Μια αραβική παροιμία θέλει τις ευκαιρίες να παρουσιάζονται μεταμφιεσμένες σε ρίσκα και κινδύνους. Το επισημαίνει με νόημα ο καλλιτεχνικός διευθυντής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής Μύρων Μιχαηλίδης ενόσω μιλάμε για το επικείμενο ανέβασμα της αριστουργηματικής όπερας του Βάγκνερ «Τριστάνος και Ιζόλδη». Καθώς πρόκειται για την πρώτη πανελλήνια σκηνική παρουσίαση του «απόλυτου έργου τέχνης» και ο ίδιος έχει αναλάβει και την ευθύνη της μουσικής διεύθυνσης, λέει πως πρόκειται για ένα στοίχημα που, αν κερδηθεί, θα προσθέσει ένα πολύ σημαντικό «συν» στο ενεργητικό της ΕΛΣ. Προς το παρόν πάντως οι οιωνοί είναι περισσότερο από καλοί, καθώς οι πρόβες προχωρούν με γοργούς ρυθμούς αλλά και το ενδιαφέρον του κοινού έτσι όπως καταγράφεται στη ζήτηση εισιτηρίων είναι εντυπωσιακό.
Φιλόδοξη παραγωγή


Εργο εξαιρετικά απαιτητικό, καθώς πέραν όλων των άλλων διαρκεί περί τις πέντε ώρες, ανεβαίνει σε μια πολυαναμενόμενη, φιλόδοξη παραγωγή, τη σκηνοθεσία, τα σκηνικά και τα κοστούμια της οποίας υπογράφει ο διεθνής Γιάννης Κόκκος. Ο Μύρων Μιχαηλίδης αναφέρεται ιδιαίτερα και στο καστ που απαρτίζουν κορυφαίοι βαγκνερικοί ερμηνευτές σε παγκόσμια κλίμακα, αποκαλύπτοντας πως είχε «κλειστεί» όχι μερικούς μήνες αλλά χρόνια νωρίτερα. Μιλάει με ενθουσιασμό για τον γερμανό τενόρο Τόρστεν Κερλ που θα ερμηνεύσει τον ρόλο του Τριστάνου: «Είχα την ευκαιρία να τον ακούσω και να θαυμάσω τη μεγάλη του ποιότητα πρόσφατα, ως θεατής, στον Μουσικό Φλωρεντινό Μάιο όπου τραγούδησε τον Τριστάνο υπό τον Ζούμπιν Μέτα. Λέγεται μάλιστα γι’ αυτόν ότι είναι ο απόλυτος ερμηνευτής του ρόλου στην εποχή μας» σχολιάζει χαρακτηριστικά. Με υπερηφάνεια μιλάει εξάλλου και για τη δανέζα υψίφωνο Αν Πέτερσεν που θα εμφανιστεί στον ρόλο της Ιζόλδης, αλλά και για τους υπόλοιπους ερμηνευτές: τη σουηδέζα υψίφωνο Καταρίνα Νταλάιμαν ως Μπρανγκένε, τον γερμανό βαρύτονο Ράινχαρντ Χάγκεν ως Βασιλιά Μάρκο και τους Ελληνες που θα κρατήσουν μικρότερους ρόλους.
Ο καλλιτεχνικός διευθυντής της ΕΛΣ υπογραμμίζει ιδιαίτερα και μιαν άλλη διάσταση: τον διεθνή χαρακτήρα των παραγωγών της Οπερας και δη σε μια εποχή αντιπαράθεσης, εχθρότητας, απομόνωσης και αδιαφορίας για τις ανθρώπινες σχέσεις. «Να λοιπόν ένας ακόμη λόγος για τον οποίο η τέχνη προσφέρει ευρύτερα οφέλη» λέει και συνεχίζει: «Με την πανεθνικότητα, με το άνοιγμα που κάνει, έρχεται να ενώσει όλους τους ανθρώπους. Βοηθά την ύπαρξή μας να γίνει ζωή».
Το επόμενο βήμα


Στο πλαίσιο της γενικότερης δυναμικής πορείας που διαγράφει η Εθνική Λυρική Σκηνή τα τελευταία χρόνια ο Μύρων Μιχαηλίδης εκτιμά πως το στοίχημα της συγκεκριμένης όπερας έρχεται φυσιολογικά ως ένα επόμενο βήμα. «Το «Τριστάνος και Ιζόλδη» αποφασίστηκε για πολύ συγκεκριμένους λόγους» εξηγεί. «Πρόκειται για ένα από τα πολύ μεγάλα έργα του Βάγκνερ που δεν ανήκουν στην Τετραλογία του «Δαχτυλιδιού», η οποία είναι το επόμενο μεγάλο στοίχημα της Λυρικής και θα σφραγίσει την πρώτη τετραετία του οργανισμού στη νέα του στέγη, στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Εχοντας ήδη παρουσιάσει τον «Ταγχόιζερ» και τον «Ιπτάμενο Ολλανδό», συνεχίζουμε τώρα με ένα τρίτο έργο του συνθέτη, το οποίο είναι ίσως και το δυσκολότερο».

Αναφερόμενος στις δυσκολίες ο καλλιτεχνικός διευθυντής της ΕΛΣ λέει πως αυτές έχουν να κάνουν όχι μόνο με την τεχνική απόδοση αλλά και με τη «γραμμή» η οποία πρέπει να κρατηθεί. «Οταν μιλάμε για μια όπερα η οποία μαζί με τα διαλείμματα διαρκεί πέντε ώρες, η πρόκληση έχει να κάνει και με το θέμα της συνοχής: να μπορέσει να διατηρηθεί το ενδιαφέρον του θεατή διαρκώς. Και αυτό επιτυγχάνεται όχι μόνο με τη σκηνοθεσία, τα ωραία σκηνικά και κοστούμια, τους φωτισμούς, αλλά και με το σημαντικότερο εργαλείο κατά τη γνώμη μου, το οποίο είναι η ορχήστρα. Πέραν όλων των άλλων λοιπόν, απαιτείται και αντοχή: ερμηνευτική, ψυχική, καλλιτεχνική, πάσης φύσεως αντοχή γενικότερα».
Ο Μύρων Μιχαηλίδης μιλάει με ενθουσιασμό για τη μουσική του έργου. Για τις υπέρμετρες τεχνικές δυσκολίες αλλά και για τον τεράστιο αρμονικό πλούτο. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι το «Τριστάνος και Ιζόλδη» επηρέασε άμεσα ή έμμεσα όχι μόνο σημαντικούς συνθέτες της δυτικής μουσικής –τον Μάλερ, τον Ρίχαρντ Στράους, τον Στραβίνσκι, τον Μπρίτεν κ.ά. –αλλά και φιλοσόφους όπως ο Νίτσε, λογοτέχνες όπως ο Τόμας Μαν, συμβολιστές ποιητές του τέλους του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα, ακόμη και σύγχρονους κινηματογραφιστές όπως ο Λαρς φον Τρίερ.
Η εξομολόγηση


Ο καλλιτεχνικός διευθυντής της ΕΛΣ αναφέρεται σε μια εξομολόγηση του Βάγκνερ σε κάποιον φίλο του προτού ακόμη συνθέσει τη συγκεκριμένη όπερα, η οποία ολοκληρώθηκε το διάστημα 1857-1859 και η πρεμιέρα της δόθηκε στο Μόναχο το 1865. Σημείωνε χαρακτηριστικά ο συνθέτης: «Πάντοτε στα έργα μου ο έρωτας εμπλεκόταν ή αποτελούσε μέρος της πλοκής. Ουδέποτε όμως ασχολήθηκα με ένα έργο που είναι αφιερωμένο εξ ολοκλήρου στον έρωτα. Αυτό το έργο θέλω να είναι το «Τριστάνος και Ιζόλδη»». Στο πλαίσιο αυτό, συνεχίζει ο Μύρων Μιχαηλίδης, τα ερωτήματα που τίθενται είναι ουσιαστικά. Μιλάμε για έρωτα κατ’ επίφαση; Για ανεκπλήρωτο έρωτα; Το σίγουρο όμως είναι ότι ο έρωτας διαπνέει πράγματι ολόκληρη την όπερα. Ο ίδιος θεωρεί πολύ σημαντικό το γεγονός ότι το κοινό της παράστασης θα έχει τη δυνατότητα να παρακολουθεί το ποιητικό κείμενο –του ίδιου του συνθέτη -, το οποίο ως γνωστόν βασίζεται σε μύθο πιθανώς κελτικής προέλευσης. Για μία ακόμη φορά υπογραμμίζει την ιδιαίτερη επιμέλεια ολόκληρης της παραγωγής.

Νέα χρονιά, νέες προκλήσεις
Λίγο πριν από την πολυαναμενόμενη πρεμιέρα του «Τριστάνος και Ιζόλδη» και στον απόηχο της θριαμβευτικής επιτυχίας της «Φόνισσας» του Γιώργου Κουμεντάκη, ποιο είναι άραγε το γενικότερο «στοίχημα» για την Εθνική Λυρική Σκηνή τη νέα χρονιά; «Να συνεχίσει να εγγράφεται μέσα στην κοινωνία» λέει ο Μύρων Μιχαηλίδης. «Αυτό το πετυχαίνουμε όταν είμαστε παρόντες με τις παραγωγές μας και χρήσιμοι με τις δράσεις μας. Οι συνεργασίες συνεχίζονται και διευρύνονται, ενώ παράλληλα βρισκόμαστε σε στενή συνεργασία με το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος για διάφορα θέματα τα οποία αφορούν τη μεταστέγαση».
Ο καλλιτεχνικός διευθυντής της ΕΛΣ εξηγεί πως πέραν του βασικού προγραμματισμού ιδιαίτερη βαρύτητα έχει δοθεί και στη Β’ Σκηνή, εξ ου και η ανάληψη της καλλιτεχνικής ευθύνης από τον συνθέτη Γιώργο Κουμεντάκη. «Αυτό που φιλοδοξούμε για αυτή τη σκηνή δεν είναι η παρουσίαση μικρότερων θεαμάτων ή αυτών που δεν χωρούν στη μεγάλη αίθουσα. Αντιθέτως, θέλουμε να επιτύχουμε πραγματική τομή στο λυρικό θέατρο στην Ελλάδα. Υπάρχουν τόσες εκφάνσεις, τόσο πολλοί άξονες, ώστε αυτό που θα παρουσιαστεί εκεί θα είναι κάτι πολύ πρωτότυπο. Θέλουμε να εστιάσουμε στη διάδραση του λυρικού θεάτρου με άλλες τέχνες –τα εικαστικά, τη μόδα κ.τ.λ. -, να δώσουμε βήμα σε νέους δημιουργούς… Μιλάμε για πραγματική επανάσταση που μόνο η δυνατότητα και η δυναμική της Λυρικής μπορεί να προσφέρει» καταλήγει ο Μύρων Μιχαηλίδης.

πότε & πού:

Η όπερα «Τριστάνος και Ιζόλδη» του Ρίχαρντ Βάγκνερ θα παρουσιαστεί στις 21, 28, 31/1 και 4/2 στην Αίθουσα Αλεξάνδρα Τριάντη του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Ωρα έναρξης: 18.30

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ