστημιακών συγγραμμάτων: «Βιβλίο Καρδιολογίας Κρεμαστινού, 3 τόμοι, ολοκαίνουργο, άθικτο, 200 ευρώ», «Βιβλίο Νευρολογίας Μπαλογιάννη, 6 τόμοι, άθικτο, 200 ευρώ»!
Η σπατάλη στα συγγράμματα είναι προκλητική. Σε 1.886.476 έφθασε ο αριθμός των πανεπιστημιακών συγγραμμάτων για διανομή το τρέχον ακαδημαϊκό έτος με κόστος 60 εκατ. ευρώ. Και το μέσο κόστος ανά φοιτητή για τη δέσμη των βιβλίων επιλογής έχει εντυπωσιακές αποκλίσεις. Στην Ιατρική, π.χ., το χαμηλότερο κόστος ανά φοιτητή εμφανίζεται στο Πανεπιστήμιο Πατρών (318,64 ευρώ) και το ανώτατο στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (1.138,85 ευρώ)! Στον φοιτητή της Ιατρικής προσφέρονται δύο δέσμες για επιλογή: 11 βιβλία η μία και ένα (1) βιβλίο, ισοδύναμο, η άλλη. Οι περισσότεροι φοιτητές επιλέγουν την πρώτη!
Προβλέπω αντιδράσεις, αλλά θα θέσω το ερώτημα: Γιατί πρέπει σε όλους τους φοιτητές, έχοντες και μη έχοντες, να προσφέρονται δωρεάν τα συγγράμματα όταν κάποιοι, πολλοί ή λίγοι, δεν τα εκτιμούν και τα πωλούν ή τα πετάνε; Μήπως η «δωρεάν Παιδεία» έχει δημιουργήσει αυτή τη στρατιά των «ανενεργών φοιτητών»; Ας υπάρχουν κάποια κριτήρια.
Η Επιτροπή προτείνει τη θεσμοθέτηση Συμβουλίων Διοίκησης: «Τα ΑΕΙ πρέπει να διοικούνται και να ελέγχονται από ένα διορισμένο και ανεξάρτητο σώμα που θα είναι υπεύθυνο για την ευημερία του ΑΕΙ ή των ΑΕΙ που εποπτεύουν. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα διεθνώς, αλλά οι οι δύο συνηθέστερες προσεγγίσεις είναι οι εξής: ένα ανεξάρτητο συμβούλιο για κάθε ΑΕΙ ή ένα ανεξάρτητο συμβούλιο για μια ομάδα ιδρυμάτων με κοινά χαρακτηριστικά. Η Σύγκλητος θα έχει μόνο ακαδημαϊκές αρμοδιότητες». Η Επιτροπή θεωρεί αυτονόητο ότι θα αξιολογείται η απόδοση κάθε ιδρύματος.
Η οικονομική κρίση ανέδειξε τις αδυναμίες και τις δυσλειτουργίες σε όλες τις δομές του δημόσιου τομέα και της ιδιωτικής δραστηριότητας. Η ανασυγκρότηση και η προσαρμογή στα νέα ελληνικά και παγκόσμια δεδομένα δεν είναι ευθύνη μόνο της κυβέρνησης και των κομμάτων αλλά και όσων ασκούν εξουσία ή ηγετικό ρόλο. Οι πανεπιστημιακοί ασκούν και εξουσία και έχουν ηγετικό ρόλο διότι εκπαιδεύουν τους νέους στους οποίους ανήκει το μέλλον και οι οποίοι θα κληθούν να το διαχειριστούν καλύτερα από τους απερχομένους.
gromaios@otenet.gr
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
