Ενα φάντασμα πλανιέται πάνω από τον Λευκό Οίκο, το φάντασμα της μη επανεκλογής, της α λα Τζίμι Κάρτερ ή Τζορτζ Μπους πατρός, «one term presidency». Μπορεί το συνέδριο των Δημοκρατικών στη Σάρλοτ να ήταν ένας υγιεινός περίπατος για τον Μπαράκ Ομπάμα, ο οποίος έλαβε το κομματικό χρίσμα χωρίς αντίπαλο ή κριτική, αλλά όλες οι τελευταίες δημοσκοπήσεις δείχνουν πως τον περιμένει μάχη στήθος με στήθος με τον Μιτ Ρόμνεϊ για τα κλειδιά του Λευκού Οίκου – μια εξέλιξη που πριν από λίγους μήνες κανένας δεν περίμενε. Με άλλα λόγια, ο Ομπάμα με τα λάθη του και τους δισταγμούς του κατάφερε να μετατρέψει έναν διαφαινόμενο περίπατο σε ντέρμπι. Πού ξοδεύτηκε το τεράστιο πολιτικό κεφάλαιο του πρώτου μαύρου προέδρου στην ιστορία των ΗΠΑ; Και τι μπορεί να κάνει ο Ομπάμα για να ανακτήσει τον χαμένο του πολιτικό μαγνητισμό;

Αποδεχόμενος το χρίσμα, ο Μπαράκ Ομπάμα επιβεβαίωσε όσους πιστεύουν ότι ο βασικός υπεύθυνος για την απώλεια της δημοτικότητάς του δεν είναι άλλος από τον ίδιο του τον εαυτό: στην ομιλία του, το βράδυ της Πέμπτης, υπενθύμισε στο κάπως «μαγκωμένο» κομματικό του ακροατήριο το σύνθημα της «ελπίδας», με το οποίο είχε κερδίσει την προεδρία το 2008, και προσπάθησε να δικαιολογήσει τις «καθυστερήσεις» στην υλοποίηση της αυθεντικής προεκλογικής του ατζέντας.

Ποια ήταν αυτά τα εμπόδια; Ο αμερικανός πρόεδρος αναφέρθηκε εκτενώς στο «κόστος του πολέμου, σε μια από τις χειρότερες οικονομικές κρίσεις της ιστορίας μας και στην πολιτική της παρεμπόδισης (σ.σ. από τους Ρεπουμπλικανούς, που το 2010 απέκτησαν τον έλεγχο του Κογκρέσου), που μας έκανε να αναρωτιόμαστε αν εξακολουθούμε να βρισκόμαστε στο ύψος των προβλημάτων της εποχής μας». «Ωστόσο, να το ξέρετε, τα προβλήματά μας μπορούν να λυθούν. Μπορούμε να αρθούμε στο ύψος των δυσκολιών. Ο δρόμος που προτείνουμε είναι ίσως πιο δύσκολος, αλλά μας οδηγεί προς έναν καλύτερο κόσμο» δήλωσε, σε μια εμφανή προσπάθεια να θυμίσει τον παλιό, καλό «άφθαρτο» υποψήφιο του 2008.
Ωστόσο αυτός ο «άφθαρτος», εθνεγέρτης υποψήφιος δεν υπάρχει πια – και οι περισσότεροι αναλυτές συμφωνούν πως ο μεγαλύτερος αντίπαλος του Ομπάμα δεν είναι ο Μιτ Ρόμνεϊ, αλλά ο «φθαρμένος» πλέον από την εξουσία εαυτός του, καθώς και το γεγονός ότι δεν διαθέτει πλέον ένα κεντρικό, πιστευτό σύνθημα ικανό να συνεγείρει τα πλήθη και να εξασφαλίσει την επανεκλογή του. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο πως, λιγότερο από δύο μήνες πριν από τις κάλπες, ο Ομπάμα δεν έχει ακόμη καταλήξει σε μια ισχυρή προεκλογική πλατφόρμα υποσχέσεων, ιδίως όσον αφορά την οικονομία, και στηρίζεται περισσότερο στη «δαιμονοποίηση» του αντιπάλου του και των νεοφιλελεύθερων προτάσεών του για τη μείωση του δημόσιου ελλείμματος και του δυσβάστακτου δημόσιου χρέους ως το 2022. Με άλλα λόγια, λέει στον αμερικανικό λαό: «Ξαναβγάλτε με, όχι γιατί έχω κάτι σπουδαίο να κάνω, αλλά γιατί ο αντίπαλός μου θα σας καταστρέψει»!

Δύο δρόμοι
Στη Σάρλοτ ο Ομπάμα είπε χαρακτηριστικά στους Αμερικανούς ότι έχουν να διαλέξουν μεταξύ δύο διαφορετικών δρόμων και ότι ο δικός του – και όχι αυτός του Ρεπουμπλικανού υποψηφίου για την προεδρία Μιτ Ρόμνεϊ – είναι ο δρόμος προς την οικονομική ανάκαμψη, διότι μόνο αυτός εγγυάται ότι θα δημιουργήσει 1 εκατομμύριο νέες θέσεις εργασίας στον χώρο της βιομηχανίας ως το 2016.
Πώς θα το κάνει αυτό, εν μέσω ενός νέου «κύκλου» οικονομικής στασιμότητας; Ο Ομπάμα δεν απάντησε. Σε ολόκληρη την ομιλία του αναφέρθηκε μόνο μία φορά στη φορολογική μεταρρύθμιση, χωρίς καμία συγκεκριμένη δέσμευση, π.χ., για τη μείωση των φοροαπαλλαγών της εποχής Μπους για τους υπερ-πλουσίους. Είναι προφανές ότι σε μια πανάκριβη προεκλογική μάχη, όπου καθημερινά ξοδεύονται εκατομμύρια δολάρια σε τηλεοπτικά σποτ και όπου ο συνολικός λογαριασμός αναμένεται να ξεπεράσει τα 6 δισ. δολάρια, το τελευταίο πράγμα που επιθυμεί ο Ομπάμα είναι να αποξενώσει τους μεγάλους σπόνσορες.
Είπε ακόμη ότι οι Ρεπουμπλικανοί «είναι κατευχαριστημένοι να μιλούν για όλα όσα πιστεύουν ότι είναι στραβά με την Αμερική, αλλά δεν έχουν πολλά να πουν για το πώς θα τα φτιάξουν. Θέλουν την ψήφο σας, αλλά δεν θέλουν να ξέρετε το σχέδιό τους. Και αυτό διότι το μόνο που έχουν να προσφέρουν είναι η ίδια συνταγή που είχαν τα τελευταία 30 χρόνια».

Οργή Δημοκρατικών
Ωστόσο τι έχει να προτείνει ο ίδιος ο Ομπάμα σαν αντίδοτο για τα τόσα δεινά; Πού είναι οι μεγάλες αλλαγές, σαν τα μεγάλα πακέτα τόνωσης της οικονομίας του 2009 και το Obamacare του 2010; Οι υποσχέσεις του τις τελευταίες εβδομάδες για αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και εξάλειψη των πυρηνικών όπλων στη δεύτερη τετραετία όχι μόνο δεν πείθουν – αφού τα ίδια ακριβώς υποσχόταν και το 2008, για να τα ξεχάσει αργότερα – αλλά και εξοργίζουν πολλούς πρώην ψηφοφόρους του, που έχουν να αντιμετωπίσουν πολύ πιεστικότερα προβλήματα με τις δουλειές, τις συντάξεις και τις υποθήκες τους. Και αυτό ο Ρόμνεϊ το εκμεταλλεύεται άριστα: όπως δήλωσε χαρακτηριστικά ο Ρεπουμπλικανός υποψήφιος την Πέμπτη, μετά την ομιλία Ομπάμα, «ο αντίπαλός μου υπόσχεται να σώσει τους ωκεανούς, ενώ εγώ θέλω να βοηθήσω εσάς και τις οικογένειές σας»!
Δυστυχώς γι’ αυτά τα κρίσιμα θέματα ο αμερικανός πρόεδρος δεν έχει τίποτε συγκεκριμένο να πει: ακόμη και ένθερμοι παλαιοί υποστηρικτές του, όπως ο Ντέιβιντ Μπρουκς των «New York Times» ή ο Ρόμπερτ Σάμιουελσον της «Washington Post», εμφανίζονται τις τελευταίες ημέρες εξαιρετικά απογοητευμένοι από τη διστακτικότητα του πρώην ειδώλου τους.

Στην ίδια τάξη…
Ειδικά ο Σάμιουελσον είναι ιδιαίτερα επικριτικός: σε άρθρο του για την οικονομική πολιτική του Ομπάμα «βαθμολόγησε» τον αμερικανό πρόεδρο με C+, δηλαδή μόλις πάνω από τη βάση, τονίζοντας πως ενώ για το πρώτο εξάμηνο της θητείας του (δηλαδή στις αρχές του 2009, όταν «πέρασαν» από το Κογκρέσο το πρώτο πακέτο τόνωσης της οικονομίας, το πρόγραμμα TARP για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και το σχέδιο διάσωσης των χρεοκοπημένων αυτοκινητοβιομηχανιών) θα τον βαθμολογούσε με A-, τα υπόλοιπα τριάμισι θα τον βαθμολογούσε με D, δηλαδή θα τον άφηνε στην ίδια τάξη…
Οπως και πολλοί άλλοι προοδευτικοί αναλυτές στις ΗΠΑ, ο έγκυρος αρχισυντάκτης της «Post» δεν θεωρεί την «ανάκαμψη χωρίς δουλειές» (jobless recovery) του Ομπάμα πραγματική: όχι μόνο ο ρυθμός ανάπτυξης είναι ασθενικός (2,2% κατά μέσο όρο ετησίως) σε σχέση με παλαιότερες κρίσεις, ενισχύοντας το σενάριο μιας «διπλής ύφεσης» στο κοντινό μέλλον, αλλά και η αγορά εργασίας παραμένει βαθύτατα τραυματισμένη, αφού από τα 8,8 εκατομμύρια θέσεις εργασίας που χάθηκαν κατά τη διάρκεια της κρίσης, μόνο 4 εκατομμύρια «ανακτήθηκαν».
Ταυτόχρονα ο Ομπάμα δεν εκμεταλλεύθηκε το αδιαμφισβήτητο πολιτικό «μομέντουμ» που διέθετε πριν από τις ενδιάμεσες εκλογές του 2010 για να προχωρήσει σε γενναίες αναπτυξιακές πρωτοβουλίες και να αντιμετωπίσει την τεράστια απώλεια πλούτου (υπολογίζεται σε περίπου 6 τρισ. δολάρια) από την καταστροφή της φούσκας των ακινήτων, που «γονάτισε» και εξακολουθεί να βασανίζει τη μεσαία τάξη των ΗΠΑ.

Μεγάλο στοίχημα
Εξίσου απογοητευμένος από τον Ομπάμα είναι και ο Μπρουκς, ένας από τους πιο «liberal» πολιτικούς αρθρογράφους στις ΗΠΑ: πριν από την ομιλία της Πέμπτης, ο Μπρουκς κυριολεκτικά εκλιπαρούσε τον Ομπάμα να παρουσιάσει ένα νέο κεντρικό όραμα στον αμερικανικό λαό, να υποστηρίξει «κάτι» με πάθος – ό,τι και αν ήταν αυτό. Του πρότεινε μάλιστα τρεις «άξονες» που θα μπορούσαν να στοιχειοθετήσουν ένα νέο μεγάλο στοίχημα: την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, την «επιδιόρθωση» του καπιταλισμού, ώστε να επιτευχθεί δικαιότερη κατανομή του πλούτου μεταξύ εργαζομένων και κεφαλαίου, και την αντιμετώπιση του τεράστιου χρέους μέσω της ανάπτυξης και της παιδείας, και όχι των νεοφιλέλευθερων, «όλα τα σφάζω, όλα τα μαχαιρώνω», προτάσεων των Ρεπουμπλικανών αντιπάλων του.
Το πρωί της Παρασκευής ο Μπρουκς επανήλθε σε βαρείς τόνους: «Περίμενα από τον πρόεδρο και τους άλλους Δημοκρατικούς μεγάλες προτάσεις, ανάλογες του Obamacare πριν από τέσσερα χρόνια. Δεν τις άκουσα – αν και παρακολούθησα τον Ομπάμα και άλλες 80 ομιλίες – γερουσιαστές, κυβερνήτες, δημάρχους. Αυτό που είδα είναι ένα κόμμα με ατζέντα προστατευτισμού, όχι αλλαγών – ένα κόμμα αφοσιωμένο στην υπεράσπιση της κυβέρνησης, όχι στη μεταρρύθμισή της»! Και καταλήγει: «Πριν από τέσσερα χρόνια ο Ομπάμα είπε ότι δεν μπορούμε πλέον να αναβάλουμε την αντιμετώπιση των μεγάλων προβλημάτων. Τώρα όμως μοιάζει να τον έχει καταβάλει ο φόβος της ήττας. Οι προτάσεις του είναι διστακτικές, περιορισμένες. Αν ο Ομπάμα δεν μπορεί να μας πληροφορήσει ποιο είναι το επόμενο μεγάλο πολιτικό του στοίχημα, δεν αξίζει μια δεύτερη θητεία»!
Τα βάρη της εκλογικής του βάσης
Η μεσαία τάξη στενάζει και συρρικνώνεται…

Απογοητευτικά για τον Μπαράκ Ομπάμα και την προσπάθειά του να επανεκλεγεί είναι τα τελευταία στοιχεία για την αγορά εργασίας στις ΗΠΑ. Και αυτό γιατί, ναι μεν τον Αύγουστο προστέθηκαν 96.000 νέοι εργαζόμενοι, αλλά η αύξηση αυτή ήταν πολύ μικρότερη του αναμενομένου (προβλέπονταν 140.000 επιπλέον θέσεις).

Από τον Φεβρουάριο του 2010 ο Ομπάμα «δημιούργησε» 3,8 εκατομμύρια θέσεις εργασίας – για την ακρίβεια, για να προκύψει αυτό το νούμερο προσελήφθησαν 4,3 εκατομμύρια εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα, αλλά απολύθηκαν μισό εκατομμύριο δημόσιοι υπάλληλοι. Ομως η «τρύπα» της απασχόλησης δεν καλύπτεται: από την αρχή της ύφεσης, το 2007, το «ισοζύγιο» δείχνει ακόμη έλλειμμα 4,8 εκατομμυρίων θέσεων!
Παρομοίως, το ποσοστό της ανεργίας έχει υποχωρήσει σημαντικά από το προπέρσινο 10%, αλλά παραμένει σταθερά πάνω από το 8% επί τρία χρόνια – το μεγαλύτερο «σερί» υψηλής ανεργίας από το 1948. Σύμφωνα με την εκλογική ιστορία των ΗΠΑ, κανένας πρόεδρος δεν επανεξελέγη με την ανεργία πάνω από 7,4%! Με τον σημερινό ρυθμό ενίσχυσης της απασχόλησης – και αν δεν υπάρξει νέα ύφεση – θα χρειαστούν τρία-τέσσερα χρόνια για να επιστρέψουν οι ΗΠΑ στο «κανονικό» ποσοστό του 5%.
Το μεγάλο πρόβλημα του Ομπάμα είναι βέβαια η αναιμική ανάπτυξη (1,85% το πρώτο εξάμηνο του 2012, 1,7% το 2011) που δεν επαρκεί σύμφωνα με τους ειδικούς για να πείσει τους επιχειρηματίες να προχωρήσουν σε μαζικές προσλήψεις και επενδύσεις και κρατά τη μεσαία τάξη παγιδευμένη στα τεράστια σωρευμένα χρέη της, ανίκανη να καταναλώσει αρκετά για να «απογειώσει» ξανά την οικονομία.
Η μεσαία τάξη, η κατεξοχήν εκλογική βάση του Ομπάμα, εξακολουθεί να στενάζει και να συρρικνώνεται: σε ανάλυση του Pew Research Center, με τον χαρακτηριστικό τίτλο «H Χαμένη Δεκαετία της Μεσαίας Τάξης», προκύπτει ότι το 2011 το μέσο εισόδημα των νοικοκυριών της μεσαίας τάξης μειώθηκε κατά 3.500 δολάρια ή 5%, ενώ ο συνολικός τους μέσος πλούτος (υπολογίζοντας σπίτια, μετοχές, αυτοκίνητα κ.ά.) μειώθηκε την τελευταία δεκαετία κατά 28% στα 93.150 δολάρια το 2010, από 129.500 το 2000!
Γουόλτερ Σαπίρο
«Χρειάζεται απεγνωσμένα κάτι παραπάνω από ένα σλόγκαν»

Ο Γουόλτερ Σαπίρο είναι ένας από τους γνωστότερους πολιτικούς σχολιαστές στις ΗΠΑ. Στη μακρά καριέρα του έχει καλύψει οκτώ προεδρικές εκλογές και έχει συνεργαστεί με την αφρόκρεμα των αμερικανικών εφημερίδων («USA Today», «Washington Post») και περιοδικών («Time», «Newsweek», «Esquire», αλλά και τα online «Salon» και «Slate»). Τον ρωτάμε για τις «επιδόσεις» του Ομπάμα στην πρώτη του τετραετία στον Λευκό Οίκο και τις πιθανές προτεραιότητες μιας δεύτερης.

Πώς σας φάνηκε το συνέδριο των Δημοκρατικών;
«Προσωπικά θεωρώ ότι ο πρόεδρος Ομπάμα αναπαρήγαγε στη Σάρλοτ λίγη από την ένταση και την έμπνευση που είχαν οι ομιλίες του το 2008. Γενικά το συνέδριο ήταν υποτονικό – όχι ακριβώς ρηχό, αλλά πάντως υποτονικό, σαν κάτι να έλειπε. Εμοιαζε απλώς με ένα ραντεβού για να δοθεί το χρίσμα στον Ομπάμα, ένα κομματικό ραντεβού για τις κάμερες».

Ποιο ήταν το μεγαλύτερο επίτευγμα του προέδρου Ομπάμα ως τώρα;
«Η πολιτική «στάμπα» του Ομπάμα για τους περισσότερους είναι το πέρασμα από το Κογκρέσο της μεταρρύθμισης που αφορά τον κλάδο της Υγείας, αυτό που εδώ στην Αμερική λέμε Obamacare. Οι περισσότερες όμως σημαντικές προβλέψεις αυτού του νόμου δεν θα αρχίσουν να εφαρμόζονται πριν από το 2014, και για την πλειονότητα των Αμερικανών το Obamacare είναι ένας αντιδημοφιλής αντιπερισπασμός από τα πιο πιεστικά προβλήματα. Δεν υπάρχει δημοσκόπηση μέσα στο 2012 που να μην καταγράφει την αντίθεση της πλειονότητας στο Obamacare. Και δεν είναι υπερβολικό να υποστηρίξει κάποιος ότι εάν ο Ομπάμα δεν επανεκλεγεί, το Obamacare δεν θα εφαρμοστεί ποτέ.
Οπότε η απάντηση είναι πως το μεγαλύτερο επίτευγμα του Ομπάμα είναι ότι περιόρισε τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης για τους απλούς Αμερικανούς. Από τα επίσημα στοιχεία του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κογκρέσου είναι φανερό πως τα ποσοστά της ανεργίας θα ήταν πολύ χειρότερα σήμερα αν ο Ομπάμα δεν περνούσε το πακέτο τόνωσης. Από την άλλη μεριά, είναι κατανοητό ότι δεν μπορεί ένας πρόεδρος να επανεκλεγεί με κεντρικό σύνθημα «Η κατάσταση είναι χάλια, αλλά θα μπορούσε να είναι χειρότερα»»!

Τι πρέπει να κάνει ο Ομπάμα για να εξασφαλίσει την επανεκλογή του;
«Το 1979, πολύ νέος ακόμα, δούλευα ως λογογράφος για τον Τζίμι Κάρτερ και προσπάθησα να γράψω μια ομιλία για τα επιτεύγματα της πρώτης θητείας του. Τα επιτεύγματα αυτά ήταν πολλά – η αραβοϊσραηλινή συμφωνία στο Καμπ Ντέιβιντ, ένα αρκετά επιτυχημένο πακέτο τόνωσης της οικονομίας κ.ά. -, αλλά δεν υπήρχε ένα κεντρικό «θέμα», ένα «μοτίβο» που θα μπορούσε να εμπνεύσει τους ψηφοφόρους να στηρίξουν ξανά τον Κάρτερ. Το δικό μου πρόβλημα, ως λογογράφου, αντανακλούσε το πρόβλημα του Κάρτερ ως προέδρου. Και ο Κάρτερ, ως γνωστόν, έχασε τις εκλογές από τον Ρίγκαν. Ο Ομπάμα βέβαια είναι σε καλύτερη μοίρα σήμερα απ’ ό,τι ο Κάρτερ στις εκλογές του 1980, πρωτίστως γιατί η μόνη ομοιότητα ανάμεσα στον Ρόμνεϊ και τον Ρίγκαν είναι πως τα επώνυμά τους αποτελούνται από έξι χαρακτήρες και ξεκινούν με «R»!
Ο Ομπάμα όμως χρειάζεται απεγνωσμένα κάτι παραπάνω από ένα σλόγκαν – χρειάζεται ένα νέο όραμα που θα κάνει τους Αμερικανούς να νιώσουν περηφάνια για το παρελθόν τους και ελπίδα για το μέλλον τους. Ενα όραμα που ακόμα δεν έχει καταφέρει να «παραδώσει» στο ακροατήριό του, και που σίγουρα δεν κατάφερε να παρουσιάσει στο συνέδριο της Σάρλοτ, παρά τις γιγαντοοθόνες, τα μπλουζάκια και τα κομφετί».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ