Εχουν διεθνή εμπειρία οι ελληνικές διπλωματικές και στρατιωτικές δυνάμεις από τον αναίμακτο απεγκλωβισμό ομογενών σε εμπόλεμες περιοχές. Δεν είναι ότι κινούνται ταχύτατα (όπως συνέβη στο Σουδάν), αλλά η αποτελεσματικότητα των σχεδίων δράσης συχνά δέχεται τα συγχαρητήρια των χωρών-μελών της ΕΕ, αφού με τις ελληνικές επιχειρήσεις διάσωσης απεγκλωβίζονται παράλληλα και πολλοί ξένοι πολίτες.

Πάρτε, για παράδειγμα, την απομάκρυνση των Ελλήνων του Πόντου από την εμπόλεμη ζώνη της Αμπχαζίας πριν από 30 χρόνια, η οποία κατά τους επιτελείς αποτελεί ένα άθλο των Ενόπλων Δυνάμεων. Ηταν άλλωστε η πρώτη επιχείρηση απομάκρυνσης αμάχων που έγινε από κράτος-μέλος της ΕΕ εντυπωσιάζοντας την ευρωπαϊκή κοινότητα. Ακόμα, η επιχείρηση εκκένωσης Ελλήνων από την εμπόλεμη Λιβύη ήταν τόσο επιτυχημένη, χωρίς να χυθεί σταγόνα αίματος, ώστε έκανε το Πεκίνο να ζητήσει επισήμως ελληνική βοήθεια για την απομάκρυνση περίπου 1.500 Κινέζων με ελληνικά πλοία από τη Λιβύη.

Ηρθε τότε και ήταν καλοδεχούμενο ένα «μεγάλο ευχαριστώ» στα ελληνικά από την κυβέρνηση της Κίνας. Ακόμα στην Αλβανία το 1997, όταν απομακρύνθηκε μεγάλο μέρος του προσωπικού της ελληνικής πρεσβείας, καθώς επίσης και πέντε Βέλγοι, ολιγάριθμοι Ιορδανοί και Παλαιστίνιοι, με ελληνικά πολεμικά πλοία, ενώ η δραματική επιχείρηση «Νόστος» στην πολύπαθη Ουκρανία έγινε με ασφάλεια για τους ομογενείς που εγκατέλειπαν την Οδησσό και τη Μαριούπολη.

Αμπχάζια, 1993. Εκδηλώσεις μνήμης στην Τιφλίδα, στο μνημείο για τους Γεωργιανούς που έχασαν τη ζωή τους στον πόλεμο της Αμπχαζίας. Στη σύγκρουση που κράτησε από τον Αύγουστο του 1992 έως τον Σεπτέμβριο του επόμενου έτους, υπολογίζεται ότι σκοτώθηκαν 25.000- 30.000 άνθρωποι. Η ελληνική επιχείρηση διάσωσης ομογενών απέσπασε τον διεθνή θαυμασμό.

Επιχείρηση «Χρυσόμαλλο Δέρας»

Εύστοχη ήταν η κωδική ονομασία που δόθηκε στην πιο απόρρητη και πιο κρίσιμη επιχείρηση των Ενόπλων Δυνάμεων στο εξωτερικό: «Χρυσόμαλλο Δέρας» (μυθολογική αναφορά στο δέρας – δέρμα, προβιά – που απέμεινε από το κριάρι που έστειλε η Νεφέλη για να σώσει τον γιο της Φρίξο από τη θυσία που ήθελε να κάνει ο πατέρας του). Το 1993, η τότε ελληνική κυβέρνηση επιχείρησε να σώσει τους άμαχους Ελληνες του Πόντου στην πόλη Σουχούμι, όπου είχε ξεσπάσει πόλεμος, με μια έξοχη σε εκτέλεση στρατιωτική επιχείρηση.

Οι έλληνες κομάντος, σύμφωνα με το σχέδιο, δεν πήγαν στη Σουχούμι ως στρατιωτικοί, αλλά σαν… άοπλοι πολίτες, προφανώς για να ξεγελάσουν τους εμπόλεμους – και το έπραξαν. Ηταν ένα σχέδιο που οργανώθηκε και εκτελέστηκε με απόλυτη ακρίβεια με απόφαση της τότε υπουργού Εξωτερικών Βιργινίας Τσουδερού, η οποία είχε πολύ καλή γνώση του ποντιακού ελληνισμού, ελπίζοντας πως εάν έφερνε Πόντιους στην Ελλάδα θα δυνάμωνε τον ελληνικό πληθυσμό της Θράκης.

Η επιχείρηση «Χρυσόμαλλο Δέρας» είχε ως επικεφαλής τον αξιωματικό του Πολεμικού Ναυτικού Βασίλη Ντερτιλή (καμία σχέση με τον πραξικοπηματία πατέρα του Νίκο Ντερτιλή όσον αφορά τις δημοκρατικές του ευαισθησίες) και στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία, τόση που έκανε πολλά κράτη της ΕΕ να ζητήσουν ενημέρωση για το πώς σχεδιάστηκε.

Οταν το 1992-93 ξέσπασε ο πόλεμος ανάμεσα στη Γεωργία και στην Αμπχαζία, οι Ελληνες κινδύνευσαν. Την ώρα που τα θύματα του πολέμου αυξάνονταν, αποφασίστηκε στην Αθήνα η εκκένωση των ομογενών.

Το υπουργείο Εθνικής Αμυνας αμέσως ενεργοποιήθηκε. Συγκέντρωσε μια ομάδα από καλά εκπαιδευμένους καταδρομείς («βατράχια») με επικεφαλής τον πλοίαρχο Βασίλη Ντερτιλή. Στην Αμπχαζία οι έλληνες κομάντος δεν θα πήγαιναν ούτε ένοπλοι αλλά ούτε ένστολοι. Θα εμφανίζονταν σαν υπάλληλοι του υπουργείου Εξωτερικών, με διαβατήρια Γεωργίας. Η ελληνική δύναμη αναγκάστηκε να ταξιδέψει με αεροπλάνο των γεωργιανών αερογραμμών. Εφτασαν στη Γεωργία και εγκαταστάθηκαν, σαν υπάλληλοι του υπουργείου Γεωργίας, σε ένα (σοβιετικής κατασκευής) κτίριο, το οποίο φυλασσόταν από Ρώσους.

Ξημέρωνε Δεκαπενταύγουστος του 1993 όταν άρχισε η επιχείρηση με την οποία σώθηκε η ζωή 2.000 Ελλήνων. Οι έλληνες βατραχάνθρωποι είχαν μεταφέρει με ασφάλεια τους 2.000 ομογενείς για επιβίβαση σε ελληνικό επιβατηγό πλοίο που περίμενε έξω από το λιμάνι (τη φρούρηση του οποίου είχαν αναλάβει οι Γεωργιανοί). Ο πλοίαρχος Ντερτιλής, ωστόσο, είχε ήδη εξασφαλίσει την ανοχή ενός ρωσικού συντάγματος που πολιορκούσε με τις αποσχιστικές δυνάμεις το Σουχούμι. Οι μάχες μαίνονταν, στο πλοίο όμως υπήρχε και μια ομάδα ελλήνων αλεξιπτωτιστών που παρίστανε το… πλήρωμα, έτοιμη να επέμβει εάν χρειαζόταν. Οι ομογενείς επιβιβάστηκαν ασφαλείς. Ο διεθνής παράγοντας έδωσε συγχαρητήρια, η ΕΕ «δίδαξε» το «Χρυσόμαλλο Δέρας» στα κράτη-μέλη της.

Αλβανία 1997. Η φρεγάτα «Αιγαίον» συμμετείχε στην ειδική αποστολή του 1997, κατά την οποία βρήκαν ασφαλές καταφύγιο οι Ελληνες που βρίσκονταν στη σπαρασσόμενη από αναταραχές Αλβανία. Οι συγκρούσεις οφείλονταν σε χρήματα που χάθηκαν σε οικονομικές απάτες.

Επιχείρηση απεγκλωβισμού από την Αλβανία

Στις αρχές Μαρτίου 1997 η κατάσταση στην Αλβανία ήταν άκρως επικίνδυνη για κάθε ξένο που διέμενε στη χώρα. Ο λόγος; Οι εξεγέρσεις των Αλβανών που έχαναν τα χρήματά τους λόγω της απάτης των «πυραμίδων». Πρεσβείες άρχισαν να κλείνουν η μία μετά την άλλη, εκτός από την ελληνική και ορισμένες ακόμη. Ηταν η στιγμή που αποφασίστηκε από δυτικές χώρες η απομάκρυνση ξένων υπηκόων. Πρώτα οι αμερικανοί πεζοναύτες πραγματοποίησαν επιχείρηση αερομεταφοράς, πετυχαίνοντας την απομάκρυνση του συνόλου των αμερικανών και ενός μεγάλου αριθμού ευρωπαίων διπλωματών, στρατιωτικών και επιχειρηματιών που βρίσκονταν τότε στα Τίρανα.

Στις 14 Μαρτίου απομακρύνθηκαν με πλοία του Πολεμικού Ναυτικού 52 Ελληνες και μεταξύ αυτών και μεγάλο μέρος του προσωπικού της ελληνικής πρεσβείας, όπως επίσης πέντε Βέλγοι και ολιγάριθμοι Ιορδανοί και Παλαιστίνιοι. Τι είχε όμως προηγηθεί; Τη νύχτα της 14ης Μαρτίου 1997 συναντήθηκαν στην ελληνική πρεσβεία ο έλληνας ακόλουθος Αμυνας Τιράνων με τον ομόλογό του της Κίνας, τον πρέσβη και τον α’ γραμματέα της αιγυπτιακής πρεσβείας, τον επιτετραμμένο της πρεσβείας του Ιράν και τον πρέσβη της Παλαιστίνης. Υστερα από αλλεπάλληλες συσκέψεις των παραπάνω, οριστικοποιήθηκε ο χρόνος και ο συνολικός αριθμός των ξένων υπηκόων οι οποίοι θα μεταφέρονταν από τα Τίρανα στο Δυρράχιο για επιβίβαση στα ελληνικά πλοία. Επρόκειτο για 171 κινέζους, 40 αιγύπτιους, 10 ιρανούς και 20 ιορδανούς και παλαιστίνιους υπηκόους. Για τη μεταφορά χρειάστηκε να πληρωθούν αδρά αλβανοί οπλοφόροι, οι οποίοι προστάτευσαν το κομβόι.

Ο τότε αρχηγός του Πολεμικού Ναυτικού, ναύαρχος Ιωάννης Στάγκας, έδωσε εντολή να διατεθούν για την εν λόγω αποστολή η φρεγάτα «Αιγαίον», η πυραυλάκατος «Καβαλούδης», το ναρκαλιευτικό «Κλειώ», η τορπιλάκατος «Λαίλαψ» και διμοιρία ανδρών της Διοίκησης Υποβρύχιων Καταστροφών. Το λιμάνι ήταν περικυκλωμένο από χιλιάδες αγανακτισμένους, οργισμένους Αλβανούς (πολλοί από αυτούς ήταν οπλισμένοι με Καλάσνικοφ, κινεζικής κατασκευής, τα οποία λεηλάτησαν από στρατιωτικές αποθήκες). Η επιχείρηση κινδύνευε να τιναχθεί στον αέρα. Η ελληνική δύναμη δεν ήθελε με κανέναν τρόπο να ανοίξει πυρ κατά του όχλου, αποφεύγοντας παράλληλα οποιαδήποτε ενέργεια θα μπορούσε να προκαλέσει την αντίδραση του ήδη οργισμένου κόσμου. Στην προβλήτα απ’ όπου θα γινόταν η επιβίβαση των Ελλήνων αλλά και των άλλων αμάχων είχαν μεταβεί μερικές δεκάδες ΟΥΚάδες για κάθε ενδεχόμενο και την είχαν αποκλείσει.

Και τότε πραγματοποιήθηκε ένα εξαίρετο στρατιωτικό αστραπιαίο σχέδιο δείχνοντας τον επαγγελματισμό των ελλήνων αξιωματικών: Η τορπιλάκατος «Λάιλαψ», σύμφωνα με πληροφορίες από το ΓΕΕΘΑ, εκτέλεσε παραπλανητικές κινήσεις πλησίον της δεξιάς προβλήτας του λιμανιού, ενώ η πυραυλάκατος «Καβαλούδης» ταυτόχρονα προσέγγισε στην αριστερή προβλήτα, η οποία είχε αποκλειστεί από τη διμοιρία ελλήνων βατραχανθρώπων, με αποτέλεσμα ο όχλος των χιλιάδων Αλβανών να παραμείνει μακριά και να επιβιβαστούν ασφαλώς οι ξένοι υπήκοοι. Χωρίς να πέσει ούτε μία τουφεκιά.

Λίβανος, 2006. Εκατοντάδες άνθρωποι ετοιμάζονται να επιβιβαστούν στη φρεγάτα «Ψαρά» τον Ιούλιο του 2006 στο λιμάνι της Βηρυτού. Η ελληνική παρέμβαση φυγάδευσε σχεδόν 2.500 πολίτες από τον Πόλεμο του Λιβάνου, μεταξύ της Χεζμπολάχ και του Ισραήλ.

Επιχείρηση «Κέδρος» στον Λίβανο

H μεγαλύτερη επιχείρηση εκκένωσης αμάχων στην ελληνική ιστορία πραγματοποιήθηκε στον Λίβανο με την επιχείρηση «Κέδρος». Ηταν μια επιχείρηση με μεγάλο ρίσκο που στέφθηκε με επιτυχία. Την 14η Ιουλίου 2006 είχε σημάνει «κόκκινος συναγερμός» στα υπουργείο Εξωτερικών και Αμυνας. Το αίτημα που είχε φτάσει από το υπουργείο Εξωτερικών ήταν σαφές και κατηγορηματικό. Επρεπε να στηθεί επιχείρηση απομάκρυνσης των αμάχων από την εμπόλεμη ζώνη του Λιβάνου που βομβαρδιζόταν από το Ισραήλ. Ηταν η περίφημη επιχείρηση «Κέδρος», κατά την οποία διασώθηκαν 2.647 άνθρωποι από 53 χώρες! Το Ισραήλ απέκλεισε τον Λίβανο, ενώ αεροπορικώς βομβάρδιζε τα αεροδρόμια της χώρας, με αποτέλεσμα να αποκλειστούν όσοι ήθελαν να εγκαταλείψουν τη χώρα. Οι Ελληνες που βρίσκονταν εκεί ζήτησαν τρομαγμένοι από την πρεσβεία να βοηθήσει στην αποχώρησή τους από την εμπόλεμη χώρα. Το Πολεμικό Ναυτικό της Ελλάδας ανέλαβε το βάρος της απομάκρυνσης των αμάχων. Στις 16 Ιουλίου διέθεσε δύναμη με 4 φρεγάτες, 4 αρματαγωγά και 6 ομάδες των ΟΥΚ και έσωσε χιλιάδες ζωές.

Αίγυπτος, 2011. Ελληνες από την Αλεξάνδρεια αποβιβάζονται στο «Ελ. Βενιζέλος» τον Φεβρουάριο του 2011. Aεροπλάνα C-130 της Πολεμικής Αεροπορίας είχαν πετάξει για την Αίγυπτο ώστε να παραλάβουν 183 Ελληνες της Ομογένειας, οι οποίοι είχαν φοβηθεί από την εξελισσόμενη τότε αιγυπτιακή επανάσταση κατά της κυβέρνησης Μουμπάρακ.

Επιχείρηση απομάκρυνσης ομογενών από την Αλεξάνδρεια

Ηταν την 1η Φεβρουαρίου 2011 που 150 Ελληνες από την Αλεξάνδρεια ζήτησαν από την ελληνική κυβέρνηση να φροντίσει για την άμεση απομάκρυνσή τους από την πόλη, στην οποία επικρατούσε αναρχία! Αρκετοί από τους 150 ήταν ηλικιωμένοι από το γηροκομείο της πόλης, οι οποίοι είναι λογικό να είχαν τρομοκρατηθεί. Το πρόβλημα δεν ήταν οι διαδηλωτές, αλλά οι ένοπλες συμμορίες που είχαν δημιουργήσει δραπέτες φυλακών, οι οποίες άκαναν επιθέσεις ακόμη και σε σπίτια. Η Πολεμική Αεροπορία ετοίμασε δύο μεταγωγικά αεροσκάφη C-130 για την απομάκρυνσή τους με ασφάλεια.

Λιβύη, 2014. Στελέχη του Πολεμικού Ναυτικού επιβιβάζουν πολίτες στη φρεγάτα «Σαλαμίς» στο λιμάνι της Τρίπολης κατά την επιχείρηση «Αγήνωρ», όπου οι ελληνικές Ενοπλες Δυνάμεις αποδείχθηκαν σωτήριες για τους έλληνες πολίτες (και όχι μόνο) που βρίσκονταν στη Λιβύη το 2014, κατά τη ξέσπασμα του εμφυλίου στη χώρα. Η διαμάχη στη χώρα της Αφρικής έχει αφήσει πίσω της πάνω από 15.000 νεκρούς.

Επιχείρηση «Αγήνωρ» στη Λιβύη

Το καλοκαίρι του 2014 η ελληνική κυβέρνηση αποφασίζει ύστερα από συνεδρίαση του ΚΥΣΕΑ να αποστείλει δύο φρεγάτες στη φλεγόμενη Λιβύη με σκοπό τη μεταφορά του προσωπικού της ελληνικής πρεσβείας, αλλά και των Ελλήνων που βρίσκονταν εκεί. Η κατάσταση ήταν άκρως επικίνδυνη, στη Λιβύη επικρατούσε το απόλυτο χάος, οι σφαίρες έπεφταν από παντού.

Στην επιχείρηση δόθηκε συμβολικά ο κωδικός «Αγήνωρ», το όνομα του μυθολογικού βασιλιά της Τύρου της Φοινίκης, γιου του θεού Ποσειδώνα και της Λιβύης, εγγονού του Επάφου και δίδυμου αδελφού του Βήλου.

Οι φρεγάτες «Σαλαμίς» και «Προμηθέας» με άνδρες των ειδικών δυνάμεων πήραν θέση προκειμένου να διασφαλίσουν την ομαλή αποχώρηση των διπλωματών και των υπαλλήλων της πρεσβείας, καθώς και των ελλήνων πολιτών που ζήτησαν να απομακρυνθούν. Παράλληλα, ήρθε στο ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών ένα αίτημα για να επιβιβαστούν στη φρεγάτα «Σαλαμίς» πολίτες από Κύπρο, Κίνα, Μάλτα και Βρετανία.

Η επιχείρηση διάσωσης εξελισσόταν ως αργά το βράδυ της 31ης Ιουλίου με απόλυτη επιτυχία, αν και είχε χαρακτηριστεί «υψηλού ρίσκου» λόγω της ανεξέλεγκτης κατάστασης και των συνεχών μαχών που μαίνονταν στη χώρα του Καντάφι καθώς ισλαμικές ομάδες μάχονταν για τον έλεγχο του αεροδρομίου.

Τις πρώτες πρωινές ώρες ολοκληρώθηκε η επιχείρηση εκκένωσης ελλήνων και αλλοδαπών πολιτών από το λιμάνι της Τρίπολης. Η επιχείρηση πραγματοποιήθηκε με τη βοήθεια των δύο φρεγατών, αλλά και με την υποστήριξη οργανικού ελικοπτέρου και βεβαίως των κατάλληλα εξοπλισμένων ΟΥΚάδων. Στη φρεγάτα είχαν επιβιβαστεί με ασφάλεια 186 συνολικά πολίτες, εκ των οποίων 77 από την Ελλάδα (συμπεριλαμβανομένου του προσωπικού της ελληνικής πρεσβείας), 12 από Κύπρο, 78 από Κίνα, 10 από Ηνωμένο Βασίλειο, 7 από Βέλγιο, 1 από Ρωσία και 1 από Αλβανία.

Μάλιστα, τότε η Κίνα ζήτησε επισήμως ελληνική βοήθεια για την απομάκρυνση κινέζων υπηκόων από την Λιβύη – ανάμεσά τους ήταν και πολλοί τραυματίες που ζητούσαν περίθαλψη σε ελληνικά νοσοκομεία. Μεταξύ των σεναρίων που εξέτασαν στην Αθήνα ήταν η αποστολή στη Λιβύη, κατόπιν κινεζικού αιτήματος, πολιτικού πλοίου – και συγκεκριμένα του «Ελευθέριος Βενιζέλος» – για να απομακρύνει όσο το δυνατόν περισσότερους εγκλωβισμένους πολίτες. Ωστόσο, εκτιμήθηκε ότι για λόγους ασφαλείας το πολιτικό πλοίο θα πρέπει να συνοδεύεται από πολεμικό, κάτι που έγινε, ενώ στην επιχείρηση απεγκλωβισμού των Κινέζων μετείχαν και άλλα ελληνικά πλοία.

Αφγανιστάν, 2021. Ο ελληνας μεταφραστής και φωτογράφος Agajan Fahrad φτάνει στην Αθήνα μετά τον απεγκλωβισμό του από το Αφγανιστάν. Η επάνοδος των Ταλιμπάν στην εξουσία το καλοκαίρι του 2021 μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη χώρα εγκυμονούσε κινδύνους για όσους μπορούσαν να θεωρηθούν συνεργάτες των Δυτικών.

Επιχείρηση απεγκλωβισμού διερμηνέων από το Αφγανιστάν

Η ραγδαία επέλαση των εξτρεμιστών φανατικών ισλαμιστών το καλοκαίρι του 2021 και ο φόβος των αντιποίνων σε βάρος των αφγανών πολιτών που συνεργάστηκαν με τους «δυτικούς κατακτητές», κατά τους Ταλιμπάν, κινητοποίησε άμεσα το υπουργείο Εξωτερικών, που οργάνωσε τη φυγάδευση διερμηνέων που είχαν συνεργαστεί με έλληνες διπλωμάτες και στρατιωτικούς και τη μεταφορά τους στο Ισλαμαμπάντ. Ολα αυτά έγιναν σε συνεργασία με τις διπλωματικές αποστολές της ΕΕ και των Αμερικανών. Τότε είχε σταλεί στην Καμπούλ ένα κυβερνητικό αεροπλάνο για την παραλαβή των διερμηνέων, αλλά το υπουργείο Εξωτερικών, που είχε τον συντονισμό της επιχείρησης, έδωσε εντολή να επιστρέψουν το αεροπλάνο και η αποστολή στην Αθήνα, χωρίς να καταφέρουν να εντοπίσουν τους διερμηνείς, καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες έδωσαν εντολή να φύγουν όλοι από το αεροδρόμιο της Καμπούλ υπό τον φόβο τρομοκρατικών χτυπημάτων. Γεγονός όμως είναι ότι με τις κατάλληλες διπλωματικές κινήσεις οι διερμηνείς επέστρεψαν σώοι.

Επιχείρηση «Νόστος» στην Ουκρανία

Συνολικά έγιναν επτά επιχειρήσεις με τον κωδικό «Νόστος» για την απομάκρυνση ομογενών από την Οδησσό αλλά και από τη Μαριούπολη στη φλεγόμενη Ουκρανία μετά τη ρωσική εισβολή στη χώρα που ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 2022. Η επιχείρηση ήταν άκρως επικίνδυνη, το ελληνικό κομβόι απειλήθηκε από ρώσους εισβολείς (γύρισαν τα πυροβόλα των τανκς πάνω τους), αλλά κατάφεραν σε όλες τις περιπτώσεις να φύγουν από τη δίνη του πόλεμου και να κατευθυνθούν με ασφάλεια στη Μολδαβία, όπου τους ανέμενε κλιμάκιο από την ελληνική πρεσβεία στο Βουκουρέστι. Την επιχείρηση συντόνιζε με την εποπτεία του Νίκου Δένδια ο γενικός πρόξενος Δημήτρης Δόχτσης, ο οποίος οδηγούσε το κομβόι στην Μολδαβία και επέστρεφε στην Ουκρανία για να συνοδεύσει και άλλους ομογενείς, μια διαδρομή μέσα στις μάχες που την έκανε πολλές φορές. Το Ιδρυμα Μπούμπουρα στην Οδησσό διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο, ενώ στην τελευταία αποστολή «Νόστος 7» συμμετείχαν στην επιχείρηση μια ελληνίδα υπήκοος, 25 ομογενείς και ένας σουηδός υπήκοος.