Ζούμε τις συνέπειες της «αρνητικής» παγκοσμιοποίησης, γεγονός που καθιστά επιτακτική την ανάγκη διαχείρισης των προκαταλήψεων.
Ο δρόμος καταπολέμησης της ρατσιστικής προκατάληψης είναι η εκπαίδευση που προσανατολίζεται σε οικουμενικές αξίες και την εμπέδωση των δημοκρατικών θεσμών.
Η δημοκρατία εμπνέεται από οικουμενικές αρχές-ελευθερία, δικαιοσύνη, σεβασμό του άλλου, ανεκτικότητα, μη βία- και είναι περιεκτική, «καθώς τείνει να εισάγει στην περιοχή της τους άλλους, που βρίσκονται απ’ έξω, για να επεκτείνει και σ’ εκείνους τα οφέλη της, από τα οποία κυριότερο είναι ο σεβασμός της θρησκείας» (N. Bobbio, Εγκώμιο της Πραότητας, Εκδόσεις Πατάκη, 2008).
Για τη δημιουργία περιβάλλοντος κατανόησης του Άλλου απαιτείται η διαμόρφωση της κατάλληλης πολιτικής.
Οι πολιτικές για τους μετανάστες θα μπορούσαν να βασιστούν: α) στη σταδιακή αποδοχή τους από τους κατοίκους της χώρας υποδοχής και τελικά στην αφομοίωση, β) στο σεβασμό των διαφορών (γλώσσα, έθιμα, τελετές) και γ) σε ενδιάμεσες προσεγγίσεις. Το ποια λύση θα επικρατήσει κάθε φορά εξαρτάται από τις προκαταλήψεις των συγκρουόμενων υποκειμένων.
Η πατρίδα μας δεν είχε και δεν έχει ανάλογη πολιτική και δοκιμάζεται από τις ακρότητες που συμβαίνουν τόσο από τους μετανάστες, όσο και από οργανωμένες εθνικές ομάδες που δεν θεωρούν αξίες τη μη βία και την ανεκτικότητα. Για να είμαστε ειλικρινείς, οι ρατσιστικές συγκρούσεις είναι αναπόφευκτες εκεί που έρχονται σε επαφή μέσω της μαζικής μετανάστευσης πληθυσμοί με διαφορετικά έθιμα, γλώσσα, παραδόσεις, θρησκεία. Η προκατάληψη φωλιάζει σε κάθε άνθρωπο.
Εδώ και αιώνες οι έλληνες έζησαν και μεγαλούργησαν ως μετανάστες, κρατώντας τις παραδόσεις τους, την εθνική τους συνείδηση και τη θρησκευτική τους πίστη. Σήμερα ζουν ελεύθεροι σε μια λίαν δημοκρατική χώρα και κατά συνέπεια η στάση τους απέναντι στους μετανάστες πρέπει να είναι συμβατή με την ιστορία της και τους δημοκρατικούς της θεσμούς.
Το χαμηλό πνευματικό επίπεδο της πλειοψηφίας των μεταναστών, η αδυναμία στήριξής τους, ο ανεπαρκής έλεγχός τους και η κρίση που μαστίζει τη χώρα επιτείνουν το μεταναστευτικό πρόβλημα και το καθιστούν πληγή, παράπλευρη απώλεια της ελλειμματικής ευρωπαϊκής πολιτικής.
Όπως ήταν αναμενόμενο, η χώρα καλείται να αντιμετωπίσει προβλήματα που σχετίζονται με χώρους θρησκευτικής λατρείας των μεταναστών.
Οι αξίες στις οποίες βασίζεται μια δημοκρατική πολιτεία, ο ορθολογικός χριστιανισμός (Kant) που έχει ως θεμελιώδη αρχή «να σέβεσαι τον άνθρωπο ως προσωπικότητα» και τα ιδανικά που ενέπνευσαν την ίδρυση των Ηνωμένων Εθνών μας υποχρεώνουν να σεβαστούμε τις διαφορές με τους Άλλους.
Η αντιμετώπιση του θέματος που σχετίζεται με του χώρους λατρείας των Άλλων πρέπει να αντιμετωπιστεί, αναζητώντας λύσεις που να καλύπτουν τις θρησκευτικές ανάγκες τους. Άλλωστε, η πραότητα είναι η βασική αρετή που ταιριάζει στους χριστιανούς (Αγ. Ι. Χρυσόστομος), δηλαδή «στο να αφήνεις τον άλλο να είναι αυτό που είναι»…
*Ο Καθηγητής Χρήστος Β. Μασσαλάς είναι π. Πρύτανης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Πρόεδρος του Ριζαρείου Ιδρύματος
E-mail: cmasalas@cc.uoi.gr
