Ρομέν Γαβράς: Η βία είναι θέμα αισθητικής

Ο Ρομέν Γαβράς συνήθως ποζάρει αλήτικα, με ένα τσιγάρο στο στόμα. Ο Ρομέν Γαβράς δεν θέλει να εξηγεί γιατί χρησιμοποιεί τόση βία στη δουλειά του. Ο Ρομέν Γαβράς έχει μόλις γυρίσει από το Αφγανιστάν όπου έμεινε τρεις εβδομάδες προκειμένου να αντλήσει υλικό για το σενάριο της νέας ταινίας του. «Είδα πέρυσι τις ταινίες «Επιχείρηση: Argo» και «Zero Dark Thirty» και θέλω να γυρίσω μια ταινία στην οποία θα κερδίζει ο κακός στο τέλος» εξηγεί. Για να συμπληρώσει ανέκφραστα: «Πλάκα κάνω…». Η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει χιούμορ στην ωμή βία που ξεχειλίζει σαν ορμητικός χείμαρρος από τα βιντεοκλίπ που σκηνοθετεί.

Ο θεατής αποφασίζει

Στο «Stress» των Justice κινηματογράφησε τα προάστια του Παρισιού με τις εργατικές κατοικίες, τα οποία λυμαίνονται νεανικές συμμορίες, στο «Born Free» της ΜΙΑ τη φονική καταδίωξη των απανταχού κοκκινοτρίχηδων. Πάντα με ντοκουμενταρίστικο ύφος, έτσι ώστε να μην μπορείς να διακρίνεις αν πρόκειται για επιδέξια σκηνοθεσία ή για ρεπορταζιακή καταγραφή. Τα «χτυπήματα» στο YouTube πέφτουν βροχή, αλλά ο κόσμος νιώθει συνήθως αμήχανα, δεν ξέρει πώς να ερμηνεύσει τις προθέσεις του. Θέλει να ωραιοποιήσει τη βία, να την υμνήσει; Είναι ρατσιστής ή ένας γοητευτικός αναρχικός που δείχνει όσα θα προτιμούσαμε να μη βλέπουμε; Μήπως είναι απλώς ένα καλομαθημένο πλουσιόπαιδο που το παίζει επαναστάτης; Γιατί τέλος πάντων δεν μας παίρνει από το χέρι να μας εξηγήσει το σύμπαν του;

«Είμαι κι εγώ μπερδεμένος και δεν έχω απαντήσεις σε τίποτε» λέει ο Γαβράς με τα σπαστά αγγλικά του. «Προσπαθώ να δουλέψω με πράγματα τα οποία δεν αντιλαμβάνομαι και δεν κατανοώ πλήρως και τα οποία ταυτόχρονα με συναρπάζουν. Το τι πιστεύω εγώ δεν είναι σημαντικό, δεν έχει σημασία. Προσωπικά, δεν μου αρέσει καθόλου όταν μπορώ να καταλάβω τις προθέσεις του καλλιτέχνη σε μια ταινία, σε ένα βιβλίο ή όταν βλέπω έναν πίνακα. Αυτό σημαίνει ότι έχεις ξεφύγει από το πεδίο της τέχνης και έχεις μπει σε εκείνο του διδακτισμού, σαν να είσαι στο σχολείο. Ας αποφασίσει κάποιος από μόνος του τι του λέει ένα έργο».

Δεν σηκώνει αστεία

Ο Γαβράς βιώνει έντονα συναισθήματα και όταν ακούει να μιλάνε άσχημα για την Ελλάδα. «Τσακώθηκα δυο-τρεις φορές με κάποιους όταν έκαναν σε κάποιο τραπέζι αστεία του τύπου «πληρώνουμε τους Ελληνες». Θύμωνα πάρα πολύ, γιατί ο γαλλικός Τύπος είναι σχεδόν όσο κακός είναι ο γερμανικός. Δεν μπορείς παρά να θυμώσεις όταν γνωρίζεις την πραγματικότητα, αλλά και ότι τέτοιου είδους καταστάσεις ούτως ή άλλως δεν είναι απλές». Ενίοτε το Internet εντείνει τη σύγχυση. Ποικιλοτρόπως. «Γεννηθήκατε στην Αθήνα…» θα ξεκινήσω μια φράση στη συζήτησή μας. «Oχι, γεννήθηκα στο Παρίσι» θα με διορθώσει ευγενικά. «Η σελίδα μου στη Wikipedia γράφει ότι έχω γεννηθεί στην Αθήνα, αλλά δεν το διορθώνω, γιατί μου αρέσει να το πιστεύει ο κόσμος».

Ισως του αρέσει να δημιουργεί εντυπώσεις. Γιατί με όλη τη βία που οπτικοποιεί στη δουλειά του, ή την αγριάδα που προτάσσει στις φωτογραφίες του, δύσκολα θα περίμενε κανείς ότι ο Ρομέν Γαβράς είναι τελικά ένας άνθρωπος γλυκός, ο οποίος δεν μπορεί να κρύψει την ευγένεια, την αγωγή και την ισορροπία που έλαβε από το σπίτι του. «Εχω πολύ στενή σχέση με την οικογένειά μου» παραδέχεται. «Μου αρέσει αυτό, με όποια αρνητικά μπορεί να εμπεριέχει, δεν με γοητεύει, για παράδειγμα, το σουηδικό μοντέλο οικογένειας. Και αν ο πατέρας μου δεν ήταν ο Κώστας Γαβράς, προφανώς δεν θα αγαπούσα τόσο το σινεμά. Αν ήταν φούρναρης, επειδή είναι καλός άνθρωπος, πιστεύω ότι θα μου είχε ενσταλάξει την αγάπη για την αρτοποιία». Η «αγάπη» εκδηλώθηκε ήδη από τα 14 του χρόνια, όταν άρχισε να κάνει μικρού μήκους ταινίες μαζί τον φίλο του, Κιμ Σαπιρόν. Ο μεν τελευταίος γύρισε εν τέλει τη μεγάλου μήκους «Dog Ρound» το 2010, ο δε Γαβράς το «Θα έρθει η μέρα και για μας», με τον Βενσάν Κασέλ, την ίδια ακριβώς χρονιά.

Ελληνας εξ ολοκλήρου

Ο Ρομέν Γαβράς γεννήθηκε (το 1981) και μεγάλωσε στο Παρίσι, αλλά νοσταλγεί τα καλοκαίρια που περνούσε στην Ελλάδα μαζί με τους παππούδες του. Λογικά λοιπόν δεν θα έπρεπε να λείπει και η Ελλάδα από το ψηφιδωτό των χωρών που αποτελούν το φόντο στα βιντεοκλίπ ή στις ταινίες του: Ρουμανία, Πράγα, Μαρόκο (εκεί γυρίστηκε το βιντεοκλίπ της MIA), προάστια του Παρισιού. Στην Ελλάδα, αν μη τι άλλο, μπορεί να γίνει μάρτυρας της «αντίδρασης» που αναζητεί. «Το σκεφτόμουν, και θα ήθελα να το κάνω κάποια στιγμή. Θέλω όμως να πάω πιο βαθιά, να μάθω περισσότερα. Είμαι Ελληνας κατά το ήμισυ, αισθάνομαι Ελληνας εξ ολοκλήρου. Δεν ξέρω πώς μεταφέρεται αυτό το συναίσθημα στα πράγματα που κάνω, δεν θα μπορούσα να το εκφράσω με λέξεις, αλλά σίγουρα το αισθάνομαι. Θα ήθελα ωστόσο να έρθω πιο κοντά στην κουλτούρα προκειμένου να κάνω μια ταινία. Ο ελληνικός εμφύλιος είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα περίοδος που δεν έχει αποτυπωθεί αρκετά σε φιλμ. Κάποια στιγμή με ενδιέφερε πολύ η ιστορία των καπετάνιων του Εμφυλίου».

πότε & πού:
Ο Ρομέν Γαβράς έρχεται στην Αθήνα, στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του κύκλου «Λέξεις και σκέψεις» (29 Οκτωβρίου, στις 19.00).