Ο κήπος πρέπει να έχει ποτιστεί τουλάχιστον από την προηγουμένη ώστε τα τακούνια να μη βυθίζονται στο γρασίδι ή στα βρεγμένα χαλίκια. Αυτή η λεπτομέρεια στην οργάνωση του σκηνικού μένει σταθερή εδώ και 21 χρόνια.
Ολα τα άλλα αλλάζουν κατά τη διαδρομή αυτή: η προσήλωση ή η αποδέσμευση από το πρωτόκολλο και την εθιμοτυπία, ο λιτός, λιτότατος ή σχετικά πλούσιος μπουφές, η μουσική που θα παίζει η μπάντα, το σημείο όπου θα γίνουν οι δηλώσεις, η έκταση των δηλώσεων, το περιεχόμενό τους θα βγει είδηση ή όχι; Και ακόμη περισσότερο: στη διάρκεια αυτών των 21 ετών δεν ήσαν λίγες οι φορές όπου οι πρωταγωνιστές των γεγονότων, προς τιμήν και προς μνήμη των οποίων γινόταν η γιορτή, έλειπαν από την ξεχωριστή βραδιά, ορισμένες φορές μάλιστα δεν είχαν καν κληθεί. Η 24η Ιουλίου, επέτειος της Μεταπολίτευσης, γιορτάζεται κάθε χρόνο με τη δεξίωση στο Προεδρικό Μέγαρο. Αλλοτε συγκινητική και χαρούμενη και άλλοτε σφιχτοδεμένη μέσα σε μαύρα κοστούμια εθιμοτυπίας, έχει από μόνη της διαμορφώσει μια φυσιογνωμία αρκούντως δηλωτική της περιρρέουσας πολιτικής ατμόσφαιρας.
Μπορεί η επάνοδος στη Δημοκρατία να αριθμεί 23 χρόνια, όμως η γιορτή προς τιμήν της υπολείπεται κατά ένα έτος: από το 1976 ξεκινά η γιορτή της Δημοκρατίας που, αν την κρίνουμε καλοπροαίρετα και αισιόδοξα, δίνει την ευκαιρία στους πολιτικούς να συγκεντρωθούν εν μέσω θέρους ενώ, αν ασκήσουμε ελάχιστα μόνο τον κυνισμό μας, θα λέγαμε ότι η γιορτή τούς χαλάει τις διακοπές φέρνοντάς τους στην Αθήνα για μία μόνο βραδιά. Την πρώτη επέτειο της Μεταπολίτευσης δεν έγινε γιορτή στο Προεδρικό Μέγαρο εκείνες τις ημέρες βρισκόμασταν εν μέσω της δίκης των πρωταιτίων του πραξικοπήματος ενώ λίγες μόνον ημέρες αργότερα άρχιζε η σύνοδος του Ελσίνκι.
* Χωρίς πρωτόκολλο
Το «Σισμίκ» έπλεε ανοικτά της Χίου το 1976, η ανησυχία ήταν διάχυτη και η πρώτη γιορτή οργανώνεται χωρίς πρωτόκολλο από τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Τσάτσο και την κυρία Ιωάννα Τσάτσου. Είναι μια αληθινή γιορτή, ζωηρή και ανεπιτήδευτη: «Να, αυτό που βλέπετε γύρω σας είναι Δημοκρατία»: ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, πρωταγωνιστής των γεγονότων και πρωταγωνιστής της βραδιάς, εγκαινιάζει το 1976 τη συνήθεια να κάνει μια μικρή τηλεγραφική δήλωση κατεβαίνοντας την περίφημη σκάλα προς τον κήπο.
Αν δούμε τα πράγματα από μια άλλη όψη, αυτή η σκάλα αποτελεί και μέγα τεστ κομψότητας για άνδρες τε και κυρίες: καθώς μάλιστα οι τηλεοπτικές κάμερες μεγεθύνουν και την παραμικρή λεπτομέρεια, το σκύψιμο των ώμων, το βλέμμα όλο προσοχή προς τα σκαλιά κλπ. είναι ικανά να αφαιρέσουν κάθε γοητεία, χάρη, άνεση. Δύο μόνο κατέβαιναν τα μαρμάρινα σκαλιά με απόλυτη φυσικότητα και ταυτοχρόνως αρχοντιά, ο κ. Κωνσταντίνος Καραμανλής και η Μελίνα Μερκούρη. Ευθυτενείς και υπέρκομψοι, έκαναν τα φλας και τα μαγνητόφωνα να παίρνουν φωτιά για να αποτυπώσουν κάθε κουβέντα του πρώην Προέδρου της Δημοκρατίας αλλά και κάθε γοητευτική χειρονομία της Μελίνας. Και από τη γιορτή του 1978 έχει καταγραφεί το σχόλιο του πρωθυπουργού τότε κ. Καραμανλή προς την Μ. Μερκούρη: «Είναι κρίμα το ταλέντο σου να το αφιερώνεις στο ΠαΣοΚ». Και η απάντηση της Μελίνας: «Μα, χρειάζεται ταλέντο για να είσαι στο ΠαΣοΚ!».
Ο κήπος του Προεδρικού Μεγάρου ακόμη τότε μας ξέφευγε και τον αποκαλούσαμε κήπο των ανακτόρων είναι ένα πεδίο όπου μπορούν να συναχθούν εύγλωττα συμπεράσματα για την κομψότητα των πολιτικών. Η ενδυματολογική κομψότητα της Μελίνας είναι αδιαμφισβήτητη ενώ ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ήταν μάλλον ο μόνος που αποτόλμησε, επιτυχέστατα, να φορέσει κατάλευκο κοστούμι (το 1980 όταν ήταν Πρόεδρος της Δημοκρατίας και ο κ. Γεώργιος Ράλλης πρωθυπουργός). Οι πιο συντηρητικές προτάσεις που υιοθετούνταν μεταξύ κυριών ως το 1981 άλλαξαν άρδην όταν το ΠαΣοΚ ανέβηκε στην εξουσία και νέα πρόσωπα εισήλθαν για πρώτη φορά στον κήπο του Μεγάρου. Κλαρωτά εμπριμέ, ντεκολτέ με βολάν και μακριές φούστες, ελεύθερες κώμες έδωσαν τη θέση τους για ένα διάστημα στα αυστηρά μονόχρωμα φορέματα, συχνά ποδήρη, και στα αυστηρά χτενίσματα. Η κυρία Ευφροσύνη Σαρτζετάκη δεν δίστασε να παρουσιάσει εκτυφλωτικά τυρκουάζ μεταξωτά την ίδια ώρα που ο σύζυγός της φορούσε κατάμαυρο κοστούμι. Ηταν το 1987: ο καύσωνας, αληθινός τότε και πρωτόγνωρος, είχε στείλει όχι μόνο στο νοσοκομείο αλλά και στον θάνατο εκατοντάδες Αθηναίους. Σε αυτή τη γιορτή παρατηρήθηκε η μικρότερη προσέλευση καλεσμένων. Τα μακιγιάζ έλιωναν και κατέρρεαν όπως και η μαγιονέζα στις γαρίδες του μπουφέ, κατήφεια και δυσφορία επικρατούσε.
* Ηχοι και γεύσεις
Αλλωστε επί προεδρίας κ. Σαρτζετάκη είχε κατά πολύ αλλάξει η σύνθεση των καλεσμένων: μάλιστα ο πρωταγωνιστής της Μεταπολίτευσης κ. Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο Κωνσταντίνος Τσάτσος και πολλά ηγετικά στελέχη της Νέας Δημοκρατίας δεν είχαν λάβει καν πρόσκληση για τη γιορτή της Δημοκρατίας: «Οι προσκλήσεις του Προέδρου της Δημοκρατίας γίνονται, με αυτήν την ιδιότητά του, προς όσους αναγνωρίζουν την εν λόγω ιδιότητα. Επομένως δεν ήταν δυνατόν να κληθούν εφόσον δεν ανεγνώριζαν ως ώφειλαν τον καλούντα». Αυτή ήταν η απάντηση της τότε Προεδρίας στην αμφισβήτηση του τρόπου εκλογής του κ. Χρ. Σαρτζετάκη (τα περίφημα γαλάζια ψηφοδέλτια). Η προσκόλληση δε στο πρωτόκολλο το 1993 εξαίρεσε τον κ. Α. Σαμαρά από τον κατάλογο των προσκεκλημένων, με την αιτιολογία ότι το κόμμα του δεν είχε κοινοβουλευτική εκπροσώπηση.
Λιτά τα εδέσματα και απαλή η μουσική: μάλιστα το 1977, χρονιά όπου η λέξη λιτότητα μπήκε επισήμως και στο πολιτικό και καθημερινό λεξιλόγιο, η άκρα λιτότητα και στον μπουφέ έκανε πολλούς καλεσμένους να αναφωνήσουν: «Είπαμε λιτότητα αλλά όχι και να πεινάσουμε στην επέτειο της Δημοκρατίας!». Πάντως ουδείς θα τολμούσε να έχει την απαίτηση γαστρονομικών πειραματισμών σε μια τέτοια δεξίωση.
Από πλευράς ηχητικής κάλυψης, δύο ήταν τα χιτ: το τραγούδι που συνδέθηκε με τον Κ. Καραμανλή «Ενας ξένος ήρθε απόψε απ’ τα παλιά» και το προσφιλέστατο στον Ανδρέα Παπανδρέου «Strangers in the night». Ποιο ήταν το αγαπημένο τραγούδι επί προεδρίας Χρ. Σαρτζετάκη ουδείς γνωρίζει. Νεωτερισμός παρατηρήθηκε εσχάτως, πέρυσι, δεύτερη χρονιά της προεδρίας κ. Κ. Στεφανόπουλου και πρώτη χρονιά πρωθυπουργίας κ. Κ. Σημίτη, όταν η είσοδος των επισήμων έγινε με το πασίγνωστο και ολίγον προσιδιάζον σε σχολική χορωδία «When the saints go marching in».
* Το στόχαστρο της κάμερας
Το ημικύκλιο στο βάθος του κήπου είναι το σημείο έλξης της προσοχής όλων των παρισταμένων καθώς εκεί μετά τους χαιρετισμούς καταλύει ο Πρόεδρος και οι αρχηγοί των κομμάτων. Επί προεδρίας Κ. Καραμανλή συχνά αναμενόταν το νεύμα του Προέδρου ώστε να μπορούν οι υπόλοιποι καλεσμένοι να πλησιάζουν καθώς συνήθειά του ήταν να συγκεντρώνει τους αρχηγούς των κομμάτων και τον Πρόεδρο της Βουλής για ολιγόλεπτη ή μεγαλύτερης διάρκειας συνομιλία μακράν των υπολοίπων και βεβαίως πέρα από τις τηλεοπτικές κάμερες.
Οι κάμερες πολιορκούσαν και πολιορκούν τον Πρόεδρο κατά την είσοδό του, όπου εκείνος στέκεται για μια σύντομη δήλωση το μήνυμα της επετείου έχει ανακοινωθεί νωρίτερα και είναι κάπως εκτεταμένο: σύντομες οι δηλώσεις του Κωνσταντίνου Τσάτσου, τηλεγραφικές και κάπως κρυπτικές πάντα και στις δύο περιόδους προεδρίας του κ. Κωνσταντίνου Καραμανλή (είχε ανάψει φωτιές το ’83 το σχόλιό του «έχουμε πολίτευμα δημοκρατικό αλλά όχι δημοκρατικό κλίμα», καθώς η μεν Νέα Δημοκρατία θεώρησε ότι απευθυνόταν στον τότε υπουργό Προεδρίας Μένιο Κουτσόγιωργα, το δε ΠαΣοΚ στον τότε πρόεδρο της ΝΔ. Ευάγγελο Αβέρωφ!), μακροσκελείς και με τη γλωσσική ιδιοτυπία που τον χαρακτήριζε οι δηλώσεις του κ. Χρ. Σαρτζετάκη, σύντομες με τη χροιά του εορταστικού χαιρετισμού αυτές του σημερινού Προέδρου κ. Κ. Στεφανόπουλου.
Τρεις μόλις ημέρες μάς χωρίζουν από τη φετινή γιορτή: οι προβλέψεις μιλούν για κλίμα ήπιο και διόλου ηλεκτρισμένο, η Μετεωρολογική Υπηρεσία δεν προβλέπει εκπλήξεις δυσάρεστες, το γρασίδι σίγουρα θα έχει ποτιστεί εγκαίρως, δημοσιογράφοι και κάμερες θα παρακολουθούν παρουσίες και απουσίες. Για την απειλή της ρουτίνας και την υπόμνηση του τι συνέβαινε πριν από τις 24 Ιουλίου 1974 είναι άδηλον αν θα μιλήσει κανείς.
