Αλλάζει τα δεδομένα στη Μέση Ανατολή η ιστορική συμφωνία Ισραήλ – Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, η πρώτη ανάμεσα στο Ισραήλ και ένα αραβικό κράτος μετά το 1994 με την Ιορδανία. Η συμφωνία, πολλαπλά επωφελής για τις δύο πλευρές, πλήττει σοβαρά τους Παλαιστινίους καθώς ανοίγει τον δρόμο για την ομαλοποίηση των σχέσεων ανάμεσα στα αραβικά κράτη και στο Ισραήλ χωρίς να τίθεται ως προϋπόθεση η δημιουργία παλαιστινιακού κράτους στα σύνορα του 1967.
Μέτωπο κατά Ιράν
Αναλυτές τη συνοψίζουν ως «ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου»: πρώτο μέλημα του Ισραήλ και των ΗΑΕ είναι να σχηματίσουν κοινό ισχυρό μέτωπο εναντίον του Ιράν.
Η συμφωνία, που πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα των ΗΠΑ, ανακοινώθηκε στις 13 Αυγούστου αιφνιδιάζοντας τους πάντες, αλλά βρισκόταν στα σκαριά από χρόνια και οι δύο χώρες είχαν αποκτήσει στενή συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας. Τελευταίως οι τριμερείς διαπραγματεύσεις εντάθηκαν και έκλεισε διά τηλεφώνου ανάμεσα στον αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ, τον ισραηλινό πρωθυπουργό Βενιαμίν Νετανιάχου και τον διάδοχο του θρόνου του Αμπου Ντάμπι σεΐχη Μοχάμεντ μπιν Ζαγέντ. Προβλέπει ότι Ισραήλ και ΗΑΕ θα αποκτήσουν διπλωματικές σχέσεις, θα συνεργαστούν στην ασφάλεια και θα υπογράψουν διμερείς συμφωνίες για επενδύσεις, τουρισμό, απευθείας αεροπορικές συνδέσεις, τηλεπικοινωνίες κ.ά.
Γρίφος η Παλαιστίνη
Τα ΗΑΕ και οι ΗΠΑ «πουλάνε» τη συμφωνία σαν μεγάλη επιτυχία για τους Παλαιστινίους, διότι επετεύχθη με αντάλλαγμα να παγώσει η προσάρτηση της Δυτικής Οχθης από το Ισραήλ. Στην πραγματικότητα όμως η προσάρτηση συνεχίζει να βρίσκεται στο τραπέζι, όπως τόνισε και ο Νετανιάχου λίγες ώρες μετά την υπογραφή της συμφωνίας.
«Η ιστορική συμφωνία ομαλοποίησης ανάμεσα στο εβραϊκό κράτος και στο Αμπου Ντάμπι αποσκοπεί στο να αντιταχθεί στην ιρανική και στην τουρκική επιρροή με τίμημα την εγκατάλειψη του παλαιστινιακού ζητήματος από τις μοναρχίες του Κόλπου» έγραψε ο «Monde» σε κύριο άρθρο του, κατηγορώντας τα Εμιράτα ότι «επέλεξαν να αποστερήσουν το πιο αποτελεσματικό μέσο άσκησης πίεσης στο Ισραήλ» και ότι «αναγνωρίζουν σιωπηρά το καθεστώς κατοχής» των παλαιστινιακών εδαφών.
Από την πλευρά των ΗΑΕ, η συμφωνία απαντά στην ανησυχία για το ότι η Τεχεράνη ενισχύει το οπλοστάσιό της των βαλλιστικών πυραύλων και αυξάνει την επιρροή της στη Συρία, στην Υεμένη, στο Ιράκ και στον Λίβανο. Η απόσυρση των ΗΠΑ από την περιοχή, της δύναμης που εγγυάτο την ασφάλεια, συνέβαλε στο να στραφεί το Αμπου Ντάμπι προς το Ισραήλ που διαθέτει τον ισχυρότερο στρατό στη Μέση Ανατολή. Επίσης, η ομαλοποίηση των σχέσεων με το Ισραήλ ανοίγει τον δρόμο για να αποκτήσουν τα ΗΑΕ προηγμένα αμερικανικά όπλα, αναγκαία αν πρόκειται να στηρίζονται περισσότερο στις δικές τους δυνάμεις, δεδομένης της αμερικανικής απόσυρσης από την περιοχή.
Μυστικές συνομιλίες
Από την πλευρά του Ισραήλ, ο Νετανιάχου κέρδισε σχέσεις με τα ισχυρά ΗΑΕ και δεν παραχώρησε τίποτε. Η προσάρτηση της Δυτικής Οχθης, προεκλογική του υπόσχεση, δεν επρόκειτο να πραγματοποιηθεί στην παρούσα φάση διότι δεν είχε την αναγκαία εσωτερική και εξωτερική υποστήριξη (από ΗΠΑ και Ευρώπη).
Ισραήλ και ΗΑΕ είχαν ανησυχήσει από τα ανοίγματα που έκανε ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα προς το Ιράν, και αυτό θεωρείται ότι τους ώθησε να εντείνουν τις μυστικές συνομιλίες μεταξύ τους. Ο Τραμπ απέσυρε τις ΗΠΑ από τη συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν αλλά αν εκλεγεί ο Τζο Μπάιντεν μπορεί να τις επαναφέρει.
Ο Τραμπ, από την πλευρά του, παρουσιάζει τη συμφωνία Ισραήλ-ΗΑΕ σαν δικό του επίτευγμα, πράγμα που τον βολεύει προεκλογικά καθώς δεν έχει άλλες διπλωματικές επιτυχίες να παρουσιάσει.
Στη σειρά και άλλοι
Το ερώτημα είναι ποιες χώρες θα ακολουθήσουν τον δρόμο που άνοιξαν τα ΗΑΕ και θα ομαλοποιήσουν τις σχέσεις τους με το Ισραήλ. Το Ομάν και το Μπαχρέιν εξέφρασαν την υποστήριξή τους στη συμφωνία και θεωρούνται οι πιθανότερες να ακολουθήσουν – ενδεχομένως πριν από τις αμερικανικές εκλογές, αβαντάροντας προεκλογικά τον Τραμπ. Αλλες πιθανές είναι το Σουδάν και το Μαρόκο.
Η Σαουδική Αραβία δεν αντέδρασε, ένδειξη ότι εγκρίνει, αν και θεωρείται απίθανο να ακολουθήσει σύντομα. Τη συμφωνία Ισραήλ – ΗΑΕ χαιρέτισε η Αίγυπτος, η μία από τις δύο αραβικές χώρες (μαζί με την Ιορδανία) που έχουν σχέσεις με το Ισραήλ (από το 1979). Η διαφορά είναι ότι Αίγυπτος και Ιορδανία πολέμησαν με το Ισραήλ, υπέγραψαν ειρηνευτική συμφωνία και πήραν ως αντάλλαγμα τη Χερσόνησο του Σινά.
Ποιοι καταδίκασαν
Η Παλαιστινιακή Αρχή του Μαχμούντ Αμπάς καταδίκασε τη συμφωνία ως προδοτική και κάλεσε συνάντηση του Αραβικού Συνδέσμου. Αυτή όμως δεν προβλέπεται να πραγματοποιηθεί σύντομα διότι θα ξεγύμνωνε την εγκατάλειψη της κοινής θέσης των αραβικών κρατών (υιοθετήθηκε το 2002) ότι δεν θα αποκτήσουν σχέσεις με το Ισραήλ αν δεν δημιουργηθεί παλαιστινιακό κράτος στα σύνορα του 1967, χωρίς εβραϊκούς οικισμούς και με πρωτεύουσα την Ανατολική Ιερουσαλήμ.
Η Τουρκία και το Ιράν προφανώς καταδίκασαν τη συμφωνία. Η Αγκυρα δεν αποκλείεται να διακόψει τις διπλωματικές σχέσεις με το Αμπου Ντάμπι καθώς ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν πλασάρεται τα τελευταία χρόνια ως ένθερμος υπερασπιστής των Παλαιστινίων.
Ο σεΐχης Χαλίφα μπιν Ζαγέντ αλ Ναχιάν, κυβερνήτης του Αμπου Ντάμπι
Μοχάμεντ μπιν Ζαγέντ: O άνθρωπος που κινεί τα νήματα στον Κόλπο
Ο 59χρονος Μοχάμεντ μπιν Ζαγέντ αλ Ναχιάν (ΜΒΖ), διάδοχος του θρόνου του Αμπου Ντάμπι, και όχι ο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν (MBS), διάδοχος του θρόνου της Σαουδικής Αραβίας, θεωρείται ο ισχυρότερος άνδρας στον Κόλπο. Ηγείται των ζάπλουτων Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων (επτά στο σύνολο, με κυριότερα το Αμπου Ντάμπι και το Ντουμπάι). Στα χαρτιά, είναι ο διάδοχος και υπουργός Αμυνας του εμιράτου-πρωτεύουσας, του Αμπου Ντάμπι (πρόεδρος παραμένει ο αδερφός του, Χαλίφα, που υπέστη εγκεφαλικό το 2014), αλλά στην πραγματικότητα είναι ο άνθρωπος που κινεί τα νήματα στον Κόλπο. Δεν είναι τυχαίο ότι αυτός ομαλοποίησε πρώτος από τους Αραβες τις σχέσεις με το Ισραήλ.
Ο ΜΒΖ μαζί με τον στενό του σύμμαχο MBS συνέλαβαν την ιδέα του πολέμου στην Υεμένη κατά των σιιτών ανταρτών Χούτι το 2015 και του εμπάργκο στο Κατάρ το 2017. Μόνος του ο ΜΒΖ εξασφάλισε την άνοδο στην εξουσία του στρατηγού Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι στην Αίγυπτο, ανατρέποντας τον Αδερφό Μουσουλμάνο Μοχάμεντ Μόρσι (ο ΜΒΖ έχει «αλλεργία» στους Αδερφούς Μουσουλμάνους και στο πολιτικό Ισλάμ, εξ ου η αντιπάθειά του προς τον Ερντογάν). Υποστηρίζει επίσης ενεργά τον στρατηγό Χαλίφα Χαφτάρ που πολεμά την κυβέρνηση της Τρίπολης στη Λιβύη.
Υπό τον ΜΒΖ, τα Εμιράτα μπήκαν στον χάρτη: επιχειρούν στο Αφγανιστάν και στη Σομαλία, επενδύουν σε αφρικανικές χώρες, στέλνουν άνθρωπο στο Διάστημα και κάνουν δωρεές σε προσφυγικές δομές στην Ελλάδα. Οι διπλωμάτες και οι λομπίστες τους οργώνουν τις πρωτεύουσες ανά τον κόσμο.
Ο ίδιος ο ΜΒΖ γνωρίζει πώς να μιλάει στους Δυτικούς και να παρουσιάζει ένα σύγχρονο πρόσωπο – για παράδειγμα, ήταν ο πρώτος στην αραβική χερσόνησο που υποδέχθηκε τον Πάπα (το 2019). Σε μια Μέση Ανατολή από την οποία είχε αρχίσει να αποστασιοποιείται ο Ομπάμα και αποσύρεται ο Τραμπ, ο ΜΒΖ φαντάζει σαν πόλος σταθερότητας και πείρας. Η χώρα του χαρακτηρίζεται από σταθερότητα σε μια ασταθή περιοχή και ο ίδιος από φιλοδοξία και δίψα για εξουσία. Είναι στενός συνομιλητής του Τραμπ και του γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν.
Λέγεται χαρακτηριστικά ότι στη συμμαχία Σίσι, Μπιν Σαλμάν και Μπιν Ζαγέντ, ο αιγύπτιος αποτελεί τα μπράτσα (λόγω του πληθυσμού των σχεδόν 100 εκατ.), ο Σαουδάραβας το πορτοφόλι και ο ΜΒΖ το μυαλό.
