Jeanne Moreau

(1928 – 2017)

Κάθε μέρα, μα κάθε μέρα, τόσα λέγονται. Και γράφονται. Ενοχλητικά, σχεδόν χυδαία. Οπωσδήποτε ασήμαντα, κουτά κι αμόρφωτα συνάμα. Και πάλι ξανά τα ίδια και τα ίδια.

Τι επιμονή!

Και ψάχνεις να ξεφύγεις. Πώς να κλειδώσεις όμως τις αισθήσεις; Μαθημένες να τα δεχθούν; Ποιος ξέρει.

Αν όμως αιφνίδια κάτι σε απομάκραινε, έστω για λίγο, από αυτή την απαίσια συγχορδία; Και στην πρόσκαιρη ψευδαίσθηση ότι είσαι αλλού σε έβαζε; Αν μάθαινες, ας πούμε, πως η Jeanne Moreau που μόλις «έφυγε» διάβαζε Walter Benjamin; Δεν θα έπρεπε αυτό να σου έκανε κάποια, απρόσμενη ίσως, εντύπωση; Οχι βέβαια αν ήξερες ότι αυτή η μυστική προσωπικότητα εξέφραζε, με τη ζωή της όλη, μια βαθιά ανησυχία για ό,τι συνέβαινε στον ανώνυμο κόσμο.

Αν το ήξερες αυτό, και δεν έμενες στην εξωτερική εικόνα της ανυπόκριτης ηδυπάθειας, θα καταλάβαινες γιατί όλα τα γαλλικά κείμενα του αδικοχαμένου γερμανού συγγραφέα ανήκαν στις αναγνώσεις της.

Και πως η δική της εξίσου ταρακτική διερώτηση για τη ζωή συνομιλούσε με την παιδαγωγική θλίψη του εύθραυστου διανοητή.

Ηταν ελλειπτική η Jeanne Moreau. Ακόμη και όταν μιλούσε. Αυτό έδινε στον θεατή μια υπεύθυνη ελευθερία: να φαντάζεται εκείνος, αλλά με τη διακριτική επιφύλαξη που επιβαλλόταν, τι ενδεχομένως ήθελε να του πει. Ανάλογα, η «φανερή ιστορία» δεν επαρκούσε για τον Walter Benjamin. Στις υπόρρητες πλευρές της έβλεπε άλλες πραγματικότητες, άλλες ασυνέχειες, μακριά από τη διανοητική μαλθακότητα των κατεστημένων απαντήσεων.

Οταν ο François Truffaut της έδωσε το τηλέφωνό του λέγοντάς της πως «κάτι ήθελε μαζί της να συζητήσει» (Le Monde, 2.VIII.2017) επρόκειτο για το «Jules et Jim». Ο νεαρός σκηνοθέτης μάντευε πως την εξεγερτική ανάγκη μιας ολόκληρης εποχής μόνο με ένα τέτοιο, στοχαζόμενο σώμα, με μια τέτοια φωνή –από το βάθος του νου και τα δυο υπαγορευμένα –θα μπορούσε πολλά να εξεικονίσει. Και κινηματογραφικά να κοινο-ποιήσει.

Και όταν ο Θόδωρος Αγγελόπουλος της ζήτησε σε κάτι «μετέωρο» να συμπράξει, αξιοποιώντας τώρα το τι η πείρα μιας πολύχρονης δοκιμασίας θα μπορούσε να διδάξει, ο σκηνοθέτης ποιητής παρέπεμπε σε μια αισθητική κορύφωση: στην πολιτική απελευθέρωση ενός αύριο. Με άγνωστο, όμως, δυστυχώς το πότε.

Ο κ. Γιάννης Μεταξάς, επίτιμος καθηγητής πανεπιστημίων, είναι τακτικό μέλος της Academie Europeenne Interdisciplinaire des Sciences.