Οι Ελληνες της Βρετανίας είναι οι πρώτοι Ελληνες που, απροσδόκητα, βγαίνουν από την Ευρώπη. Βιώνουν το δικό τους Grexit στο Λονδίνο και στις άλλες πόλεις της μεγάλης αυτής χώρας που έχει συνδεθεί ιστορικά με τη δική μας –και όχι μόνο γιατί μας βοήθησε το μακρινό 1945 να μη μεταλλαχθούμε σε μια κομμουνιστική δικτατορία. Η ειρωνεία της Ιστορίας δεν μπορεί να διαφύγει από κανέναν. Τα τελευταία χρόνια ήταν η Ελλάδα η πρώτη και μοναδική υποψήφια χώρα εξόδου από την ευρωζώνη, αλλά και, αυτομάτως, από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Το ενδεχόμενο του Grexit ώθησε πολλούς Ελληνες να αναζητήσουν εργασία στη Μεγάλη Βρετανία για να εξασφαλίσουν μεγαλύτερη σταθερότητα στη ζωή τους. Ωστόσο, ενώ η Ελλάδα βιώνει το δικό της Gremain ενάντια σε όλες τις προβλέψεις κορυφαίων βρετανών αναλυτών, εδώ και δέκα ημέρες, μετά τη νίκη του Brexit με 51,9% στο σχετικό δημοψήφισμα, η Βρετανία βρέθηκε χωρίς να το καταλάβει έξω από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Ισως οι πολιτικοί και οι δημοσιογράφοι των βρετανικών μέσων ενημέρωσης, απορροφημένοι από τις λεπτομέρειες του περίπλοκου Grexit, απέτυχαν να συνειδητοποιήσουν ότι ένα βαρύ Brexit ερχόταν κυριολεκτικά καταπάνω τους. Πρόκειται για ένα σοκ για όλους, Βρετανούς και μη, σοκ ακόμη και για όσους ψήφισαν Brexit, αρκετοί από τους οποίους, όπως δήλωσε χαρακτηριστικά ψηφοφόρος, δεν περίμεναν ότι η ψήφος τους θα είχε τόση σημασία και αν γνώριζαν το αποτέλεσμα ίσως άλλαζαν την επιλογή τους.
Μέχρι την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές η βασίλισσα Ελισάβετ και η Βουλή των Κοινοτήτων δεν έχουν καλέσει στο Λονδίνο τον Αλέξη Τσίπρα προκειμένου να του αναθέσουν την ασφαλή μετατροπή του «Οχι» σε «Ναι», μια και είναι ο μοναδικός ευρωπαίος ηγέτης που έχει αποδείξει ότι μπορεί να ανατρέψει τη λαϊκή βούληση χωρίς να χάσει την επιδοκιμασία της κοινής γνώμης. Προς το παρόν, οι Αγγλοι σκέφτονται να δοκιμάσουν μόνοι τους να αγνοήσουν το δημοψήφισμα, αν και δεν αποκλείεται να έχουν προσεγγίσει ανεπίσημα τον έλληνα πρωθυπουργό για να τον πείσουν να μοιραστεί μαζί τους τα μυστικά της συνταγής του, ίσως στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής στην οποία, όπως έγραψαν οι «FT», έκανε τους ομολόγους του να ξεσπάσουν σε δυνατά γέλια. «Τα δημοψηφίσματα είναι εύκολα γιατί έχουν μόνο δύο αποτελέσματα, απλώς πρέπει να είσαι προετοιμασμένος και για τα δύο» είπε ο κ. Τσίπρας. «Do it like Tsipras», φαντάζεται λοιπόν κανείς ότι θα είναι το μυστικό σύνθημα στα κυβερνητικά κτίρια του Whitehall, και μάλλον είναι ασφαλές να υποθέσουμε ότι η «συνταγή Τσίπρα» είναι αυτή που θα εφαρμοστεί στο τέλος, ωστόσο με μεγαλύτερη κομψότητα και με μια καλοδουλεμένη επίφαση σεβασμού της λαϊκής βούλησης.
Για την ώρα, όμως, μοιάζει με αληθινό Brexit. Και θα συνεχίσει να μοιάζει για λίγο καιρό, στα λόγια και στις εντυπώσεις, γιατί στην πράξη δεν έχει αλλάξει απολύτως τίποτε. Ας αναλογιστούμε το αδιέξοδο στο οποίο ένα δημοψήφισμα εγκλώβισε ακόμη και μια τόσο ισχυρή χώρα. Ολόκληρο το νομικό και θεσμικό «λειτουργικό σύστημα» που συνδέει τη Βρετανία με την Ενωση βρίσκεται στη θέση του και η Βουλή των Κοινοτήτων όχι μόνο δεν ετοιμάζεται να το ακυρώσει, αλλά, αντιθέτως, πληθαίνουν οι φωνές εκείνων που ζητούν από το Κοινοβούλιο να ακυρώσει το δημοψήφισμα. Ασφαλώς, αυτό είναι απίθανο να συμβεί, γιατί θα ερμηνευθεί ως «πραξικόπημα» του Κοινοβουλίου (και των καταραμένων ελίτ) απέναντι στον άδολο λαό. Εξίσου απίθανη, όμως, είναι η ενεργοποίηση του άρθρου 50 της Συνθήκης της Λισαβόνας, με την οποία δρομολογείται η έξοδος μιας χώρας από την ΕΕ. Το μη αναστρέψιμο μιας τέτοιας απόφασης καθιστά τους βρετανούς βουλευτές απολύτως απρόθυμους να τη λάβουν, πολύ περισσότερο όταν στη συντριπτική πλειονότητά τους τάχθηκαν και τάσσονται υπέρ της παραμονής στην ΕΕ. Γνωρίζουν πως αν δεν πραγματοποιήσουν αυτό που αποφάσισε ο «κυρίαρχος λαός» διακινδυνεύουν να προκαλέσουν τη σφοδρή λαϊκή οργή, αλλά αν το πραγματοποιήσουν και συσσωρεύσουν οικονομικά προβλήματα (που ήδη εμφανίστηκαν) και ιστορικά δεινά (όπως είναι η διάσπαση του Ηνωμένου Βασιλείου), τότε η λαϊκή οργή εναντίον τους θα είναι εξίσου εξασφαλισμένη και ακόμη σφοδρότερη. Ακριβώς για αυτόν τον λόγο ακόμη και οι μεγαλύτερες πριμαντόνες του Brexit, όπως ο ακροδεξιός Νάιτζελ Φάρατζ, σφυρίζουν αδιάφορα, κινούνται αμήχανα και αποφεύγουν να απαιτήσουν την άμεση ενεργοποίηση του άρθρου 50. Κανείς δεν τολμά να ταυτιστεί με μια εθνική καταστροφή.
Εκείνο, λοιπόν, που όλοι μαζί θα προτιμήσουν (σύμφωνα με το καλό σενάριο) είναι να εργαστούν για τη διαστολή του χρόνου και τη σταδιακή αποκατάσταση της ηρεμίας στην πολιτική ζωή με την αντικατάσταση του μοιραίου Κάμερον και ίσως και του κρυπτοκομμουνιστή και κρυφού οπαδού του Brexit αρχηγού των Εργατικών Τζέρεμι Κόρμπιν (ένα είδος σεμνού Βαρουφάκη). Στη συνέχεια θα ξεκινήσουν στις Βρυξέλλες μια κοπιώδη διαπραγμάτευση ενός νέου θεσμικού πλαισίου για την παραμονή στην ΕΕ, το οποίο θα πρέπει να επικυρωθεί από ένα νέο δημοψήφισμα. Ενα δημοψήφισμα, όσο κι αν σηματοδοτεί την επιστροφή στην περίοδο του δημοκρατικού πρωτογονισμού, όσο κι αν εκφράζει ένα ανέμελο ταξίδι σε μια εποχή προτού οι κοινωνίες εφεύρουν την αντιπροσωπευτική δημοκρατία για να μετριάσουν την ιδιότητα των μαζών να αυτοκαταστρέφονται, μπορεί να ανατραπεί μόνο με ένα άλλο δημοψήφισμα. Αναλόγως έχουν αντιμετωπιστεί δημοψηφίσματα για όψεις της ευρωπαϊκής ενοποίησης στη Δανία και στην Ιρλανδία, ενώ, βεβαίως, το ελληνικό παράδειγμα παραμένει το λαμπρότερο, αφού εμείς, χάρη στις εντυπωσιακές δεξιότητες του Πρωθυπουργού μας, δεν χρειαστήκαμε καν δεύτερο δημοψήφισμα για να αποφύγουμε την αυτοκαταστροφή που αποφασίσαμε στη δική μας «γιορτή Δημοκρατίας».
Βεβαίως, η «δεύτερη ευκαιρία» για τη Μεγάλη Βρετανία θα εξαρτηθεί από το πόσο είναι διατεθειμένη να της την προσφέρει η Ευρώπη, κάτι που τώρα δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα, αλλά είναι σχεδόν βέβαιο ότι η διαλλακτικότητα θα επικρατήσει και μάλιστα πολύ σύντομα. Μετά την αρχική έκπληξη, όλοι προβλέπουν την επιστροφή στο «business as usual» για τις Βρυξέλλες: Πολύωρες συνεδριάσεις, χιλιάδες σελίδες ακαταλαβίστικων εγγράφων και επώδυνοι συμβιβασμοί. Αυτό είναι η Ευρώπη. Και όσοι δυσανασχετούν ας σκεφτούν ότι αυτή η νυσταλέα Βαβέλ είναι μάλλον το αντίδοτο του πολέμου. Μπροστά στο άφθονο αίμα που εξασφαλίζουν ιστορικά οι λαοπρόβλητοι εθνικισμοί, οι περισσότεροι Ευρωπαίοι (εκτός από τους μη διαγνωσμένους ψυχοπαθείς) εύκολα μπορούν να μετριάσουν τη δυσαρέσκειά τους για το υποτιθέμενο «έλλειμμα δημοκρατίας» της ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας.
Αλλωστε, εκείνο που ζητούν οι αδίστακτοι τσαρλατάνοι πολιτικοί της Αγγλίας που ανησυχούν για την υπέρμετρη μετανάστευση από την Τουρκία και γι’ αυτό υποστήριξαν το Brexit, όπως ο (έχων προπάππο Τούρκο που ονομαζόταν Αλί Κεμάλ…) πρώην δήμαρχος του Λονδίνου Μπόρις Τζόνσον, εκείνο που ζητούν προκειμένου να υποστηρίξουν επιτέλους την παραμονή της χώρας τους στην Ευρώπη και να διασώσουν ορισμένα προσχήματα μπροστά στις αποχαυνωμένες μάζες που εξαπάτησαν είναι απλώς η εισαγωγή κάποιων γενικών ανώτατων ορίων στην εσωτερική μετανάστευση μεταξύ των χωρών της Ενωσης. Κάποια ανώτατα όρια, κάποια «φρένα» που να ενεργοποιούνται μόνο υπό επείγουσες συνθήκες. Παρά το γεγονός ότι μια τέτοια προσθήκη-τροποποίηση στους κανονισμούς της ενιαίας αγοράς εξακολουθεί να μοιάζει με αδιανόητο ταμπού, δεν είναι απίθανο να υιοθετηθεί (και μάλιστα για όλες τις χώρες της Ενωσης), αφού η Βρετανία μπορεί να βρει σε αυτό το αίτημα πολλούς απροσδόκητους συμμάχους (για παράδειγμα, μια τέτοια «λογική» πρόβλεψη θα συνέφερε και τη γαλλική κυβέρνηση που εν όψει των προεδρικών εκλογών του 2017 επείγεται να αποκτήσει πολεμοφόδια για να ανακόψει τη Μαρίν Λεπέν, η οποία υπόσχεται στους Γάλλους λιγότερη μετανάστευση και «αποχώρηση από το ευρώ»).
Δικαιούμαστε, ωστόσο, να ειρωνευόμαστε τον κόσμο του Brexit; Προφανώς ναι, αφού το Brexit αντιπροσωπεύει τη φαντασίωση ότι η ευημερία θα εξαπλωθεί, η ελπίδα θα γεννηθεί (για να θυμηθούμε τα δικά μας…) και η Αγγλία θα δυναμώσει επειδή θα υψώσει εμπόδια στη σχέση της με τους κυριότερους εμπορικούς εταίρους της! Είναι σαν να εγκαταλείπεις τα Windows 10 για να επιστρέψεις στον Amstrad 128 του 1984 και να είσαι πεπεισμένος ότι ο υπολογιστής σου θα λειτουργήσει καλύτερα στον κόσμο του Wi-Fi και του cloud. Δυστυχώς, η τεχνολογία εξελίχθηκε και η επιστροφή στον ρομαντισμό δεν είναι εφικτή.
Από την άλλη πλευρά, η ειρωνεία και η κριτική κατά των άγγλων αγανακτισμένων είναι μια εύκολη επιλογή. Μπορεί πολλοί να βυθίζονται στην αφασία των επιστημονικά σχεδιασμένων βλακωδών ταμπλόιντ και της φθηνής μπίρας, ωστόσο η παγκοσμιοποίηση όντως έχει πλήξει τις δουλειές και το μέλλον τους και αυτό δεν αφορά μόνο τις καρικατούρες των παμπ, αλλά και εκατομμύρια νέους επιστήμονες που, π.χ., ακόμη και αν εξασφαλίζουν ικανοποιητικές απολαβές δεν έχουν πρόσβαση ούτε σε φθηνά στεγαστικά ούτε σε σύγχρονα δημόσια αγαθά. Κι όταν λέμε «παγκοσμιοποίηση», εννοούμε τη φρενήρη μεταφορά των μέσων παραγωγής αγαθών μακριά από την «ακριβή» Δύση και στη συνέχεια την εισαγωγή των φθηνών αυτών αγαθών στις αγορές της Δύσης. Η κατανάλωσή τους υποβοηθείται μέσω του δανεισμού που εξασφαλίζει –σχεδόν μόνο για την ήδη υπερχρεωμένη μεσαία τάξη – ένα εξελιγμένο χρηματοοικονομικό σύστημα που επίσης είναι αρκετά υπερχρεωμένο.
Ολο και περισσότεροι πολίτες της Δύσης, όσες δεξιότητες κι αν συγκεντρώνουν, ζουν με τον φόβο της ανεργίας και συμβιβάζονται με χειρότερα συμβόλαια εργασίας και χαμηλότερη κοινωνική προστασία σε κοινότητες αυξημένης διακινδύνευσης που παράγουν θυμό και μίσος. Ηταν θέμα χρόνου να αποκτήσουν ισχύ ο λαϊκισμός, οι θεωρίες συνωμοσίας, η αποδοκιμασία της λογικής και η περιφρόνηση των ελίτ και των «ειδικών». Αυτό δείχνει η ενίσχυση της Λεπέν, η άνοδος του Τραμπ και φυσικά το 51,9% του Brexit. Η παγκοσμιοποίηση προχώρησε με ταχύτητα μεγαλύτερη της δυνατότητας των δυτικών κοινωνιών να προσαρμοστούν στις αλλαγές που αυτή επιβάλλει –με κυριότερους κερδισμένους τους επιτήδειους του 1%, που πιστεύουν ότι ανήκουν σε μια ανώτερη κατηγορία του ανθρώπινου είδους επειδή έχουν κατορθώσει να συσσωρεύουν πλούτο ταχύτερα από ποτέ στο παρελθόν και να καθοδηγούν τους πολιτικούς μαζί με τις τράπεζες, τα μέσα ενημέρωσης και τους παγκόσμιους θεσμούς. Δεν είναι η Ευρώπη το πρόβλημα, όσο κι αν οι «Βρυξέλλες» γίνονται το σύμβολο της αποδοκιμασίας. Εκείνο που πρέπει να αλλάξει είναι κάτι μεγαλύτερο από την Ευρώπη, είναι ολόκληρη η παγκόσμια οικονομική αρχιτεκτονική των τελευταίων δεκαετιών, η οποία ουσιαστικά ανοίγει ανεξέλεγκτα τα σύνορα, όχι μόνο μέσα στην Ευρώπη, αλλά ανάμεσα στην Ευρώπη και πολλές άλλες χώρες. Κατά συνέπεια, η ψήφος υπέρ του Brexit είναι ένας προσεισμός, ένας συναγερμός για την Ευρώπη, αλλά και για ολόκληρη τη Δύση που θα έπρεπε να οδηγήσει σε μια συνολική επανεξέταση των όρων λειτουργίας του παγκόσμιου συστήματος. Δυστυχώς, υπάρχουν πολύ λίγες ενδείξεις ότι θα συμβεί κάτι τέτοιο, αλλά σε κάθε περίπτωση ευχόμαστε η Βρετανία να αποφύγει τουλάχιστον το «οριστικό Brexit», το οποίο για τους Ελληνες της Αγγλίας θα μοιάζει με το Grexit που εμείς στην Ελλάδα (προς το παρόν…) έχουμε αποφύγει.
Κώστας Παπαδόπουλος, Ρέντινγκ
35 ετών, Energy Performance Business Development Manager, SSE plc
«Ζω στη Βρετανία τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια. Πρόκειται για μια χώρα που έχει συναίσθηση της σημασίας της και την αυτοπεποίθηση να καλωσορίζει και να εντάσσει ισότιμα πολλές χιλιάδες μετανάστες κάθε χρόνο, από κάθε γωνιά της Γης. Ο σεβασμός στην προσωπικότητα, στις ικανότητες και στις φιλοδοξίες όλων είναι δεδομένος και λειτουργεί ως συγκολλητική ουσία. Ωστόσο, οι οικονομικές ανισότητες που εντάθηκαν με τις πολιτικές επιλογές των τελευταίων χρόνων επέτρεψαν σε δημαγωγούς όπως ο Νάιτζελ Φάρατζ να εκμεταλλευτούν την παραδοσιακή άγνοια και αδιαφορία για την ΕΕ. Ξαφνικά, ο πολωνός οικοδόμος, του οποίου το δικαίωμα παραμονής και εργασίας εγγυάται η ΕΕ, κατέστη υπεύθυνος για την πληθώρα κακοπληρωμένων δουλειών, τις ουρές στα νοσοκομεία και τις ακραίες τιμές των κατοικιών. Οι πρώτες ημέρες μετά το δημοψήφισμα χαρακτηρίζονται από ανησυχία για τις επιπτώσεις του αποτελέσματος, αλλά και από την πεποίθηση ότι η χώρα θα αντιμετωπίσει με επιτυχία τους κινδύνους. Προσωπικά, φοβάμαι ότι τα πράγματα θα γίνουν πολύ χειρότερα προτού γίνουν καλύτερα, αλλά, όσο και αν φαίνεται παράδοξο, πιστεύω ότι το πολιτικό προσωπικό θα αρθεί στο ύψος των περιστάσεων και θα λάβει τις δύσκολες αποφάσεις που χρειάζονται για να περιοριστεί η ζημιά και να επιτευχθεί γρήγορα μια νέα, αμοιβαία επωφελής, σχέση με την ΕΕ».
Αγγελική Τζιάκα, Οξφόρδη
31 ετών, ψυχίατρος στο Εθνικό Σύστημα Υγείας
«Είμαι τυχερή που ζω στην Οξφόρδη, μια πόλη πολυπολιτισμική, όπου η ψήφος υπέρ της παραμονής ξεπέρασε το 70%. Παρ’ όλα αυτά, αρκετοί ήταν οι συνάδελφοι που τάχθηκαν υπέρ της εξόδου, πιστεύοντας τη διακήρυξη πως μεγάλο μέρος των χρημάτων που στέλνονται στις Βρυξέλλες θα διοχετεύονταν πλέον στο Εθνικό Σύστημα Υγείας, που τα τελευταία χρόνια βρίσκεται υπό πίεση και του οποίου περίπου το 9% των γιατρών είναι πολίτες χωρών της ΕΕ. Είναι ενδιαφέρον πως την επομένη του αποτελέσματος πολιτικοί που υποστήριζαν την έξοδο όχι μόνο υπαναχώρησαν στην υπόσχεση για παραπάνω χρήματα στην Υγεία, αλλά εξέφρασαν την εκτίμηση πως η ιδιωτικοποίηση είναι μάλλον μονόδρομος, κάτι που για την πλειονότητα του πληθυσμού παραμένει ταμπού. Είναι γεγονός, επίσης, ότι τις τελευταίες ημέρες παρατηρείται μια αύξηση χαμηλής έντασης ξενοφοβικών και ρατσιστικών επεισοδίων, με στόχο όχι μόνο πολίτες της ΕΕ, αλλά και Βρετανούς διαφορετικού χρώματος από την πλειοψηφία. Πολλοί, μετανάστες και μη, νιώθουν απογοητευμένοι, αγανακτισμένοι, ακόμη και φοβισμένοι. Προσωπικά, θα έλεγα πως είμαι μάλλον μουδιασμένη, αναμένοντας τον κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό αντίκτυπο σε όλους εμάς εδώ, αλλά και τις επιπτώσεις στην υπόλοιπη Ευρώπη και φυσικά στην Ελλάδα».
Βασίλης Μπαλάσκας (Bill Balaskas), Λονδίνο
33 ετών, εικαστικός
«Σαφώς, το πιο ανησυχητικό συναίσθημα που βιώνουν πολλοί Ελληνες και άλλοι μετανάστες την τελευταία εβδομάδα είναι αυτό του “ξένου” ή ακόμη και του “ανεπιθύμητου”, καθώς τα περιστατικά ξενοφοβίας και ρατσισμού έχουν πολλαπλασιαστεί, ακόμη και στο κεντρικό Λονδίνο. Υπάρχουν δύο κυρίαρχα γεγονότα που αναδείχθηκαν από το δημοψήφισμα και τα οποία αρκετοί Βρετανοί φαίνονται να αντιλαμβάνονται μετά το πολύ έντονο αρχικό μούδιασμα. Το πρώτο είναι ότι ο λαϊκισμός έχει κοντά πόδια και εάν αποτελέσει μακροπρόθεσμη πυξίδα των πολιτικών επιλογών μιας χώρας έχει από επιζήμιες έως καταστροφικές συνέπειες. Το δεύτερο είναι ότι ο λαϊκισμός πάντα τρέφεται από πραγματικές καταστάσεις: o διχασμός μεταξύ της ψήφου νέων και ηλικιωμένων, αστικών κέντρων και υπαίθρου, πολιτών υψηλού και χαμηλού μορφωτικού επιπέδου, όπως επίσης και μεταξύ επιμέρους περιφερειών της χώρας, φανέρωσαν μια κοινωνία διαφορετικών ταχυτήτων, στην οποία ζουν άνθρωποι που πολύ πριν από το δημοψήφισμα ένιωθαν “ξένοι” ή “ανεπιθύμητοι” με τον έναν ή τον άλλον τρόπο. Οι αιτίες αυτού του φαινομένου δεν μπορεί παρά να αναζητηθούν, κατ’ αρχάς, σε ένα στρεβλό οικονομικό μοντέλο ανισοτήτων, με το οποίο η Ευρωπαϊκή Eνωση οφείλει να αναμετρηθεί συντεταγμένα εάν θέλει να επιβιώσει ως κοινότητα αρχών και αξιών. Διαφορετικά, οι καταστάσεις πόλωσης που βιώνουμε στη Βρετανία μετά την 23η Ιουνίου πολύ σύντομα θα διασχίσουν το κανάλι της Μάγχης».
Μάρκος Βολίκας, Λονδίνο
21 ετών, φοιτητής Νομικής, University College London (UCL)
«Στο Λονδίνο ποτέ δεν ένιωσα ξένος ή ανεπιθύμητος και αυτό δεν έχει αλλάξει μετά το δημοψήφισμα. Οσο ξενοφοβική και ρατσιστική και αν ήταν η καμπάνια υπέρ της εξόδου της Αγγλίας από την ΕΕ, είναι ακόμη πολύ νωρίς να φοβόμαστε τα χειρότερα για τους Ευρωπαίους που ζουν και εργάζονται στην Αγγλία. Αυτό που με ανησυχεί περισσότερο είναι ότι βλέπουμε την πρόωρη αποσύνθεση της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Και παρότι οι οικονομικές συνέπειες αυτής της αποσύνθεσης είναι εύκολα προβλέψιμες και τρομακτικές από μόνες τους, θα συνοδευτούν από την αποδυνάμωση διεθνών οργάνων για την υπεράσπιση ανθρωπίνων και εργασιακών δικαιωμάτων. Οι σημαντικότερες αποφάσεις στον τομέα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που έχουν αλλάξει τη ζωή τόσων στο Ηνωμένο Βασίλειο και στην υπόλοιπη Ευρώπη, οφείλονται σε διεθνή σώματα όπως το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Τέτοια σώματα βασίζονται σε συνεργασία και καλή πίστη και δυστυχώς η λειτουργία ή ακόμη και η ύπαρξή τους απειλούνται από τις συνθήκες διχασμού που θα ακολουθήσουν το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος».
* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 3 Ιουλίου 2016
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
«Ζω στη Βρετανία τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια. Πρόκειται για μια χώρα που έχει συναίσθηση της σημασίας της και την αυτοπεποίθηση να καλωσορίζει και να εντάσσει ισότιμα πολλές χιλιάδες μετανάστες κάθε χρόνο, από κάθε γωνιά της Γης. Ο σεβασμός στην προσωπικότητα, στις ικανότητες και στις φιλοδοξίες όλων είναι δεδομένος και λειτουργεί ως συγκολλητική ουσία. Ωστόσο, οι οικονομικές ανισότητες που εντάθηκαν με τις πολιτικές επιλογές των τελευταίων χρόνων επέτρεψαν σε δημαγωγούς όπως ο Νάιτζελ Φάρατζ να εκμεταλλευτούν την παραδοσιακή άγνοια και αδιαφορία για την ΕΕ. Ξαφνικά, ο πολωνός οικοδόμος, του οποίου το δικαίωμα παραμονής και εργασίας εγγυάται η ΕΕ, κατέστη υπεύθυνος για την πληθώρα κακοπληρωμένων δουλειών, τις ουρές στα νοσοκομεία και τις ακραίες τιμές των κατοικιών. Οι πρώτες ημέρες μετά το δημοψήφισμα χαρακτηρίζονται από ανησυχία για τις επιπτώσεις του αποτελέσματος, αλλά και από την πεποίθηση ότι η χώρα θα αντιμετωπίσει με επιτυχία τους κινδύνους. Προσωπικά, φοβάμαι ότι τα πράγματα θα γίνουν πολύ χειρότερα προτού γίνουν καλύτερα, αλλά, όσο και αν φαίνεται παράδοξο, πιστεύω ότι το πολιτικό προσωπικό θα αρθεί στο ύψος των περιστάσεων και θα λάβει τις δύσκολες αποφάσεις που χρειάζονται για να περιοριστεί η ζημιά και να επιτευχθεί γρήγορα μια νέα, αμοιβαία επωφελής, σχέση με την ΕΕ».
«Είμαι τυχερή που ζω στην Οξφόρδη, μια πόλη πολυπολιτισμική, όπου η ψήφος υπέρ της παραμονής ξεπέρασε το 70%. Παρ’ όλα αυτά, αρκετοί ήταν οι συνάδελφοι που τάχθηκαν υπέρ της εξόδου, πιστεύοντας τη διακήρυξη πως μεγάλο μέρος των χρημάτων που στέλνονται στις Βρυξέλλες θα διοχετεύονταν πλέον στο Εθνικό Σύστημα Υγείας, που τα τελευταία χρόνια βρίσκεται υπό πίεση και του οποίου περίπου το 9% των γιατρών είναι πολίτες χωρών της ΕΕ. Είναι ενδιαφέρον πως την επομένη του αποτελέσματος πολιτικοί που υποστήριζαν την έξοδο όχι μόνο υπαναχώρησαν στην υπόσχεση για παραπάνω χρήματα στην Υγεία, αλλά εξέφρασαν την εκτίμηση πως η ιδιωτικοποίηση είναι μάλλον μονόδρομος, κάτι που για την πλειονότητα του πληθυσμού παραμένει ταμπού. Είναι γεγονός, επίσης, ότι τις τελευταίες ημέρες παρατηρείται μια αύξηση χαμηλής έντασης ξενοφοβικών και ρατσιστικών επεισοδίων, με στόχο όχι μόνο πολίτες της ΕΕ, αλλά και Βρετανούς διαφορετικού χρώματος από την πλειοψηφία. Πολλοί, μετανάστες και μη, νιώθουν απογοητευμένοι, αγανακτισμένοι, ακόμη και φοβισμένοι. Προσωπικά, θα έλεγα πως είμαι μάλλον μουδιασμένη, αναμένοντας τον κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό αντίκτυπο σε όλους εμάς εδώ, αλλά και τις επιπτώσεις στην υπόλοιπη Ευρώπη και φυσικά στην Ελλάδα».
«Σαφώς, το πιο ανησυχητικό συναίσθημα που βιώνουν πολλοί Ελληνες και άλλοι μετανάστες την τελευταία εβδομάδα είναι αυτό του “ξένου” ή ακόμη και του “ανεπιθύμητου”, καθώς τα περιστατικά ξενοφοβίας και ρατσισμού έχουν πολλαπλασιαστεί, ακόμη και στο κεντρικό Λονδίνο. Υπάρχουν δύο κυρίαρχα γεγονότα που αναδείχθηκαν από το δημοψήφισμα και τα οποία αρκετοί Βρετανοί φαίνονται να αντιλαμβάνονται μετά το πολύ έντονο αρχικό μούδιασμα. Το πρώτο είναι ότι ο λαϊκισμός έχει κοντά πόδια και εάν αποτελέσει μακροπρόθεσμη πυξίδα των πολιτικών επιλογών μιας χώρας έχει από επιζήμιες έως καταστροφικές συνέπειες. Το δεύτερο είναι ότι ο λαϊκισμός πάντα τρέφεται από πραγματικές καταστάσεις: o διχασμός μεταξύ της ψήφου νέων και ηλικιωμένων, αστικών κέντρων και υπαίθρου, πολιτών υψηλού και χαμηλού μορφωτικού επιπέδου, όπως επίσης και μεταξύ επιμέρους περιφερειών της χώρας, φανέρωσαν μια κοινωνία διαφορετικών ταχυτήτων, στην οποία ζουν άνθρωποι που πολύ πριν από το δημοψήφισμα ένιωθαν “ξένοι” ή “ανεπιθύμητοι” με τον έναν ή τον άλλον τρόπο. Οι αιτίες αυτού του φαινομένου δεν μπορεί παρά να αναζητηθούν, κατ’ αρχάς, σε ένα στρεβλό οικονομικό μοντέλο ανισοτήτων, με το οποίο η Ευρωπαϊκή Eνωση οφείλει να αναμετρηθεί συντεταγμένα εάν θέλει να επιβιώσει ως κοινότητα αρχών και αξιών. Διαφορετικά, οι καταστάσεις πόλωσης που βιώνουμε στη Βρετανία μετά την 23η Ιουνίου πολύ σύντομα θα διασχίσουν το κανάλι της Μάγχης».
«Στο Λονδίνο ποτέ δεν ένιωσα ξένος ή ανεπιθύμητος και αυτό δεν έχει αλλάξει μετά το δημοψήφισμα. Οσο ξενοφοβική και ρατσιστική και αν ήταν η καμπάνια υπέρ της εξόδου της Αγγλίας από την ΕΕ, είναι ακόμη πολύ νωρίς να φοβόμαστε τα χειρότερα για τους Ευρωπαίους που ζουν και εργάζονται στην Αγγλία. Αυτό που με ανησυχεί περισσότερο είναι ότι βλέπουμε την πρόωρη αποσύνθεση της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Και παρότι οι οικονομικές συνέπειες αυτής της αποσύνθεσης είναι εύκολα προβλέψιμες και τρομακτικές από μόνες τους, θα συνοδευτούν από την αποδυνάμωση διεθνών οργάνων για την υπεράσπιση ανθρωπίνων και εργασιακών δικαιωμάτων. Οι σημαντικότερες αποφάσεις στον τομέα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που έχουν αλλάξει τη ζωή τόσων στο Ηνωμένο Βασίλειο και στην υπόλοιπη Ευρώπη, οφείλονται σε διεθνή σώματα όπως το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Τέτοια σώματα βασίζονται σε συνεργασία και καλή πίστη και δυστυχώς η λειτουργία ή ακόμη και η ύπαρξή τους απειλούνται από τις συνθήκες διχασμού που θα ακολουθήσουν το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος».
