Παλεύοντας το τέρας των σύγχρονων φυλετικών διακρίσεων

Για να καταλάβετε καλύτερα τις ρίζες των φυλετικών διακρίσεων στην Αμερική, σκεφτείτε το εξής: Ο ανθρώπινος εγκέφαλος μοιάζει καλωδιωμένος να κατηγοριοποιεί τους ανθρώπους κατά φυλή το πρώτο ένα πέμπτο του δευτερολέπτου αφού αντικρίσει ένα πρόσωπο. Ακόμη και όταν μας λένε να κατατάξουμε τους ανθρώπους σε άντρες και γυναίκες, ο εγκέφαλος συνεχίζει να τους κατατάσσει κατά φυλή.

Οι φυλετικές προκαταλήψεις ξεκινούν εντυπωσιακά νωρίς: ακόμη και βρέφη εμφανίζουν συχνά προτίμηση για την δική τους φυλετική ομάδα. Η προτίμηση αυτή αντικατοπτρίζει τι έχει συνηθίσει κάθε παιδί.

Από πού προέρχεται αυτή η βαθιά ριζωμένη τάση για φυλετικές προκαταλήψεις;

Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι την εποχή της εξέλιξης, προγραμματιστήκαμε να παίρνουμε ακαριαίες αποφάσεις για το αν κάποιος ανήκει στην «ομάδας μας» ή όχι _ διότι αυτό θα μπορούσε να μας σώσει τη ζωή. Ένα παιδί που δεν είχε προτίμηση προς την ομάδα του, κινδύνευε να πεθάνει.

«Είναι ένα χαρακτηριστικό της εξέλιξης», λέει η Μαζαρίν Μπανατζί, καθηγήτρια ψυχολογίας στο

Χάρβαρντ, η οποία έχει αναπτύξει τα τεστ ασυνείδητων προκαταλήψεων. Από αυτά προέκυψε ότι οι άνθρωποι μπορεί να έχουν υπόγειες φυλετικές προκαταλήψεις τις οποίες δεν γνωρίζουν ούτε εγκρίνουν.

Σας προτρέπω να κάνετε το τεστ στη διεύθυνση implicit.harvard.edu. Θα ανακαλύψετε πως ασχέτως του τι πιστεύετε, έχετε προκαταλήψεις για την φυλή, το φύλο, την ηλικία ή την αναπηρία.

Είναι ιδιαιτέρως ανησυχητικό ότι αυτές οι ασυνείδητες προκαταλήψεις ανάμεσα στους λευκούς για τους μαύρους είναι εξίσου διαδεδομένες στα νήπια και στους ηλικιωμένους.

Οι έρευνες της Μπανατζί δείχνουν ότι οι ασυνείδητες φυλετικές διακρίσεις εμφανίζονται στα παιδιά αμέσως μόλις αποκτήσουν τη γλωσσική ικανότητα ώστε να εξεταστούν, γύρω στην ηλικία των τεσσάρων ετών.

Σε ένα από τα πειράματα, έδειξαν σε παιδιά από ττεσσάρων ετών διφορούμενες φωτογραφίες ανθρώπων που θα μπορούσαν να ήταν λευκοί ή Ασιάτες. Μερικοί ήταν χαμογελαστοί, άλλοι συνοφρυωμένοι. Τα λευκά Αμερικανάκια έκριναν δυσανάλογα ότι οι άνθρωποι που χαμογελούσαν ήταν «λευκοί» ενώ οι συνοφρυωμένοι «Ασιάτες». Όταν το ίδιο πείραμα έγινε στην Ταϊβάν με τις ίδιες ακριβώς φωτογραφίες, τα εκεί παιδιά έκριναν ότι οι χαμογελαστοί άνθρωποι ήταν «Ασιάτες» και οι συνοφρυωμένοι «λευκοί».

Πολλά τέτοια πειράματα πραγματοποιήθηκαν σε όλο τον κόσμο, και σχεδόν κάθε εθνοτική ομάδα επέδειξε προκαταλήψεις υπέρ των δικών της. Μία εξαίρεση: οι Αφροαμερικανοί. Αντίθετα προς άλλες ομάδες, οι Αφροαμερικανοί δεν έχουν ασυνείδητες προκαταλήψεις υπέρ των δικών τους. Από τα μικρά παιδιά ως τους ενήλικες, είναι ουσιαστικά ουδέτεροι και δεν προτιμούν ούτε λευκούς ούτε μαύρους.

Η Μπανατζί και άλλοι επιστήμονες πιστεύουν στο ότι αυτό οφείλεται επειδή ακόμη και τα μικρά Αφροαμερικανάκια απορροφούν το κοινωνικό οικοδόμημα ότι το λευκό δέρμα έχει κύρος ενώ το μαύρο όχι. Κατά μία άποψη, είναι θλιβερό. Κατ’ άλλη, αποτελεί υπόδειγμα ασυνείδητης φυλετικής ουδετερότητας. Ακόμη και αν οι άνθρωποι εξελιχθήκαμε ώστε να έχουμε τάση για φυλετικές προτιμήσεις, αυτό δεν αποτελεί τη μοίρα μας. Μπορούμε να αντισταθούμε σε αυτό που μας κληροδότησε η εξέλιξη.

Σύμφωνα με μια έρευνα, μια στρατηγική που λειτουργεί είναι να βλέπουμε εικόνες ηρωικών Αφροαμερικανών. Αμέσως μετά, οι λευκοί και οι Ασιάτες εμφανίζουν λιγότερες προκαταλήψεις. Δεν είναι σαφές πόσο διαρκεί αυτή η επίδραση.

Οι βαθιές φιλίες και ιδίως οι σχέσεις με κάποιον από άλλη φυλή επίσης περιορίζουν τις προκαταλήψεις. «Αν έχεις φιλίες με ανθρώπους άλλης φυλής, μάλλον έχεις λιγότερες προκαταλήψεις. Αυτές τις μαθαίνεις, συνεπώς μπορείς να τις ξεμάθεις», λέει η Μπανατζί.