Για οποιοδήποτε νέο άτομο φιλοδοξεί να γράψει έστω και μερικές χιλιάδες λέξεις στη ζωή του/ης που να αξίζουν έστω και μια δεκάρα – πολλώ μάλλον δε αν κανείς θέλει να βγάλει το ψωμί του γράφοντας –, το να γνωρίσει από «κοντά» μια Τιτανίδα της λογοτεχνίας, όπως είναι η Margaret Atwood, είναι όνειρο τρελό, όνειρο απατηλό.

Μετά από μια πολύπαθη «οδύσσεια» στους πηγμένους από αυτοκίνητα δρόμους της Αθήνας, το ταξί μας άφησε έξω από τον προορισμό μας. Όταν μπήκαμε ακροπατώντας στο αμφιθέατρο, κατά διαβολική σύμπτωση, η Margaret Atwood μιλούσε για την ομηρική Πηνελόπη. Αφηγούνταν την πρώτη φορά που διάβασε το δεύτερο μεγάλο ομηρικό έπος της ελληνικής γραμματείας σε ηλικία δεκάξι ετών, επισημαίνοντας όλα εκείνα που την προβλημάτισαν.

«Η ιστορία της Πηνελόπης πάντα με προβλημάτιζε από τότε που την πρωτοδιάβασα σε ηλικία δεκαέξι ετών. Αν διαβάσετε προσεκτικά την Οδύσσεια, η Πηνελόπη δεν κάνει σχεδόν τίποτα άλλο από το να κλαίει. Κλαίει πολύ. Κάνει θυσίες στους θεούς, κλαίει, κάνει θυσίες, κλαίει… Κάποιος όμως θα πρέπει να διοικούσε εκείνο το βασίλειο και πρέπει να ήταν αυτή. Αλλά δεν αναφέρεται τίποτα σχετικά με αυτό, δεν τη βλέπουμε να διοικεί το βασίλειο. Το μόνο άλλο πράγμα που διαβάζουμε γι’ αυτήν είναι ότι ο έφηβος γιος της φέρεται άσχημα, ξέρετε… ο έφηβος γιος «παίρνει το οικογενειακό αυτοκίνητο». Πηγαίνει σε μια εφηβική εκστρατεία, ενώ λέει απαξιωτικά πράγματα για τη μητέρα του, τι άλλο;»

Η συγγραφέας του εμβληματικού «Handmaid’s Tale», του βραβευμένου με Booker Prize «The Testament» και περίπου 50 ακόμη έργων μυθοπλασίας, ποίησης και δοκιμίων, ήδη από τα πρώτα της βήματα στη λογοτεχνία ασχολήθηκε με το γυναικείο ζήτημα, με έναν τρόπο μοναδικό που συνδυάζει γνώση, ενορατικότητα και οξυδερκές χιούμορ. Το είδος εκείνο του χιούμορ που μπορεί να κάνει ένα σχετικά ετερόκλητο κοινό να γελάσει με τα ίδια ακριβώς πράγματα. Κι αυτό γιατί η Margaret Atwood έχει περάσει δεκαετίες να ασχολείται με την ανθρώπινη κατάσταση.

Το έργο της Atwood συχνά καταπιάνεται με θέματα φύλου και θρησκείας, αλλά ποτέ δεν μετατρέπεται σε αφηγηματικό κήρυγμα διδακτικού χαρακτήρα. Οι ιστορίες της είναι γλαφυρές, κουβαλούν έντονο λυρισμό χωρίς να περνούν ποτέ τα νοητά σύνορα που θα τις καθιστούσε μελοδραματικές. Κι αυτό γιατί μιλούν για το σήμερα. Τόσο το «The Handmaid’s Tale» όσο και το «Alias Grace» είναι επίκαιρα πορτρέτα των πατριαρχικών κοινωνιών του σύγχρονου κόσμου.

Η τηλεοπτική μεταφορά του «The Handmaid’s Tale» το 2017 – η οποία ήρθε 27 χρόνια μετά από την αρχική κινηματογραφική μεταφορά του μυθιστορήματος, το 1990 – γέννησε μία από τις κυρίαρχες μορφές διαμαρτυρίας της εποχής μας, αφού γυναίκες σε όλον τον κόσμο εμφανίζονται στον δημόσιο χώρο με τη χαρακτηριστική κόκκινη ενδυμασία των Θεραπαινίδων της ομώνυμης σειράς για να διεκδικήσουν το δικαίωμά τους στην ισότητα και την αυτοδιάθεση του σώματός τους.

H Atwood, με το χιούμορ που τη διακρίνει, δήλωσε επί του θέματος: «Όταν παρακολουθήσαμε το «Handmaid’s Tale» το 2017 , ο Αμερικανός κινηματογραφικός ατζέντης μου είπε: «Λυπάμαι που το λέω, αλλά είσαι ο μοναδικός άνθρωπος που ωφελήθηκε από αυτές τις εκλογές». Οι συνθήκες αλλάζουν. Έγινε λιγότερο επίκαιρο τη δεκαετία του ’90, αμέσως μετά την πτώση του τείχους. Προφανώς, η ιστορία είχε τελειώσει, όλοι μας απλά ψωνίζαμε πολύ. Στη συνέχεια, τα πράγματα άλλαξαν στις αρχές του 20ου αιώνα και, βασικά, η 11η Σεπτεμβρίου άλλαξε τα πιόνια στη σκακιέρα και μετά φυσικά η εκλογή του Τραμπ».

«Ζούμε σε μια οπτική εποχή», συνέχισε η Atwood. «Αυτό που κατόρθωσε η σειρά είναι να προσφέρει ένα ισχυρό, παγκόσμιο οπτικό σύμβολο που επιτρέπει στα άτομα που το χρησιμοποιούν να τραβούν την προσοχή των ΜΜΕ και να περνούν το μήνυμα, χωρίς να κινδυνεύουν να διωχθούν από έναν χώρο ή να συλληφθούν».

Όπως εξήγησε, οι απόψεις για το κατά πόσο η θρησκευτική, μισογυνική δυστοπία που περιγράφει το «The Handmaid’s Tale» μπορεί να αποτελεί πραγματική απειλή για τις σύγχρονες κοινωνίες διίστανται: «Στην Αμερική, υπάρχουν αυτοί που λένε ότι »αυτά τα πράγματα δεν μπορούν να συμβούν ποτέ σε μια φιλελεύθερη δημοκρατία σαν τη δική μας». Στη Δυτική Ακτή όμως, που παραδοσιακά προηγείται των εξελίξεων, ακούς όλο και συχνότερα ότι το »The Handmaid’s Tale» είναι ήδη εδώ».

Ωστόσο, η Atwood δήλωσε αισιόδοξη για το μέλλον της δημοκρατίας. «Και οι τυραννίες είναι εύθραυστες», ανέφερε. Άλλωστε, «η ίδια η συγγραφή είναι μια πράξη ελπίδας» όπως σημείωσε, μιλώντας για τη συμμετοχή της στο project ‘Future Library’, στο πλαίσιο του οποίου θα συλλέγονται έργα διάσημων συγγραφέων μέχρι το 2114, οπότε και θα τυπωθούν σε χαρτί φτιαγμένο από δέντρα που φύονται ειδικά για αυτόν τον σκοπό στο Όσλο της Νορβηγίας.

Η οπτική της παραμένει θετική και σε ό,τι αφορά τη σχέση της νέας γενιάς, της Generation Z, με το βιβλίο. Όπως ανέφερε, υπάρχουν συγκεκριμένες μορφές μέσων κοινωνικής δικτύωσης που ενισχύουν τη σχέση των νέων με το βιβλίο. «Οι έφηβοι προτιμούν να διαβάζουν βιβλία που τους προτείνουν άλλοι έφηβοι και όχι οι εκδότες ή οι δάσκαλοί τους», υπογράμμισε.

Όταν ερωτήθηκε για το φαινόμενο της cancel culture, η Atwood σχολίασε: «Το σχήμα έχει κάπως έτσι: Στην κορυφή είναι η τυραννία, στο κατώτατο επίπεδο είναι το χάος και στη μέση εντοπίζουμε τη φιλελεύθερη δημοκρατία. Το cancelling προωθήθηκε στα social media από ανθρώπους στον προοδευτικό χώρο, αλλά βλέπουμε ότι τώρα χρησιμοποιείται από τους συντηρητικούς, ώστε αυτοί να απαγορεύουν βιβλία. Όταν εφευρίσκεις ένα όπλο, ο αντίπαλός σου θα το πάρει και θα το χρησιμοποιήσει εναντίον σου. Σε κάθε περίπτωση, πίσω από την έννοια της απαγόρευσης και της λογοκρισίας υπάρχει πάντα το ίδιο σκεπτικό προς την αντίθετη άποψη: ‘Δεν σου επιτρέπω να μιλήσεις’. Εμείς οφείλουμε να παραμείνουμε μετριοπαθείς».

Η Καναδή μυθιστοριογράφος και ποιήτρια μίλησε αρκετή ώρα, διατρέχοντας αρκετά από τα θέματα που απασχολούν αυτή τη στιγμή ολόκληρο τον κόσμο, όπως η άνοδος του συντηρητισμού, η δημοκρατία και οι κίνδυνοι που καραδοκούν, η διαρκώς μεταβαλλόμενη παγκόσμια πολιτική σκηνή, ο φεμινισμός και οι αγώνες των γυναικών, η ιδιαίτερη σχέση μεταξύ θρησκείας και φύλου η λογοτεχνία και η ποίηση στον σύγχρονο κόσμο, ακόμα και τα πουλιά.

Η βραδιά ολοκληρώθηκε με την Margaret Atwood να απαγγέλει ένα από τα ωραιότερα ποιήματά της. Το ποίημα με τίτλο «Siren Brooding on Her Eggs» δημοσιεύτηκε στην ποιητική συλλογή «You Are Happy» το 1974, αλλά αποτελεί ακόμα μια επίκαιρη και αναγκαία υπενθύμιση των ζητημάτων που συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν οι γυναίκες σε έναν κόσμο που μέχρι και σήμερα κυριαρχείται από τις πράξεις και τα λόγια των ανδρών.