Ως όρος, ο πολιτισμικός πεσιμισμός (Kulturpessimismus) έχει μάλλον αρνητικές συνδηλώσεις: εκφράζει προς το τέλος του 19ου αιώνα την περιρρέουσα δυσανεξία απέναντι στη νεωτερικότητα, τον φιλελευθερισμό, την εκβιομηχάνιση, τον καπιταλισμό. Στιγματίζει έντονα τη γερμανική κουλτούρα από το 1890 έως το 1933 και ο κατά βάση συντηρητικός πυρήνας του αφήνει περιθώρια για εθνικιστικές και αντισημιτικές τάσεις προλειαίνοντας το έδαφος για την εθνικοσοσιαλιστική ιδεολογία. Είναι όντως έτσι;
Ο Μικαέλ Λεβί, στα δύο δοκίμια του παρόντος βιβλίου («Γραφές από φως» και «Επαναστατικός πεσιμισμός») επιχειρεί να ανασκευάσει αυτή την αντίληψη. Στο ευρύχωρο αυτό ρεύμα, παρατηρεί, ανήκουν ποικίλες φωνές και θα ήταν άτοπο να το ταυτίσει κανείς με τον αντισημιτισμό, δεδομένου ότι στη γερμανόφωνη κουλτούρα της εποχής εντάσσεται όχι μόνον ένας εβραϊκός πολιτισμικός πεσιμισμός (Γιόζεφ Ροτ ή Στέφαν Τσβάιχ, μεταξύ άλλων), αλλά κι ένας αριστερός πολιτισμικός πεσιμισμός, με έντονο εβραϊκό στοιχείο (π.χ. Κάφκα, Μπένγιαμιν, Σχολή της Φραγκφούρτης). Αλλωστε, πρόκειται για ένα πολιτισμικό κλίμα που υπερβαίνει την αρχική κοιτίδα του, την Κεντρική Ευρώπη, και την ιστορική φάση της αρχικής του διαμόρφωσης: η περίπτωση του Ορσον Ουέλς που μισόν αιώνα μετά τη γραφή της καφκικής Δίκης αναλαμβάνει να σεναριοποιήσει (1962) τον «επίκαιρο εφιάλτη» της, είναι ενδεικτική της εμβέλειάς του.
Περιεχόμενο για συνδρομητές
Το παρόν άρθρο, όπως κι ένα μέρος του περιεχομένου από tovima.gr, είναι διαθέσιμο μόνο σε συνδρομητές.
