Μια επιθεώρηση με Ιστορία

Ο Δημήτρης Καραντζάς φοράει μία χακί καμπαρντίνα. Δίπλα του ο Φοίβος Δεληβοριάς είναι ενδεδυμένος με την παραδοσιακή φουστανέλα. Περιδιαβαίνουν την άδεια Αθήνα, τη στολισμένη πλατεία Συντάγματος, το σιντριβάνι της Ομόνοιας, τη διαδρομή του Μεγάλου Περιπάτου. Είναι οι πρωταγωνιστές ενός σύντομου βίντεο που δημιουργήθηκε στο πλαίσιο της δράσης «Μετακίνηση 7», όπου συνεργαζόμενοι δημιουργοί με το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά (ΔΘΠ) καταθέτουν την ιδιότυπη συνομιλία τους με την πόλη. Φυσικά οι δυο τους συζητούν για την επιθεώρηση που ετοιμάζουν για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821 στο ΔΘΠ. Μιλούν μάλιστα με χιούμορ και φυσικά σαρκασμό για μια εν δυνάμει επιθεώρηση που ονειρεύονται με λαμέ σακάκια, άρρυθμα μπαλέτα, ακόμη και με κάποιον κακόηχο τίτλο βγαλμένο κατευθείαν από την κόλαση των 90ς, σε μία μετωπική σύγκρουση με το κιτς.

Θέτοντας ερωτήματα

Το ιδιοφυές πάντρεμα του Φοίβου Δεληβοριά, του καλύτερου τραγουδοποιού της γενιάς του, με το επονομαζόμενο enfant terrible του ελληνικού θεάτρου, τον Δημήτρη Καραντζά, έγινε χάρη στον καλλιτεχνικό διευθυντή του ΔΘΠ Λευτέρη Γιοβανίδη, αλλά και τη σκηνοθέτρια και χορογράφο Ζωή Χατζηαντωνίου. «Κάπως ερήμην μας, χωρίς να γνωρίζουν ότι μας συνδέει μία παλαιά φιλία» αναφέρει μιλώντας στο «Βήμα» ο Δημήτρης Καραντζάς.

Εκείνος λοιπόν υπογράφει τη σκηνοθεσία, ο Φοίβος Δεληβοριάς την πρωτότυπη μουσική και οι δυο τους ενώνουν τις δυνάμεις τους πάνω στο κείμενο μιας επιθεώρησης που ουσιαστικά ανατέμνει τη σχέση μας με μία σειρά από έννοιες όπως η πατρίδα και η ελληνικότητα, συνεργαζόμενοι και με άλλους δημιουργούς όπως η Λένα Κιτσοπούλου, ο Γιάννης Αστέρης, ο Δημοσθένης Παπαμάρκος, ο Κώστας Μανιάτης και ο Κώστας Κωστάκος.

«Ξεκινήσαμε με μια σκαλέτα, με τα πράγματα που θα θέλαμε να ειπωθούν για αυτή την επέτειο» εξηγεί ο Δημήτρης Καραντζάς. «Ανατρέξαμε μάλιστα και σε κείμενα εκείνων των χρόνων, στα απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη, στον λόγο του Κολοκοτρώνη στην Πνύκα. Είναι συγκινητικό ότι και οι δύο αυτοί άνθρωποι ουσιαστικά μάς λένε «εμείς ό,τι ήταν να κάνουμε το κάναμε». Μας ζητούν να αναλογιστούμε πώς θα πράξουμε από εδώ και πέρα. Είναι αυτή η χαρακτηριστική φράση του Κολοκοτρώνη: «Το εμάς μην μας τηράτε πλέον. Το έργο μας και ο καιρός μας επέρασε»».

Αρχισαν να θέτουν λοιπόν μία σειρά ερωτημάτων. «Ποιο είναι σήμερα το κράτος που δημιουργήθηκε τότε; Με ποια ζητούμενα θα θεσπίζαμε ένα καινούργιο Σύνταγμα στις ημέρες μας; Γιατί έχουμε ανάγκη να ανατρέχουμε διαρκώς σε ένα παρελθόν που μας παρηγορεί, ενώ ζούμε σε ένα εφιαλτικό παρόν με ένα αβέβαιο μέλλον; Τέτοιας υφής σκέψεις πρέπει λοιπόν να τις «χωρέσουμε» σε νούμερα επιθεώρησης» αναφέρει ο γνωστός σκηνοθέτης.

«Η επιθεώρηση δεν χαρίζεται σε κανέναν»

Πόσο επικίνδυνο είναι όμως να ψηλαφίζεις με τη φόρμα της επιθεώρησης ευαίσθητα ζητήματα εθνικής ταυτότητας; Φοβούνται μήπως υπάρξουν αντιδράσεις; «Η επιθεώρηση δεν χαρίζεται σε κανέναν» απαντά ο Δημήτρης Καραντζάς. «Εξ ορισμού σατιρίζει καταστάσεις. Και δεν νομίζω ότι στην επιθεώρηση χωρά πολιτική ορθότητα. Για να επιστρέψω και στην αγαπημένη μας «αρχαιολατρία», ο Αριστοφάνης δεν φοβόταν να βγάλει τη γλώσσα του σε κανέναν. Φυσικά δεν θέλουμε να προσβάλουμε. Κάνουμε όμως μία επιθεώρηση και όχι έναν δραματικό στοχασμό. Προφανώς και θα θέσουμε ερωτήματα. Για παράδειγμα, γιατί οι αρχαίοι ημών πρόγονοι είναι το άλλοθί μας για τα πάντα; Γιατί μιλάμε συνεχώς για τον αρχαίο πολιτισμό μας τη στιγμή που τον σύγχρονο τον έχουμε γραμμένο στα παλαιότερα των υποδημάτων μας; Ειδικά στην παρούσα συγκυρία όπου ο σύγχρονος πολιτισμός οδεύει στα θυμαράκια».

Πρόσωπα πάντως της άμεσης επικαιρότητας δεν θα είναι «παρόντα» στην παράσταση. «Ο σκοπός μας είναι δεν είναι να σχολιάσουμε ανθρώπους με ονοματεπώνυμο, αλλά καταστάσεις σαφώς αναγνωρίσιμες. Για παράδειγμα, θα υπάρχει ένα νούμερο για την αρχαιολατρία, ένα άλλο στο οποίο δύο χώρες θα διεκδικούν την εθνικότητα, δεν θέλω να αποκαλύψω τίνος πράγματος, θα υπάρχει αναβίωση των επικών ταινιών του Τζέιμς Πάρις και όλα αυτά με τη γνωστή δομή της επιθεώρησης: με τραγούδι και μπαλέτο μέχρις εξαντλήσεως».

Η επιθεώρηση είναι πάντως ένα είδος που μετά τις παραστάσεις που γέννησε η σκηνή του περίφημου Ελευθέρου Θεάτρου, τα τελευταία χρόνια στις περισσότερες των περιπτώσεων μάλλον περνά στον ευτελισμό. «Για μένα επιθεώρηση δεν είναι τα τραβηγμένα αστεία, τα υβρεολόγια» επισημαίνει ο Δημήτρης Καραντζάς. «Δεν αντιλέγω, θέλει θάρρος να αυτογελοιοποιείσαι πάνω στη σκηνή, αλλά δεν μπορεί να τελειώνουν όλα εκεί. Χρειάζεται μια παραπάνω σκέψη. Για παράδειγμα, το Ελεύθερο Θέατρο έπαιξε και επί λογοκρισίας, άλλαζε ονόματα και τίτλους προκειμένου να ανεβάσει τις παραστάσεις του, κυνηγήθηκε. Σήμερα δεν γίνεται το μόνο ακραίο που κάνεις να είναι να πετάς μπανανόφλουδες στον ηθοποιό, για να πέσει, ώστε να γελάσει το κοινό».

Μία παράσταση υπό συνεχή διαμόρφωση

Με το είδος της επιθεώρησης καταπιάνεται πρώτη φορά. Πάντως η λοξή θέαση της πραγματικότητας, το υποδόριο χιούμορ, «υποβόσκει» ακόμη και στις πιο δραματικές παραστάσεις του. «Χαίρομαι που το λέτε» απαντά. «Μα και εδώ θα υπάρχει σε έναν βαθμό η διπλή όψη των πραγμάτων, το σατιρικό με το δραματικό. Για παράδειγμα, η παράσταση ξεκινά, τουλάχιστον σε αυτό το πρώτο σχεδίασμα που κάναμε, με έναν ηθοποιό να μπαίνει στη σκηνή και μπροστά του να παρελαύνουν σύμβολα που δεν αντιλαμβάνεται τη σημασία τους. Είναι το λεγόμενο βάρος της Ιστορίας, που όλοι τιμούμε, αλλά πολλές φορές αγνοούμε ή ακόμα έχουμε και αντίρρηση απέναντί της».

Στη διανομή της παράστασης συναντάμε μία δυνατή ομάδα ηθοποιών. Ανάμεσά τους η Σμαράγδα Καρύδη, η Μαρία Κεχαγιόγλου, η Ελένη Κοκκίδου, η Εμιλυ Κολιανδρή, ο Γιάννης Νιάρρος, ο Πάνος Βλάχος, ο Εκτορας Λιάτσος, ο Γιάννης Κλίνης, ο Πάνος Παπαδόπουλος, ο Μάνος Πετράκης, η Ελίνα Ρίζου, ενώ θα υπάρχουν και guests ανά εβδομάδα (Φοίβος Δεληβοριάς, Θανάσης Αλευράς, Γαλήνη Χατζηπασχάλη κ.ά.).

Η παράσταση αυτή τη στιγμή ακόμη χτίζεται. «Γνωρίζουμε τον σκελετό. Πολλά πράγματα θα προκύψουν όμως πάνω στην πρόβα. Και αυτό περιέχει μία ελευθερία που με αγχώνει» αναφέρει ο Δημήτρης Καραντζάς. «Γιατί έχω συνηθίσει να έχω ένα στέρεο κείμενο μπροστά μου. Εδώ ξεκινάμε εκ του μηδενός. Ολα είναι υπό συνεχή διαμόρφωση. Και ο τίτλος της παράστασής μας ακόμη διερευνάται».

Το 2020 ήταν μία δύσκολη χρονιά. Η παράσταση «Φαίδρα» της Μαρίνας Τσβετάγεβα που ετοίμαζε στο θέατρο Προσκήνιο – στο οποίο ανέλαβε καλλιτεχνικός διευθυντής – δεν πρόλαβε καν να κάνει πρεμιέρα. «Πολλές φορές νιώθεις ότι δουλεύεις επί ματαίω» λέει. «Οπως και τώρα. Ο προγραμματισμός αυτής της παράστασης στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά είναι να ανέβει τον Μάρτιο. Ποιος ξέρει όμως πότε θα σηκώσουν αυλαία τα θέατρα…».