ΚΠΙΣΝ: Και πράσινο και πλατινένιο

Ενα νέο κτίριο σε ένα ήδη διαμορφωμένο αστικό τοπίο είναι κάτι το σπουδαίο, όπως και αν το δει κανείς. Είναι σπουδαίο επειδή στην πραγματικότητα επαναπροσδιορίζει κάτι μέχρι πρότινος οικείο. Αποτελεί μια νέα παρουσία που, ως τέτοια, αλλάζει τα πάντα: τα οπτικά δεδομένα μας, τις συντεταγμένες των ραντεβού μας, την αρχιτεκτονική ταυτότητα της περιοχής, ίσως ακόμη και τη διαδρομή που επιλέγουμε για την καθημερινή μετακίνησή μας ή για τη βόλτα μας. Το Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος είναι ένα από αυτά τα κτίρια. Το νεότευκτο ΚΠΙΣΝ, όπως είναι η συντομογραφία του, ανήκει χωρίς αμφιβολία στα έργα που, εις άπταιστον αγγλικήν, θα χαρακτηρίζαμε «talk of the town». Το εντυπωσιακό οικοδόμημα –διαφανές, ανάλαφρο, φουτουριστικό -, έχει φωλιάσει σε έναν περιβάλλοντα χώρο γεμάτο πράσινο, δράση και πολιτισμό. Και είναι ένα έργο που έχει καταφέρει ήδη να συνδεθεί με ποικίλες σκέψεις και συναισθήματα από όσους –και είναι πολλοί –το έχουν επισκεφθεί: θέα, βόλτες, ανάσες, ηρεμία, απόδραση, τέχνη, αλλαγή…

Το τελικό αποτέλεσμα, όπως σε όλες τις επιτυχίες, βασίζεται τόσο σε ευανάγνωστα όσο και σε «αθέατα» χαρακτηριστικά, τα οποία, ως όφειλαν, παραμένουν διακριτικά και στρατηγικά τοποθετημένα, προσδίδοντας τη στιβαρότητα και τη γοητεία που δεν φωνάζουν, δεν επιβάλλονται και όμως γίνονται αμέσως αντιληπτές. Στην περίπτωση του ΚΠΙΣΝ, ίσως ανάμεσα σε αυτά τα μυστικά συγκαταλέγεται και ο κεκλιμένος σχεδιασμός του που, χωρίς να το αντιλαμβάνεσαι, σε οδηγεί στην κορυφή ενός λόφου όπου έρχεσαι αντιμέτωπος με μια μαγευτική θέα (την «Bella Vista», όπως την αποκάλεσε ο Ρέντσο Πιάνο). Από κάθε σημείο αυτού του λόφου ο επισκέπτης εποπτεύει τον χώρο, έρχεται σε επαφή με τις μυρωδιές στα μονοπάτια του πάρκου, αντιλαμβάνεται τις αποχρώσεις που λαμβάνει ανάλογα με τον φυσικό φωτισμό το λευκό «αιωρούμενο» ενεργειακό στέγαστρο, διαπιστώνει ότι οι λιτοί χώροι –σχεδόν αποκλειστικά από γυαλί και μπετόν –είναι ταυτόχρονα επιβλητικοί και φιλόξενοι.

Η δικαίωση για τους ανθρώπους που εργάστηκαν και πίστεψαν σε αυτό το μεγαλόπνοο εγχείρημα ήταν θέμα χρόνου και έρχεται με τον πιο λαμπρό, τιμητικό τρόπο: είναι το πρώτο πολιτιστικό έργο τέτοιας κλίμακας σε Ελλάδα και Ευρώπη που κατακτά την πλατινένια πιστοποίησηLEED, την υψηλότερη δυνατή διάκριση για περιβαλλοντικά και βιώσιμα κτίρια διεθνώς: «Η διάκριση αυτή έρχεται να προστεθεί στη βαθιά αποστολή του έργου να γίνει ένας τόπος για τους ανθρώπους, τις τέχνες και το περιβάλλον» δήλωσε σχετικά ο αρχιτέκτονας του έργου,Ρέντσο Πιάνο.

Η πλατινένια πιστοποίηση του ΚΠΙΣΝ επιτεύχθηκε μέσα από μια ιδιαίτερα απαιτητική διαδικασία ελέγχου, ώστε τελικά να επικυρωθεί ότι πρόκειται για ένα κτίριο που έχει σχεδιαστεί και κατασκευαστεί με περιβαλλοντικά καινοτόμες πρακτικές, αποσκοπώντας στην εξοικονόμηση ενέργειας, στη μείωση των εκπομπώνδιοξειδίου του άνθρακα, στη βελτίωση της ποιότητας του εσωτερικού περιβάλλοντος και στην ορθολογική χρήση του νερού και διαχείριση των πόρων.

«Η βιωσιμότητα, βέβαια, δεν αφορά μόνο το πάρκο, τα δέντρα ή το ενεργειακό στέγαστρο. Η βιωσιμότητα είναι τρόπος ζωής. Η ένταξη του ΚΠΙΣΝ στην καθημερινότητά μας παραμένει στοιχείο ζωτικής σημασίας για την πορεία του έργου» δήλωσε με αφορμή τη βράβευση ο Ανδρέας Δρακόπουλος, πρόεδρος του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος.

Οι εργασίες για την ολοκλήρωση του ΚΠΙΣΝ αποτέλεσαν τόσο για τους πιο έμπειρους τεχνικούς όσο και για τους φοιτητές που συμμετείχαν ένα ανεκτίμητο «σχολείο», ένα πλούσιο σε γνώσεις case study: η στήριξη του στεγάστρου σε 30 εξαιρετικά λεπτές μεταλλικές κολόνες και το σύστημα ανάρτησης το οποίο απορροφά όλες τις δονήσεις που προκαλούνται από έναν σεισμό ή από τον αέρα, καθώς και το πώς θα εξασφαλιστεί η ομοιομορφία στην απόχρωση του μπετόν χωρίς μπετόχρωμα είναι μερικές μόνο από τις κατασκευαστικές προκλήσεις που στέφθηκαν από επιτυχία.

Σε όλες αυτές τις «σπαζοκεφαλιές» έπρεπε συνεχώς να λαμβάνονται υπόψη και οι παράμετροι που θα διασφάλιζαν μια δόμηση φιλική προς το περιβάλλον. Κάτι που εφαρμόστηκε πιστά και τελικά το έργο βασίστηκε σε μια σειρά από στοιχεία που οδήγησαν στην Platinum LEED. Ενδεικτικά:

* Η εξυγίανση μολυσμένης έκτασης (να θυμίσουμε ότι προηγουμένως εκεί βρισκόταν ο εγκαταλελειμμένος χώρος του πρώην Ιπποδρόμου).

* Η διαχείριση των ομβρίων υδάτων.

* Η χαμηλή σε απαιτήσεις νερού αρχιτεκτονική τοπίου.

* Η χρήση τοπικών υλικών και πιστοποιημένης ξυλείας.

* Η περιβαλλοντική ποιότητα εσωτερικών χώρων και η καινοτομία στον σχεδιασμό.

* Η δυνατότητα αποθήκευσης ποδηλάτων και στάθμευσης.

* Η διαχείριση αποβλήτων από την κατασκευαστική δραστηριότητα.

Πηγή: Γιάννης Κολεσίδης/ΑΠΕ

Αξίζει να σημειωθεί η σημασία του στεγάστρου στο κτίριο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, το οποίο έχει επενδυθεί με φωτοβολταϊκά πάνελ –ένα καινοτόμο κατασκευαστικό και μηχανικό επίτευγμα που συμβάλλει στη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, ενώ καλύπτει σημαντικό μέρος των καθημερινών ενεργειακών απαιτήσεων των κτιρίων. Επιπλέον, το Κανάλι, σε συνδυασμό με το Πάρκο Σταύρος Νιάρχος, δημιουργεί ένα ευνοϊκό μικροκλίμα στην περιοχή, ενώ συμβάλλει και στην αντιπλημμυρική προστασία τόσο για το ίδιο το ΚΠΙΣΝ όσο και για τις γειτονικές περιοχές.

«Φυσικοί πόροι, εξοικονόμηση ενέργειας, να παρατηρήσουμε τον αέρα, να πιάσουμε τον ήλιο. Ολα αυτά τα στοιχεία βρίσκονται στο DNA του ΚΠΙΣΝ από την αρχή του έργου». Αυτό ήταν το περιεχόμενο των δηλώσεων του Ρέντσο Πιάνο από την αρχή του έργου, αυτά μπορεί κανείς να «διαβάσει» ανακαλύπτοντάς το. Και με επίσημη σφραγίδα.

Τι είναι η πιστοποίηση LEED
Ορισμένοι τη θεωρούν το κρυφό χαρτί ενός ακινήτου, καθώς αυξάνει την αγοραστική αξία του. Για άλλους είναι η κινητήριος δύναμη για τη δημιουργία «πράσινων κτιρίων», αρχιτεκτονικών όγκων που δεν θα επιβαρύνουν το περιβάλλον. Οπως και να ’χει, το LEED (Leadership in Energy and Environmental Design) αποτελεί ένα πρόγραμμα πιστοποίησης για τα κτίρια και τις συνοικίες το οποίο έχει βασικό στόχο την προώθηση της αειφόρου δόμησης. Ανάλογα με τους βαθμούς που συγκεντρώνει κάθε υποψήφιο έργο, λαμβάνει και το αντίστοιχο επίπεδο πιστοποίησης: Silver, Gold και το υψηλότερο που είναι η Platinum.

Πρόκειται για ένα σύστημα που καθιέρωσε και συνεχώς εμπλουτίζει τοΑμερικανικό Συμβούλιο Πρασίνων Κτιρίων (USGreen Building Council–USGBC), ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός που ιδρύθηκε το 1993 από τους Ρικ Φεντρίτσι, Ντέιβιντ Γκότφριντ και Μάικ Ιταλιάνο. Το LEED εγκαινιάστηκε το 2000 και έχει εξελιχθεί σε ένα ολοκληρωμένο σύνολο εννέα αλληλένδετων συστημάτων διαβάθμισης που καλύπτουν όλα τα στάδια της διαδικασίας ανάπτυξης και κατασκευής και όλους τους τύπους κτιρίων (δημόσιας χρήσης, κατοικίες, ιστορικά και εμπορικά κτίρια κ.ο.κ.).

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 13 Νοεμβρίου 2016