Μάστιγα το λαθρεμπόριο καπνού για την οικονομία

Η διείσδυση των παράνομων τσιγάρων στην Ελλάδα τα χρόνια της κρίσης είναι ραγδαία. Από το 3% της συνολικής αγοράς το 2009, έφτασαν το 21% το 2014.

Η Ελλάδα είναι κυρίως διαμετακομιστικό κέντρο του διεθνούς λαθρεμπορίου, αν και στο παρελθόν είχαν εντοπιστεί και στη χώρα μας δύο παράνομα εργοστάσια, τα οποία σφραγίστηκαν.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στον πρόσφατο πλειστηριασμό των μηχανημάτων της Κεράνης συμμετείχε μεγάλη καπνοβιομηχανία, η οποία πλειοδότησε και αγόρασε ορισμένες μηχανές, τις οποίες και κατέστρεψε, μόνο και μόνο για να μην πέσουν στα χέρια των λαθρεμπόρων.

Τα παράνομα προϊόντα φτάνουν με φορτηγά ή με πλοία-φαντάσματα στις ελληνικές θάλασσες και ακτές για να προωθηθούν σε αγορές της Βόρειας Ευρώπης. Τα παράνομα τσιγάρα στην Ελλάδα το 2014 έφτασαν τα 4,2 δισ. και οι απολεσθέντες φόροι τα 650 εκατ. ευρώ. Το ποσό φθάνει τα 800 εκατ. ευρώ αν συνυπολογιστούν και οι απώλειες από το λαθρεμπόριο χύμα καπνού.

Τα κόστη

Η βασική αιτία του προβλήματος εκτός από την οικονομική κρίση που οδηγεί τους καπνιστές σε φθηνές λύσεις είναι η υπερφορολόγηση των νόμιμων καπνικών προϊόντων –επτά αυξήσεις σε πέντε χρόνια –αφού πλέον η φορολογία πλησιάζει το 85% της τιμής. Για παράδειγμα, σε ένα πακέτο αξίας 3,64 ευρώ (μέση τιμή του 2014), το 84% πηγαίνει στο κράτος (ΕΦΚ και ΦΠΑ) και το 16% ή 0,58 λεπτά σε όλη την εφοδιαστική αλυσίδα. Δηλαδή, με τα 58 λεπτά πρέπει να επιβιώσουν και να καλύψουν τα λειτουργικά τους κόστη η βιομηχανία, οι διανομείς και οι λιανέμποροι. Επίσης, μέσα στα 58 λεπτά είναι και το κόστος των πρώτων υλών (καπνά) από τους αγρότες.

Στη διόγκωση του φαινομένου συμβάλλουν ακόμη τα υψηλά κέρδη των εγκληματικών οργανώσεων από το παράνομο εμπόριο καπνικών προϊόντων, οι ανεπαρκείς πόροι και ο εξοπλισμός για τις διωκτικές Αρχές αλλά και η ελλιπής ενημέρωση της κοινής γνώμης για τις οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις του παράνομου εμπορίου τσιγάρων και χύμα καπνού.

Οι συνέπειες

Οι συνέπειες από το παράνομο εμπόριο, εκτός από τα μειωμένα κρατικά έσοδα, είναι οι χαμένες θέσεις εργασίας από τη νόμιμη αλυσίδα και η ανεξέλεγκτη πρόσβαση των νέων σε φτηνά τσιγάρα. Ηδη έχουν κλείσει 7.000 περίπτερα αφού το 60% των πωλήσεών τους προέρχονταν από τα τσιγάρα.

Επίσης, τα παράνομα τσιγάρα δεν υπόκεινται σε κανέναν ποιοτικό έλεγχο.

Εργαστηριακές αναλύσεις του Γενικού Χημείου του Κράτους, σε παραποιημένα προϊόντα καπνού έχουν αναδείξει, μεταξύ άλλων, απορρίμματα καπνού, βαρέα μέταλλα και άλλα ξένα σώματα.

Τα παράνομα είδη

Τρία είναι τα είδη των παράνομων καπνικών προϊόντων: α) Τα λαθραία/παραποιημένα τσιγάρα (Contraband & Counterfeit) που αντιγράφουν γνωστές μάρκες, β) τα Illicit Whites, τα τσιγάρα δηλαδή που παράγονται για παράνομη διακίνηση σε άλλες χώρες με δικές τους μάρκες, όπως Royal, Gold Mount, 777. Πρόκειται για την κύρια πτυχή του προβλήματος αφού αντιπροσωπεύουν το 70% των παράνομων τσιγάρων με κόστος που δεν ξεπερνά το 1 ευρώ το πακέτο και γ) ο παράνομος χύμα καπνός.

Σύμφωνα με έκθεση της KPMG London, τα παράνομα τσιγάρα έφτασαν το 2013 στο 10,5% της συνολικής κατανάλωσης της ΕΕ από 11,1% το 2012 και η εκτίμηση για τους απολεσθέντες φόρους ανέρχεται στα 11 δισ. ευρώ.

Οι μεγαλύτερες πηγές παράνομων τσιγάρων προς την ΕΕ είναι η Λευκορωσία με 6,9 δισ. τσιγάρα, η Ρωσία με 3 δισ. τσιγάρα και η Αλγερία με 2,4 δισ. τσιγάρα. Οι μεγαλύτερες πηγές παράνομων τσιγάρων εντός της ΕΕ είναι η Πολωνία με 5,5 δισ. τσιγάρα και η Τσεχία με 2,5 δισ. τσιγάρα. Η μεγαλύτερη πηγή παραποιημένων τσιγάρων είναι η Κίνα. Ο κλάδος των καπνικών προϊόντων είναι πολύ σημαντικός για την ελληνική οικονομία. Τα έσοδα από τον Ειδικό Φόρο Κατανάλωσης (ΕΦΚ) και ΦΠΑ από τα καπνικά προϊόντα διαμορφώθηκαν το 2014 στα 3,1 δισ. ευρώ και αντιπροσώπευαν το 7% των φορολογικών εσόδων.

Οι εξαγωγές καπνικών προϊόντων έφτασαν τα 500 εκατ. ευρώ ή το 9% των εξαγωγών αγροτικών προϊόντων.