Τα φώτα της δημοσιότητας τις τελευταίες ημέρες στράφηκαν στον λόγο ορκωμοσίας που εκφώνησε ο 47ος πρόεδρος της Αμερικής, Donald Trump. Ευθύς εξαρχής κήρυξε την έναρξη μιας χρυσής εποχής για την Αμερική (The golden age of America), υπό την δική του διοίκηση. Σημείωσε πως από την πρώτη μέρα και εξής η χώρα θα ανθίσει και θα γίνει σεβαστή από όλο τον κόσμο.

Εύλογα αναρωτιέται κανείς τι σηματοδοτεί αυτή η ομιλία; Πρόκειται για ένα γεγονός επικοινωνιακού εντυπωσιασμού ή μήπως έχει χαρακτήρα ουσιαστικών προγραμματικών δηλώσεων;

Διερευνήσαμε λέξη προς λέξη τον λόγο του Trump, ώστε να εξακριβώσουμε ποιος είναι ο πυρήνας του αφηγήματος του και ποια τα σημαντικότερα σημεία του εν γένει.

Κοντολογίς, θα λέγαμε, πως πρόκειται για ένα μανιφέστο με τις κεντρικές αρχές της πολυσυζητημένης δεύτερης θητείας του αμφιλεγόμενου Αμερικανού πολιτικού.

Το αφήγημα Trump

Ο Trump, λοιπόν,  μέσα από 2.886 λέξεις διατύπωσε το κεντρικό αφήγημα της δεύτερης θητείας του. Στο παρακάτω γράφημα αποτυπώνεται -σύμφωνα με τη συχνότητά τους- οι λέξεις που επέλεξε να χρησιμοποιήσει.

Στο επίκεντρο των αναφορών του υπήρξαν οι λέξεις έθνος (nation), Αμερική (America), χώρα (country) σε μια προσπάθεια να οικοδομηθεί σθεναρά ένα εθνοκεντρικό όραμα διακυβέρνησης. Οι τρεις πιο συχνά χρησιμοποιούμενες λέξεις έρχονται να περιγράψουν μια κοινή συλλογική οντότητα με τρεις διαφορετικούς τρόπους (έθνος-Αμερική-χώρα).

το εθνικό αφήγημα οικοδομείται στη βάση εξωτερικών και εσωτερικών απειλών

Με πρόταγμα το MAGA (Make America Great Again) ο 47ος πρόεδρος των ΗΠΑ μίλησε για την αναβίωση της παγκόσμιας αμερικανικής ισχύος και κυριαρχίας. Υπογράμμισε, δε, την επανάκτηση χαμένων αξιών, όπως η ασφάλεια και η δικαιοσύνη, με πολλές επαναλήψεις και παρηχήσεις (will be reclaimed, will be restored, will be rebalanced).

Αφενός, ο Trump εξήρε την διαχρονικά καλή εικόνα του έθνους αναφερόμενος σε αυτό ως ανεξάρτητο, πλούσιο, ένδοξο, σπουδαίο και παραγωγικό. Μάλιστα, σκιαγράφησε ένα μελλοντικό success story για τη χώρα σε τομείς όπως η βιομηχανία, η ενέργεια και το διάστημα. Χαρακτηριστικό είναι το ενσταντανέ της αντίδρασης του Elon Musk στο άκουσμα πως «θα τοποθετηθεί αμερικανική σημαία στον πλανήτη Άρη».

Συγκρότησε το δόγμα μιας Αμερικής που βρίσκεται στο προσκήνιο (“America first”) προτεραιοποιώντας κάθε τι εθνικό. Η φράση America first τεχνηέντως επαναλήφθηκε πολλές φορές.

Η καλλιέργεια του ηθικού πανικού

Αφετέρου, αυτό το εθνικό αφήγημα οικοδομείται στη βάση εξωτερικών και εσωτερικών απειλών. Από τη μία η «εισβολή» μεταναστών από το Μεξικό και από την άλλη η διαφθορά του συστήματος απονομής δικαιοσύνης, αντίστοιχα. Αμφότεροι περιγράφονται ως «εχθροί» τόσο της Αμερικής όσο και του ίδιου του προέδρου. Ο ίδιος τονίζει πως έχει την ευθύνη να προστατεύσει τη χώρα από τις εξωτερικές απειλές και εισβολές. Με αυτές τις εννοιολογικές μεταφορές που παραπέμπουν σε πολεμική κρίση ο Trump επιτείνει την πολιτική πόλωση.

Ο Trump στην ομιλία του, όπως άλλωστε και συνολικότερα στην επικοινωνιακή στρατηγική του, έδωσε μεγάλη έμφαση στην οικονομία και την μετανάστευση, ζητήματα που απασχολούν το κοινό στην Αμερική, σύμφωνα με έρευνες. Δεσμεύτηκε να επαναφέρει αντιμεταναστευτικές πολιτικές (Remain in Mexico), κηρύσσοντας καθεστώς εκτάκτου ανάγκης στα νότια σύνορα της χώρας. Παράλληλα, μίλησε για επικίνδυνους εγκληματίες που παράνομα μπήκαν στη χώρα καλλιεργώντας ένα κλίμα ηθικού πανικού για τους πολίτες.

Περιέγραψε την Αμερική ως μια χώρα σε κρίση με μια κυβέρνηση που πάσχει από κρίση εμπιστοσύνης επιρρίπτοντας ευθύνες στο κατεστημένο για διαφθορά και ριζοσπαστισμό και κατηγορώντας το πως απέσπασε την εξουσία και τον πλούτο των πολιτών.

Στην αντίπερα όχθη, ο ίδιος περιέγραψε εαυτόν ως θεματοφύλακα των αμερικανικών αξιών και ως τον πιο ανθεκτικό ηγέτη στην ιστορία της χώρας, ενώ δεν δίστασε να αυτοχαρακτηριστεί και ως θεόσταλτος πρόεδρος προκειμένου να κάνει την Αμερική σπουδαία ξανά (I was saved by God to make America great again).

Στο ίδιο μήκος κύματος, νύξεις όπως αυτή για τα δύο φύλα σε συνδυασμό με τις πολλαπλές θρησκευτικές αναφορές, συνιστούν σημείο κλειδί για τη σύνδεση με την ακραιφνώς συντηρητική εκλογική του βάση. Οι αναφορές στη γεωστρατηγική διεύρυνση των ΗΠΑ με τον έλεγχο της Διώρυγας του Παναμά και του Κόλπου του Μεξικό αποτελούν σημαντικές ενδείξεις των επερχόμενων επεκτατικών τάσεων και των επακόλουθων πολιτικών εντάσεων.

Η αντίφαση μεταξύ ενωτικού και διαιρετικού λόγου αποτελεί κεντρικό χαρακτηριστικό της ομιλίας του Donald Trump.

Εξιδανικεύσεις και λογικά άλματα

Ισχυρίστηκε δε πως όλο το έθνος είναι ενωμένο κάτω από την προγραμματική του ατζέντα βασιζόμενος στην ευρεία νίκη του στις προεδρικές εκλογές. Ωστόσο, αυτή η γενίκευση αποτυπώνει μια ψευδο-εντύπωση πως ο Trump υποστηρίζεται συνολικά από όλους τους πολίτες των ΗΠΑ.

Αναφέρεται ακόμα και στον Martin Luther King και υποστηρίζει πως θα συμβάλλει ο ίδιος στην εκπλήρωση του περίφημου “Ι have a dream”, κάνοντας έναν πολιτικό ελιγμό μετά την μόλις προηγούμενη εκφορά συναπτών συντηρητικών και ξενοφοβικών θέσεων.

Αυτή η αντίφαση μεταξύ ενωτικού και διαιρετικού λόγου αποτελεί κεντρικό χαρακτηριστικό της ομιλίας του Donald Trump.

Κάνει μνεία στην ευμάρεια που ο ίδιος θα επιφέρει με τις δράσεις του στην Αμερική, παρεμβαίνοντας στους τομείς της βιομηχανίας και της ενέργειας. Θέτει τα μέτρα που θα πάρει ως καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης ακόμα και στον τομέα της οικονομίας. Μάλιστα, ο κατά τον ίδιο επερχόμενος οικονομικός πλούτος περιγράφεται ως επανάκτηση της παλαιάς οικονομικής αίγλης των ΗΠΑ, διανθίζοντας με νοσταλγία το όλο αφήγημα (We will be a rich nation again). Σκοπός του είναι η επαναφορά και επανανοηματοδότηση του Αμερικανικού Ονείρου. Βέβαια, αυτή η επίκληση συνιστά κοινό τόπο για τις ομιλίες Αμερικανών πολιτικών.

Συνολικά, πρόκειται για ένα λόγο, όπου εγκολπώνονται οι γνωστές πλέον τοις πάσι θεωρίες και πρακτικές του Trump.

Σημαντικό ζητούμενο παραμένει η πρόσληψη αυτών των ιδεών από την κοινωνία των πολιτών και τα πιθανά επακόλουθα αντανακλαστικά της.