Για οποιονδήποτε παλεύει να διατηρήσει τις παλιές αναμνήσεις, μια νέα… φουρνιά εγκεφαλικών κυττάρων σίγουρα δεν είναι η καλύτερη «συνταγή». Μελέτη που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Science» έδειξε ότι η δημιουργία νέων νευρώνων στον ιππόκαμπο –περιοχή του εγκεφάλου που εμπλέκεται στον σχηματισμό της μνήμης –μπορεί να… εκτοπίσει πληροφορίες που έχουν ήδη αποθηκευθεί εκεί. Τα νέα ευρήματα μπορούν να ρίξουν φως στο γιατί είναι τόσο δύσκολο να ανακαλέσουμε τις παιδικές αναμνήσεις μας.
Η παρανόηση
«Το εύρημα αυτό μας εξέπληξε αρχικά. Οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν ότι οι νέοι νευρώνες μεταφράζονται και σε καλύτερη μνήμη» ανέφερε η Σίνα Τζόσλιν, νευροεπιστήμονας που ήταν επικεφαλής της μελέτης μαζί με τον σύζυγό της Πολ Φράνκλαντ από το Νοσοκομείο Παίδων στο Τορόντο του Καναδά. Οι άνθρωποι, τα ποντίκια και ορισμένα άλλα θηλαστικά παράγουν νέους νευρώνες στον ιππόκαμπο καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους –στην αρχή με ταχείς ρυθμούς οι οποίοι όμως πέφτουν καθώς ο οργανισμός γηράσκει. Ερευνητές είχαν δείξει στο παρελθόν μέσα από πειράματα σε ενήλικα ποντίκια ότι η αύξηση του αριθμού των νευρώνων πριν από τη μάθηση μπορεί να ενισχύσει τον σχηματισμό των αναμνήσεων. Ωστόσο η νέα μελέτη μαρτυρεί ότι αφότου οι πληροφορίες κατακτηθούν από τον εγκέφαλο, η νευρική ανάπτυξη μπορεί να τις… σβήσει.
Καθάρισμα και χώρος για μελλοντικές αναμνήσεις
Μπορεί αυτός ο ρόλος των νέων νευρώνων να φαίνεται άκρως ενοχλητικός, όμως έχει κάποιο νόημα, σημειώνει η δρ Τζόσλιν προσθέτοντας ότι ορισμένα θεωρητικά μοντέλα είχαν προβλέψει αυτή την επίδραση. «Περισσότεροι νευρώνες σημαίνουν και αυξημένη ικανότητα να αποκτούμε νέες αναμνήσεις στο μέλλον. Ωστόσο η μνήμη βασίζεται σε ένα κύκλωμα και αν κάνουμε προσθήκες σε αυτό το κύκλωμα, θα διασπάσουμε την ομαλή λειτουργία του». Ετσι οι νέοι νευρώνες μπορεί να έχουν χρήσιμο ρόλο στο να «καθαρίζουν» τον εγκέφαλο από τις παλιές αναμνήσεις ώστε να δημιουργηθεί χώρος για τις… μελλοντικές. Οι ερευνητές διεξήγαγαν πειράματα σε νεογέννητα και ενήλικα ποντίκια. Εκπαίδευσαν τα πειραματόζωα να φοβούνται ένα περιβάλλον μέσα στο οποίο υποβάλλονταν σε επαναλαμβανόμενα ηλεκτροσόκ. Ολα τα ζώα εκπαιδεύτηκαν γρήγορα, ωστόσο ενώ τα νεογέννητα ποντίκια θυμούνταν την αρνητική εμπειρία επί μόνο μία ημέρα μετά την εκπαίδευση, τα ενήλικα τη θυμούνταν επί αρκετές εβδομάδες.
Ενισχύοντας και καταστέλλοντας τη μνήμη
Η διαφορά αυτή φαίνεται να συνδέεται με τις διαφορές στον πολλαπλασιασμό των νευρώνων. Η ερευνητική ομάδα κατάφερε να ενισχύσει τη διατήρηση της μνήμης στα νεογέννητα πειραματόζωα καταστέλλοντας είτε γενετικώς είτε χημικώς την ανάπτυξη νέων νευρώνων μετά τη μάθηση. Και στα ενήλικα ποντίκια τέσσερις ως έξι εβδομάδες συστηματικής άσκησης –μια δραστηριότητα που είναι γνωστό ότι ενισχύει την ανάπτυξη νέων νευρώνων –φάνηκε να μειώνει την ανάμνηση του φόβου που είχαν διδαχθεί τα ζώα.
Είναι βέβαια επόμενο ότι τέτοιου είδους γενετικές και χημικές παρεμβάσεις δεν μπορούν να γίνουν άμεσα στον άνθρωπο, σημειώνει η δρ Τζόσλιν. Ωστόσο τόσο τα ποντίκια όσο και οι άνθρωποι εμφανίζουν «βρεφική αμνησία» –ξεχνούν εύκολα τις αναμνήσεις από την αρχή της ζωής τους. Σύμφωνα με την ερευνήτρια, η ταχεία νευρογένεση σε πολλά νεαρά ζώα μπορεί να εξηγήσει το φαινόμενο σε διάφορα είδη. Σχολιάζοντας τα νέα ευρήματα ο Αμαρ Σαχάι, νευροεπιστήμονας στο Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης στη Βοστώνη, ανέφερε ότι προηγούμενες μελέτες, συμπεριλαμβανομένων δικών του, επικεντρώνονταν στην επίδραση της νευρογένεσης πριν από τον σχηματισμό των αναμνήσεων. Η νέα μελέτη εξετάζοντας το τι ακριβώς συμβαίνει μετά τη μάθηση, δίνει μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα για τη σχέση μεταξύ της νευρογένεσης και της διαχείρισης της μακροπρόθεσμης μνήμης. «Πρόκειται για μια άκρως εντυπωσιακή μελέτη» καταλήγει ο ειδικός.
HeliosPlus
