Νεάντερταλ

Οι πρώτοι καλλιτέχνες της ηπείρου μας δεν ανήκαν στο δικό μας είδος. Μια από τις αρχαιότερες βραχογραφίες στην Ευρώπη -γεωμετρικά σχέδια σκαλισμένα σε μια σπηλιά του Γιβραλτάρ- πρέπει να δημιουργήθηκαν από τους Νεάντερταλ, και αποδεικνύουν ότι τα εξαφανισμένα ξαδέλφια μας είχαν αναπτύξει αφηρημένη, συμβολική σκέψη.

Οι Νεάντερταλ εξαφανίστηκαν από την Ευρώπη πριν από 41.000 με 39.000 χρόνια, ενώ επί 2.600 ως 5.400 χρόνια συμβίωναν με τους πρώτους σύγχρονους ανθρώπους (Homo sapines). Αυτό αναφέρει νέα μελέτη που μόλις δημοσιεύτηκε στην επιστημονική επιθεώρηση Nature και η οποία εκπονήθηκε από μια ομάδα επιστημόνων, μεταξύ των οποίων η δρ. Κατερίνα Δούκα από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.

Τα τελευταία χρόνια σειρά ευρημάτων έχει ανατρέψει την εικόνα των πολύ δυνατών μυϊκά αλλά αδύναμων νοητικά Νεάντερταλ. Όλα τα νέα στοιχεία δείχνουν ότι οι κοντινοί μας συγγενείς είχαν αυξημένη νοημοσύνη αλλά και σειρά δεξιοτήτων παρόμοιων με τις δικές μας. Το τελευταίο εύρημα που ενισχύει την εικόνα των έξυπνων και ικανών Νεάντερταλ σχετίζεται με τη διατροφή τους. Οπως φαίνεται μπορούσαν να κυνηγούν αποτελεσματικά περιστέρια.

Η αντίληψη ότι οι Νεάντερταλ κατανάλωναν μόνο κρέας, πρέπει να αναθεωρηθεί, καθώς η ανάλυση των αρχαιότερων κοπράνων των προϊστορικών «ξαδέρφων» του ανθρώπου (και γενικότερα των αρχαιότερων ανθρώπινων κοπράνων), που έχουν ποτέ βρεθεί, δείχνει ότι οι στενοί συγγενείς μας ήσαν και φυτοφάγοι, συνεπώς έκαναν μια πιο ισορροπημένη διατροφή.

Το 1976 σε ένα υπόγειο σπήλαιο στα όρη Αταπουέρκα της βόρειας Ισπανίας εντοπίστηκαν ανθρώπινα απολιθώματα δεκάδων χιλιάδων ετών. Τα επόμενα χρόνια οι ανασκαφές εκεί έφεραν στο φως περίπου επτά χιλιάδες απολιθώματα ανθρώπων που ζούσαν πριν από δεκάδες χιλιάδες ή και εκατοντάδες χιλιάδες έτη. Η επιστημονική κοινότητα έχει βαφτίσει το σπήλαιο «Η χαράδρα των οστών» (Sima de los Huesos) και η τελευταία έρευνα που έγινε εκεί αποκάλυψε 17 κρανία τα οποία σύμφωνα με τις πρώτες μελέτες ανήκουν σε ένα άγνωστο μέχρι σήμερα είδος παλαιοανθρώπων το οποίο έζησε στην Ευρώπη και αποτελεί μάλιστα πρόγονο των Νεάντερταλ. Η ανακάλυψη ρίχνει νέο φως στην εξέλιξη όχι μόνο των Νεάντερταλ αλλά και του ανθρώπινου γένους γενικότερα.

Μια νέα μελέτη έρχεται να προστεθεί σε άλλες που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια και ανατρέπουν την εικόνα που είχε διαμορφωθεί επί δεκαετίες για τους Νεάντερταλ. Αυτές οι μελέτες αναφέρουν ότι οι Νεάντερταλ ήταν πολύ εξυπνότεροι και ικανότεροι από όσο πιστεύαμε. Η τελευταία κάνει ένα βήμα περισσότερο αφού αναφέρει ότι οι Νεάντερταλ είχαν ίδια επίπεδα νοημοσύνης με τον Homo sapiens ή ανατομικά σύγχρονο άνθρωπο. Επίσης οι ερευνητές αναφέρουν ότι οι Νεάντερταλ δεν εξαφανίστηκαν αλλά «συγχωνεύθηκαν» με τους σύγχρονους ανθρώπους.

Γονίδια που προκαλούν νόσους στον σύγχρονο άνθρωπο αποτελούν «κληρονομιά» της διασταύρωσής του με τους Νεάντερταλ, σύμφωνα με μεγάλες γονιδιακές μελέτες που δημοσιεύονται στις επιθεωρήσεις «Nature» και «Science». Οι Νεάντερταλ μας… χάρισαν γονίδια που εμπλέκονται στον διαβήτη τύπου 2, στη νόσο του Crohn και – κατά περίεργο τρόπο – στον εθισμό στο κάπνισμα.

Ένα γονίδιο που ανεβάζει τον κίνδυνο εκδήλωσης διαβήτη τύπου ΙΙ φαίνεται ότι πέρασε στους σύγχρονους ανθρώπους από τις σεξουαλικές επαφές τους με τους ανθρώπους του Νεάντερταλ. Άγνωστο γιατί, το γονίδιο είναι σήμερα συχνότερο στους πληθυσμούς της Λατινικής Αμερικής και της Ανατολικής Ασίας.

Οι Νεάντερταλ δεν αποκλείεται να ήταν καλοί συνομιλητές: η μελέτη ενός οστού που υποστηρίζει τη γλώσσα δείχνει να επιβεβαιώνει τις υποψίες ότι ο εξαφανισμένος μας εξάδελφος μπορούσε να μιλά όπως εμείς.

Εχουν περάσει 7 χρόνια από τότε που καλοδιατηρημένα απολιθώματα σε μια σπηλιά της Σιβηρίας επέτρεψαν στους επιστήμονες να αποκωδικοποιήσουν με λεπτομέρεια το DNA του Νεάντερταλ αλλά και ενός άλλου άγνωστου μέχρι τότε είδους ανθρώπου που ζούσε εκεί. Εκτοτε έχουν γίνει μια σειρά από μελέτες (με βάση αυτό το DNA) που έχουν αποκαλύψει διάφορα στοιχεία τόσο για τους Νεάντερταλ όσο και για τον σύγχρονο άνθρωπο αλλά και για άλλους μακρινούς συγγενείς μας. Νέες αναλύσεις αποκαλύπτουν καινούργια και ιδιαίτερα ενδιαφέροντα στοιχεία που ρίχνουν φως στην εξελικτική πορεία των ανθρώπων και κοντινών συγγενών μας. Σύμφωνα με αυτές, πιθανότατα στους Νεάντερταλ υπήρχε έντονο στο στοιχείο της αιμομειξίας. Επιβεβαιώνεται επίσης η ύπαρξη ενός μυστηριώδους άγνωστου είδους ανθρώπου ενώ εντοπίστηκαν και γονίδια μοναδικά στον σύγχρονο άνθρωπο.

Άλλη μια ανακάλυψη έρχεται να επιβεβαιώσει ότι οι Νεάντερταλ δεν ήταν ένα περιορισμένης νοημοσύνης είδος που ζούσε σε πρόχειρα καταλύματα και απλά έτρωγε και κοιμόταν. Προηγούμενες έρευνες έχουν αποδείξει ότι οι Νεάντερταλ είχαν ανεπτυγμένη νοημοσύνη, έφτιαχναν πολύπλοκα εργαλεία ενώ είχαν ακόμη και καλλιτεχνικές ανησυχίες. Επιπλέον έχει διαπιστωθεί ότι μπορούσαν να κατασκευάσουν κατοικίες. Τώρα διαπιστώνεται ότι οι Νεάντερταλ που ζούσαν σε σπηλιές τις διαμόρφωναν με τρόπο ανάλογο με εκείνον που το κάνει και ο σύγχρονος άνθρωπος. Δημιουργούσαν ξεχωριστούς χώρους με συγκεκριμένες χρήσεις όπως για παράδειγμα, υπνοδωμάτια, σαλόνι και κουζίνα.

Νέα ανάγνωση της αλληλουχίας του γονιδιώματος των Νεάντερταλ και των Ντενίσοβα, δυο ανθρώπινων ειδών που σήμερα έχουν εξαφανιστεί, δείχνει ότι η σεξουαλική τους ζωή ήταν κάθε άλλο παρά… πληκτική. Τα νέα στοιχεία επιβεβαιώνουν ότι τα δυο αυτά είδη διασταυρώνονταν τόσο μεταξύ τους όσο και με τους Homo sapiens sapiens, τους εκπροσώπους του «δικού μας» είδους. Φέρνουν όμως στο φως και μια έκπληξη, καθώς δείχνουν ότι στο ερωτικό αυτό «πάρε-δώσε» υπήρχε και ένας τέταρτος παρτενέρ, ένα είδος το οποίο αυτή τη στιγμή φαίνεται να μας είναι παντελώς άγνωστο.

Μεγαλύτερες μύτες από τις γυναίκες φαίνεται ότι έχουν οι άνδρες, και αυτό, σύμφωνα με αμερικανούς επιστήμονες, οφείλεται στο ανεπτυγμένο μυϊκό σύστημα τους το οποίο απαιτεί περισσότερο οξυγόνο.Τα νέα ευρήματα θα μπορούσαν να ρίξουν φως σε μυστήρια γύρω από την ανθρώπινη εξέλιξη, όπως π.χ. στο γιατί οι Νεάντερταλ είχαν μεγαλύτερες μύτες κτλ.

Νέα ευρήματα στηρίζουν τη θεωρία ότι οι Νεάντερταλ ήταν πολύ πιο έξυπνοι και εφευρετικοί από όσο πιστεύαμε μέχρι πρόσφατα. Διεθνής ομάδα ερευνητών ανακάλυψε πανάρχαια εξειδικευμένα εργαλεία που, όπως όλα δείχνουν, είχαν αναπτύξει οι Νεάντερταλ. Κάποια από αυτά τα εργαλεία χρησιμοποιούνταν στην κατεργασία δερμάτων. Σύμφωνα μάλιστα με τους ειδικούς, είναι πολύ πιθανό οι Νεάντερταλ να δίδαξαν στον σύγχρονο άνθρωπο την τέχνη τους.