Χρόνος: Δευτέρα, 7.30 το πρωί. Τόπος: H παιδική κρεβατοκάμαρα μιας οικογένειας κάπου στην Ελλάδα. Πρωταγωνιστές: Δύο εκνευρισμένοι ενήλικοι (γονείς) και ένας εξάχρονος ξαπλωμένος στο κρεβάτι. Πλοκή: Αυτή ενός σίριαλ σε επανάληψη (κάθε Δευτέρα περίπου την ίδια ώρα). Ο εξάχρονος παραπονιέται για πόνους στην κοιλιά, εμέτους και ιλίγγους. Οι γονείς, πεπεισμένοι ότι για άλλη μία φορά το τέκνο τους αναζητεί τρόπους για να αποφύγει το σχολείο υποκρινόμενο τον ασθενή, βάζουν τις φωνές. Το τέλος του σίριαλ επίσης κοινότοπο. Το παιδί πηγαίνει στο σχολείο και καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας δεν συμμετέχει σε καμία δραστηριότητα, ούτε παρακολουθεί το μάθημα. Οχι από αντίδραση στους γονείς του, αλλά επειδή επί ώρες υποφέρει από αυτούς τους πόνους στην κοιλιά, που ουσιαστικώς είναι το σύμπτωμα μιας τρομερής κρίσης ημικρανίας! Και είναι μόλις έξι ετών. Το συγκεκριμένο επεισόδιο «προβάλλεται» πολύ συχνά σε ελληνικά σπίτια, όπως δείχνει μια νέα μελέτη που παρουσιάζει σήμερα «Το Βήμα» – η πρώτη στη χώρα μας που αφορά τη διερεύνηση των παιδικών κεφαλαλγιών στα ελληνόπουλα. Οπως προκύπτει από αυτήν, ένα στα πέντε παιδιά ηλικίας έξι ως 12 ετών πάσχει από πονοκεφάλους – σε ορισμένες περιπτώσεις ο ανεπιθύμητος «επισκέπτης» κάνει την εμφάνισή του ακόμη και από την ηλικία των τεσσάρων ετών!


Το προφίλ του μικρού πάσχοντος από κεφαλαλγίες θα μπορούσε να σκιαγραφηθεί κάπως έτσι: Εχει μόλις κλείσει τα έξι χρόνια του. Μπορεί το ίδιο συχνά να είναι αγόρι ή κορίτσι. Ο πόνος του επικεντρώνεται συνήθως στο εμπρός μέρος του κεφαλιού, αν και δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που διαχέεται σε ολόκληρο το κεφάλι. Κάποιος από τους δύο γονείς του – ή και οι δύο – ταλαιπωρείται επίσης από πονοκεφάλους. Απουσιάζει συχνά από το σχολείο. Και έχει βάλει τις βάσεις για να πάρει πολλές φορές ακόμη απουσία στη ζωή του από δραστηριότητες. Διότι οι πονοκέφαλοι των παιδιών σε πολλές περιπτώσεις έρχονται για να μείνουν και στον ενήλικο βίο.


H γκρίζα αυτή εικόνα αφορά πολλά παιδιά και στη χώρα μας, όπως αποκαλύπτει μια πρόσφατη μελέτη που διεξήχθη με χρήση ερωτηματολογίου σε 977 παιδιά δημοτικών σχολείων της Πελοποννήσου και της Κρήτης (ηλικίας 6-12 ετών). H μελέτη εκπονήθηκε από τον κ. Αν. Σπαντιδέα, αντιπρόεδρο της Ελληνικής Εταιρείας Κεφαλαλγίας και μέλος της Διεθνούς Εταιρείας Κεφαλαλγίας, παθολόγο, διδάκτορα του Πανεπιστημίου Αθηνών, και την πρόεδρο της Ελληνικής Εταιρείας Κεφαλαλγίας, μέλος της Διεθνούς Εταιρείας Κεφαλαλγίας, νευρολόγο, διευθύντρια της Νευρολογικής Κλινικής του Γενικού Κρατικού Νοσοκομείου Αθηνών «Γ. Γεννηματάς», κυρία Κλημεντίνη Καραγεωργίου.


Οπως προέκυψε, το 19% των μαθητών (181 παιδιά) ανέφερε ότι πάσχει από πονοκεφάλους – άλλοι από πολύ συχνούς και άλλοι από αραιούς. H μέση ηλικία εμφάνισης των κεφαλαλγιών φάνηκε να είναι τα 6,5 χρόνια, με μικρότερη την ηλικία των τεσσάρων ετών. Σύμφωνα με τους ερευνητές, το στρες που προκαλείται με την ένταξη του παιδιού στην εκπαίδευση δείχνει να έχει και τη σταθερότερη συσχέτιση με την έναρξη των πονοκεφάλων. Παράλληλα οι παιδικοί πονοκέφαλοι αποδείχθηκε ότι «αγαπούν» και τα δύο φύλα, σε αντίθεση με εκείνους των ενηλίκων, σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας. Ο λόγος κοριτσιών/αγοριών είναι 1,35 (104 κορίτσια, 77 αγόρια) – αναλογία πολύ μικρότερη από εκείνη μεταξύ ανδρών και γυναικών (οι γυναίκες πλήττονται από πονοκεφάλους 3 ως 5 φορές συχνότερα από τους άνδρες).


Τα περισσότερα παιδιά εμφάνιζαν πόνους στο μέτωπο ή γύρω από τα μάτια (48%). Ακολουθούσαν εκείνα που ανέφεραν διάχυτο πόνο σε ολόκληρο το κεφάλι (29%), αυστηρά στη μία πλευρά – ημικρανία (14%) και στο πίσω μέρος της κεφαλής – ινιακή χώρα (9%).


Είναι αξιοσημείωτο ότι από το σύνολο των μικρών πασχόντων από κεφαλαλγίες ένα σεβαστό ποσοστό της τάξεως του 14% ανέφερε ότι υποφέρει από καθημερινούς πονοκεφάλους! Το 32% ανέφερε 1-2 επεισόδια πονοκεφάλων την εβδομάδα, το 39% 1-3 επεισόδια πονοκεφάλων τον μήνα και το 15% ανέφερε 1-3 επεισόδια πονοκεφάλων τον χρόνο.


Το τίμημα μεγάλο για την καθημερινότητα των παιδιών, όπως προέκυψε από τις ίδιες τις απαντήσεις τους: Το 16% των πασχόντων περιέγραψε την ένταση των πονοκεφάλων ως πολύ μεγάλη – σχεδόν αφόρητη -, που δεν αφήνει περιθώρια για καμία δραστηριότητα. Σε αυτή την ομάδα ανήκαν τα παιδιά με τις περισσότερες απουσίες από το σχολείο αλλά και με τη μεγαλύτερη αρνητική επίδραση στις σχολικές επιδόσεις. Το μεγαλύτερο ποσοστό (47%) ανέφερε ότι η ένταση των πονοκεφάλων του είναι σοβαρή – επιτρέπει να βγάζουν εις πέρας βασικά καθήκοντα αλλά με μειωμένη απόδοση. H μειονότητα (37%) χαρακτήρισε τους πονοκεφάλους ήπιους που δίνουν τη δυνατότητα να πραγματοποιούνται ικανοποιητικά οι καθημερινές δραστηριότητες.


Ποια είναι η άμυνα των παιδιών ενάντια στον «εχθρό»; Περίπου τα μισά εξ αυτών (47%) παίρνουν διάφορα φάρμακα, κυρίως παυσίπονα, για να αντιμετωπίσουν τους πονοκεφάλους τους, ενώ το 18% ψάχνει τη θεραπεία στην… αγκαλιά του Μορφέα. Το υπόλοιπο 35% υπομένει καρτερικά να περάσει ο πονοκέφαλος χωρίς να κάνει τίποτε.


Οσο για τα αίτια εμφάνισης κεφαλαλγιών από τόσο μικρή ηλικία, αν και αυτά φαίνεται να είναι ποικίλα, οι ερευνητές σημειώνουν ότι ως φαίνεται οι πονοκέφαλοι των γονέων… παιδεύουσι τέκνα. H οικογενειακή προδιάθεση δείχνει να παίζει σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση πονοκεφάλου, καθώς από τη μελέτη προέκυψε ότι στο 85% των παιδιών με πονοκέφαλο ο ένας ή και οι δύο οι γονείς υπέφεραν από κεφαλαλγία.


Και αν τον γενετικό παράγοντα δεν μπορούμε να τον ελέγξουμε, υπάρχει ένας άλλος, επίσης σημαντικός, στον οποίο οι γονείς πρέπει να δώσουν ιδιαίτερη σημασία, τόνισε μιλώντας στο «Βήμα» ο επικεφαλής της μελέτης κ. Σπαντιδέας. Δεν είναι άλλος από το στρες: «Οι γονείς δεν πρέπει να πιέζουν ασταμάτητα τα παιδιά, καθώς αυτό αποδεικνύεται ότι μπορεί να βλάψει την υγεία τους προκαλώντας κεφαλαλγίες». Σύμφωνα με τον ειδικό, άλλοι προδιαθεσικοί παράγοντες που οδηγούν στην εμφάνιση πονοκεφάλων είναι ο πολύς ή ο λίγος ύπνος, τα έντονα φώτα, οι πολλές ώρες μπροστά στην οθόνη της τηλεόρασης ή του υπολογιστή, η πείνα λόγω παράλειψης γευμάτων και η έντονη σωματική ή πνευματική δραστηριότητα.


H ταυτότητα της παιδικής κεφαλαλγίας


Τα παιδιά εμφανίζουν όλες τις μορφές κεφαλαλγίας που ταλαιπωρούν και τους ενήλικους, ωστόσο οι πιο «δημοφιλείς» είναι η ημικρανία και η κεφαλαλγία από τάση (υπερένταση). Τα συμπτώματα της ημικρανίας στα παιδιά διαφέρουν σημαντικά από εκείνα των ενηλίκων. Στους ενήλικους το κύριο σύμπτωμα είναι η κεφαλαλγία ενώ ακολουθούν η ναυτία και οι έμετοι. Αντιθέτως στα παιδιά είναι πιθανό να μην εκδηλώνεται καθόλου πονοκέφαλος και η ημικρανική κρίση να εκδηλώνεται μόνο με έμετο και ναυτία. Υπάρχουν μάλιστα περιπτώσεις κατά τις οποίες οι παιδικές ημικρανίες εκδηλώνονται με συμπτώματα που δεν παραπέμπουν καθόλου στη συγκεκριμένη κατάσταση. Αυτά σύμφωνα με τους ειδικούς είναι:


* Οι περιοδικοί κοιλιακοί πόνοι που χαρακτηρίζονται ως κοιλιακή ημικρανία – το παιδί εμφανίζει περιοδικώς δυνατούς πόνους στην κοιλιά οι οποίοι το καθηλώνουν και δεν του επιτρέπουν να φέρει εις πέρας τις καθημερινές δραστηριότητές του.


* Ο καλοήθης παροξυσμικός ίλιγγος – ξαφνικοί ίλιγγοι που κάνουν το παιδί να αισθάνεται ότι τα πάντα γύρω του περιστρέφονται.


* Το καλόηθες σπαστικό ραιβόκρανο – στράβωμα του κεφαλιού προς τη μία πλευρά.


* Οι κυκλικοί έμετοι – περιοδικοί ανεξήγητοι έμετοι που αποδίδονται σε παθήσεις του στομάχου ή της κοιλιάς.


Οι ειδικοί προτείνουν λύσεις…


Για όλα τα προβλήματα υπάρχει λύση, φθάνει το πρόβλημα να εντοπιστεί. Σήμερα στις περιπτώσεις παιδικών κεφαλαλγιών χορηγούνται συνήθως παυσίπονα, κυρίως παρακεταμόλη. Σε παιδιά ηλικίας άνω των 10 ετών χορηγούνται επίσης άλλα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα, όπως η ασπιρίνη. Οταν τα συμπτώματα περιορίζονται μόνο στη ναυτία και στον έμετο, τότε οι ειδικοί αποφεύγουν τη χορήγηση κάποιου φαρμάκου και αφήνουν την κατάσταση να εκτονωθεί μόνη της. Ο κ. Σπαντιδέας σημειώνει ότι αυτή τη στιγμή δοκιμάζονται καινούργια φάρμακα για τις κεφαλαλγίες των παιδιών. «Πρόσφατες μεγάλες μελέτες έχουν δείξει ότι η νέα κατηγορία φαρμάκων, οι τριπτάνες, που χορηγούνται ως θεραπεία για τις ημικρανίες των ενηλίκων, είναι αποτελεσματικές και στα παιδιά. Ορισμένες εξ αυτών έχουν λάβει έγκριση για χορήγηση σε μικρές ηλικίες και στην Ελλάδα».


Υπάρχει και η προσέγγιση της πρόληψης σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως εκείνες των παιδιών που ταλαιπωρούνται πολύ συχνά από πονοκεφάλους. «Σε αυτές τις περιπτώσεις χορηγούμε προληπτικά κάποια φάρμακα μία ή δύο φορές ημερησίως επί τρεις μήνες. Εχει φανεί ότι αυτή η προληπτική δράση μειώνει τη συχνότητα και την ένταση των κεφαλαλγιών. Μια τέτοια ουσία, το πιζοτιφένιο, που είχε αποδειχθεί άκρως αποτελεσματική στην πρόληψη των παιδικών κεφαλαλγιών, δυστυχώς αποσύρθηκε από την ελληνική αγορά λόγω πολύ χαμηλού κόστους. Αυτή τη στιγμή δεν κυκλοφορεί στη χώρα μας άλλη ουσία με παρόμοια δράση».


Το σημαντικότερο όλων είναι οι γονείς να βρίσκονται σε εγρήγορση, να παρατηρούν τα σημάδια και να πιστεύουν το παιδί τους όταν εκείνο λέει ότι πονά. «Οι γονείς οφείλουν να έχουν συνεχώς τεταμένες τις κεραίες τους και να μη χαρακτηρίζουν το παιδί τους, που λέει ότι υποφέρει, τεμπέλικο ή φυγόπονο, αλλά να καταφεύγουν στους ειδικούς. Σε περίπτωση που ο παιδίατρος δεν μπορεί να βρει τη λύση, πρέπει να επισκεφθούν ένα από τα εξειδικευμένα Ιατρεία Κεφαλαλγίας που λειτουργούν σε δημόσια νοσοκομεία» καταλήγει ο κ. Σπαντιδέας. Μόνο έτσι θα πάρουν… το κεφάλι των κεφαλαλγιών.