Με τον πόλεμο στην Ουκρανία να μαίνεται, η πρόσφατη ανακοίνωση του ΝΑΤΟ ότι η θητεία του γενικού γραμματέα Γενς Στόλτενμπεργκ θα λήξει τον Οκτώβριο του τρέχοντος έτους δεν προκάλεσε ανακούφιση στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Πολλοί θα ήθελαν να παραμείνει ο Στόλτενμπεργκ στο αξίωμά του, δεδομένου ότι η θητεία του κρίνεται επιτυχής, με βάση και τους χειρισμούς του μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Ο νορβηγός αξιωματούχος όμως, του οποίου η θητεία έχει παραταθεί ήδη τρεις φορές από το 2014, έχει διαφορετική γνώμη. Και αν δεν επανέλθει στην απόφασή του, η αποχώρησή του προβληματίζει ως προς το ποιος θα τον διαδεχθεί σε αυτή την κρίσιμη διεθνή συγκυρία.

Πηγές από το ΝΑΤΟ τόνιζαν στο Politico ότι χρειάζεται «φρέσκος αέρας» στην ηγεσία της Συμμαχίας. Ο διάδοχος του Στόλτενμπεργκ καλείται να διατηρήσει τις ισορροπίες μεταξύ των 30 κρατών-μελών και να τα ενθαρρύνει να εξακολουθήσουν να στηρίζουν την αποστολή όπλων στην Ουκρανία, φροντίζοντας ταυτόχρονα να μην υπάρξει επίσημη εμπλοκή της Συμμαχίας στον πόλεμο. Εργο διόλου εύκολο, εξ ου και έχει αναπτυχθεί έντονη ονοματολογία σχετικά με το πρόσωπο που θα μπορούσε να διαδεχθεί τον Στόλτενμπεργκ.

Ο παράγοντας Φον ντερ Λάιεν

Στο πλαίσιο της ανανέωσης αλλά και της ανάδειξης, για πρώτη φορά στην ιστορία της Συμμαχίας, μιας γυναίκας πολιτικού στην ηγεσία του ΝΑΤΟ έχει αναφερθεί το όνομα της προέδρου της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η οποία έχει διατελέσει και υπουργός Αμυνας της Γερμανίας. Η υποψηφιότητά της θα μπορούσε να στηριχθεί από τις ηγεσίες των δυτικοευρωπαϊκών μελών του ΝΑΤΟ, προκειμένου να αποτραπεί η πιθανότητα να αναλάβει το αξίωμα μια γυναίκα πολιτικός προερχόμενη από χώρα της Ανατολικής Ευρώπης ή της Βαλτικής – και άρα πιο εχθρικής προς τη Ρωσία -, όπως η πρωθυπουργός της Λιθουανίας Ινγκρίντα Σιμονίτε ή η πρωθυπουργός της Εσθονίας Κάια Κάλας.

Δεν είναι σαφές ωστόσο αν η πρόεδρος της Κομισιόν επιθυμεί να αναλάβει το αξίωμα του ΓΓ του ΝΑΤΟ. Στο ρεπορτάζ του Politico, αναφέρεται ότι η υποψηφιότητά της, παρότι προκαλεί ανάμεικτα συναισθήματα στους κύκλους των υπευθύνων και των ειδικών επί αμυντικών θεμάτων, παραμένει ισχυρή. Το πρόβλημα όμως που ανακύπτει είναι το χρονοδιάγραμμα: οι επόμενες Ευρωεκλογές έχουν προσδιοριστεί για τον Μάιο του 2024, γεγονός που σημαίνει ότι ως τότε η Φον ντερ Λάιεν θα βρίσκεται στο αξίωμα της προέδρου της Κομισιόν. Σύμφωνα με το AFP, το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την απόφαση του Στόλτενμπεργκ να αποχωρήσει τον Οκτώβριο του 2023, θέτει τη γερμανίδα πολιτικό εκτός κούρσας για την ηγεσία του ΝΑΤΟ.

Οι επιδιώξεις Μακρόν – Σάντσεθ

Μιλώντας στο Forein Policy, o Ιαν Λέσερ, αντιπρόεδρος του θινκ τανκ German Marshall Fund, υποστήριξε ότι «η Γερμανία δεν θα επεδίωκε να αναλάβει το αξίωμα Γερμανός, δεδομένου ότι η στάση της έναντι του πολέμου στην Ουκρανία είναι ήδη πολύ αμφιλεγόμενη». Το 2024 αναμένεται να ολοκληρωθεί και η δεύτερη θητεία του Εμανουέλ Μακρόν στην προεδρία της Γαλλίας και σύμφωνα με ορισμένους αναλυτές, ο βαθιά ευρωπαϊστής γάλλος πρόεδρος θα επιθυμούσε να «μεταπηδήσει» στο αξίωμα του προέδρου της Κομισιόν.

Βλέψεις για την ηγεσία του ΝΑΤΟ φαίνεται ότι έχει και ο ισπανός σοσιαλιστής πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ. Με αφορμή τη σύνοδο του ΝΑΤΟ τον Ιούνιο του 2022 στη Μαδρίτη και τις δηλώσεις του Σάντσεθ για τη σημασία της Συμμαχίας για τη σταθερότητα στη Ευρώπη, οι φήμες ότι ο σοσιαλιστής πρωθυπουργός θα διεκδικήσει την ηγεσία του ΝΑΤΟ εντάθηκαν. Το γεγονός ότι στην Ισπανία θα διεξαχθούν βουλευτικές εκλογές στα τέλη του 2023, εκλογές τις οποίες σύμφωνα με όλες τις δημοσκοπήσεις αναμένεται να χάσει το Σοσιαλιστικό Κόμμα, η μεταπήδηση του Σάντσεθ στο ΝΑΤΟ θα μπορούσε να σηματοδοτήσει μια «ένδοξη» αποχώρηση από την κεντρική πολιτική σκηνή της χώρας του.

Μόνο από Δυτική Ευρώπη

Στις επτά δεκαετίες της ύπαρξης του ΝΑΤΟ, οι γενικοί γραμματείς του προέρχονταν αποκλειστικά από χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Οι τέσσερις τελευταίοι (1999-2023) ήταν ένας Βρετανός, ένας Ολλανδός, ένας Δανός και ένας Νορβηγός.

Ατυποι κανόνες και σφαίρες επιρροής

«H εκλογή του ΓΓ του ΝΑΤΟ είναι η λιγότερο διαφανής εκλογική διαδικασία» αναφέρουν διπλωματικές πηγές στις Βρυξέλλες, τις οποίες επικαλείται η αρθρογράφος του Foreign Policy Ανκαλ Βόρα. Η επιλογή του υποψηφίου προκύπτει μετά από διαβουλεύσεις μεταξύ των ισχυρών μελών του ΝΑΤΟ, επισημαίνει. Οι αποφάσεις του ΝΑΤΟ απαιτούν ομοφωνία, όμως οι ΗΠΑ, η Γαλλία, η Γερμανία και η Βρετανία ασκούν πάντα μεγάλη επιρροή. Οι ΗΠΑ δεν προτείνουν αμερικανό υποψήφιο δεδομένου ότι παραδοσιακά ο στρατιωτικός επικεφαλής του ΝΑΤΟ είναι αμερικανός στρατηγός. Ωστόσο έχει ιδιαίτερη βαρύτητα για την ανάδειξη του ΓΓ το ποιον υποψήφιο στηρίζουν οι Αμερικανοί. Ομοίως και η Γαλλία δεν παρουσιάζει ποτέ γάλλο υποψήφιο, ωστόσο και η δική της ψήφος έχει βαρύνουσα σημασία για την εκλογή του ΓΓ της Συμμαχίας.
Το ενδεχόμενο να διαδεχθεί τον Στόλτενμπεργκ ένας μη ευρωπαίος αξιωματούχος (όπως για παράδειγμα η αντιπρόεδρος του Καναδά Κρίστια Φρίντλαντ, απόγονος ουκρανών μεταναστών την οποία, σύμφωνα με δημοσίευμα των «Νew Υork Τimes», θα στήριζαν οι ΗΠΑ) έχει ελάχιστες πιθανότητες, όπως σχολίασε στο AFP υψηλά ιστάμενος αξιωματούχος του ΝΑTO.
H Βρετανία, η οποία έχει αναδείξει τρεις γενικούς γραμματείς στην ιστορία της Συμμαχίας, θα μπορούσε να υποστηρίξει την υποψηφιότητα του βρετανού υπουργού Αμυνας Μπεν Γουόλας, ή ακόμη και της πρώην πρωθυπουργού των Τόρις Τερέζα Μέι. Το Brexit όμως ακυρώνει τη βρετανική υποψηφιότητα για τις 21, εκ των 30 συνολικά, χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ οι οποίες είναι και μέλη της ΕΕ. Μεταξύ των πιθανών υποψηφίων φέρεται και ο ολλανδός πρωθυπουργός Μαρκ Ρούτε, ο οποίος όμως έχει υπαινιχθεί ότι ενδέχεται σύντομα να αποσυρθεί εντελώς από την πολιτική. Θεωρητικά, η επιλογή του υποψηφίου θα πρέπει να έχει γίνει γνωστή μέχρι τη σύνοδο του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους της Λιθουανίας, στις 11-12 Ιουλίου.