Στη χώρα της Αγγελάκη-Ρουκ

«Εναν τόπο επινόησα

για να πηγαίνω όταν είμαι βαθιά λυπημένη,

λυπημένη ως τους άλιωτους πάγους μέσα μου,

ώς τα κρυσταλλωμένα δάκρυα,

ώς να βγουν οι νοσταλγίες, πανθηρούλες λευκές

που δαγκώνουν και τσούζουν οι δαγκωματιές τους.

Λυπιού λέω τον τόπο που επινόησα

για να πηγαίνω όταν είμαι βαθιά λυπημένη,

μια κατάσταση που εντείνεται ακατάπαυστα

αφού όλα τα ωραιοποιημένα τοπία του τέλους  

αρχίζουν να μυρίζουν μουχλιασμένα νερά

και καρπούς σάπιους».  

Αυτόν τον τόπο της ματαίωσης που περιέγραψε με τον δικό της τρόπο η ποιήτρια Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ (1939-2020) στα ποιήματά της «Λυπιού» και «Στη Λυπιού και πάλι», έχουν ως σημείο αναφοράς οι καλλιτέχνιδες που συμμετέχουν σε μια πολύ ιδιαίτερη έκθεση στον χώρο A-dash στην οδό Ασκληπιού, αλλά και σε άλλα σημεία του κεντρικού δρόμου, όπως στο βιβλιοπωλείο Επίκεντρο, στη βιτρίνα του οποίου παρουσιάζεται μια εγκατάσταση της Νίνας Παπακωνσταντίνου.

Ολες οι εικαστικοί  που συμμετέχουν ανατρέχουν με τον απόλυτα προσωπικό τους τρόπο σε αυτόν τον τόπο όπου φύονται η ματαίωση, η αναστάτωση, η οργή και η οδύνη, εφευρίσκουν την προσωπική τους γλώσσα, άλλοτε ποιητική, άλλοτε ρεαλιστική, άλλοτε χιουμοριστική και αναδεικνύουν ταυτότητες που δεν αναγνωρίζονται ή δεν ιχνηλατούνται από τον κυρίαρχο πατριαρχικό λόγο. Αλλωστε, ένα επιπλέον σημείο αναφοράς για την επιμελητική προσέγγιση της έκθεσης είναι και το βιβλίο «Σημειώσεις για μια επιτελεστική θεωρία της συνάθροισης» της Τζούντιθ Μπάτλερ, στο οποίο η γνωστή θεωρητικός αναλύει πώς η επισφάλεια έχει υπάρξει κινητήρια δύναμη της διαμαρτυρίας. Ωστόσο, η Ρουκ είναι παρούσα σε κάθε γωνιά του A-dash. «Ηταν μια γυναίκα που δημοσίευσε τα πρώτα της έργα σε μια περίοδο όπου δεν αναγνωριζόταν η γραφή της ως η αναμενόμενα «θηλυκή». Η Ρουκ ζούσε μέσα σε ένα σώμα που την πρόδιδε, μιλούσε με φυσικότητα και ελευθερία για τη σεξουαλικότητά της και τους τρόπους με τους οποίους τη βίωνε μεγαλώνοντας. Ο τρόπος της ήταν ήσυχος αλλά επαναστατικός» θα πει η επιμελήτρια της έκθεσης, Χριστίνα Πετκοπούλου.

Η Λυπιού

Η εικαστικός Νανά Σαχίνη, για παράδειγμα, δημιουργεί επί τούτου την εγκατάσταση «There is nothing here but Blue Flashes» που μοιάζει με την ονειρική τρισδιάστατη αναπαράσταση αυτού του μυστηριώδους τόπου που η Ρουκ ονόμασε Λυπιού ή σαν έναν βωμό όπου δοξάζονται όλα τα «κρυσταλλωμένα δάκρυα» και κατοικούν οι οντότητες αυτού του ενδιάμεσου ποιητικού χώρου. Δεδομένου ότι ένα επιπλέον σημείο αναφοράς και κεντρικός αφηγηματικός άξονας είναι και αρχειακό και φεμινιστικό υλικό της δεκαετίας του ’70 (από το αρχείο της Εβελυν Βολίκα), το οποίο περιλαμβάνεται στην έκθεση και συνυπάρχει ή εμπλέκεται με τα έργα, άλλες εικαστικοί έχουν δημιουργήσει έργα που παραπέμπουν και σε αυτό. Η  Ειρήνη Καραγιαννοπούλου έχει δημιουργήσει, για παράδειγμα, ένα «femzine», ένα μικρό περιοδικό ονόματι «Janus», στις σελίδες του οποίου χρησιμοποιεί πορνογραφικό υλικό της δεκαετίας του ’70 και αφαιρεί τα χαρακτηριστικά από τα πρόσωπα και τα σώματα, το οποίο τελικά παραπέμπει σε έναν φεμινιστικό scifi-zine με χώρο δράσης μια φουτουριστική Λυπιού.

«Γυναίκες»

Η Ζωή Χατζηγιαννάκη φέρνει μέσα στην έκθεση τις «Γυναίκες», ένα ολόκληρο δωμάτιο, μια εγκατάσταση-καθιστικό βιβλιοθήκη, στα ράφια της οποίας υπάρχουν τα «οικογενειακά» πορτρέτα των φεμινιστριών για τις οποίες «μιλάει» το αρχειακό υλικό στους τοίχους. Στο τραπεζάκι του σαλονιού μπορεί να διαβάσει κανείς ένα άρθρο στο «Βήμα της Κυριακής» από φύλλο του τον Νοέμβριο του 1975 το οποίο έχει ως θέμα τη Μάργκαρετ Θάτσερ, αυτή τη δυναμική γυναίκα που «προλαβαίνει ένα πρόχειρο συμμάζεμα στο σπίτι αλλά και ένα πέρασμα από τον κομμωτή προτού πάει στη Βουλή». Το έργο «Ghost dance I-II» (2019) της Μαλβίνας Παναγιωτίδη, από την άλλη, είναι δυο συμπλέγματα γλυπτών που αναφέρονται στον μύθο της Βαυβώς, μιας γονιμικής θεότητας η οποία στην προσπάθειά της να φτιάξει τη διάθεση της Δήμητρας καθώς έψαχνε απεγνωσμένη την Περσεφόνη στον Κάτω Κόσμο, σήκωσε τη φούστα της και της έδειξε το αιδοίο της προκαλώντας έτσι το γέλιο και την ευθυμία.

«Online gaze»

Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το έργο «Online gaze» (2019), μια σειρά βίντεο της πλατφόρμας This is not a feminist project των Μάρης Σπανουδάκη και Βάσιας Ντούλια στο πλαίσιο του οποίου τέσσερις αφοπλιστικά ειλικρινείς και εντελώς διαφορετικές μεταξύ τους γυναίκες που έχουν έντονη παρουσία στα social media μοιράζονται τις ιστορίες τους μέσα από το πρίσμα της κοινωνικής δικτύωσης και της διαδικτυακής κουλτούρας, μπροστά στην κάμερα των Βάσιας Ντούλια και Νεφέλης Παπαϊωάννου. Η έκθεση πραγματοποιείται υπό την αιγίδα και την υποστήριξη του υπουργείου Πολιτισμού και με δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ).