Προς μια ευρωπαϊκή τραπεζική ένωση

Η τραπεζική κρίση στην Ιρλανδία, και τώρα στην Ισπανία, δείχνει ότι το κύριο πρόβλημα της ευρωζώνης οφείλεται στο τραπεζικό σύστημα και δευτερευόντως στα υπερχρεωμένα κράτη-μέλη. Επιπλέον αποκαλύπτει ότι το ευρωπαϊκό παράδοξο της συνύπαρξης μιας ενιαίας νομισματικής αρχής (ΕΚΤ) με 27 εθνικές τραπεζικές εποπτικές αρχές δημιουργεί μια επικίνδυνη ασυμμετρία. Είκοσι χρόνια μετά τη Συμφωνία του Μάαστριχτ και τέσσερα χρόνια μετά το ξέσπασμα της κρίσης επιβεβαιώνεται ότι μια νομισματική ένωση όπως η ευρωζώνη χρειάζεται απαραίτητα δύο ακόμη πυλώνες: μια τραπεζική και μια δημοσιονομική ένωση. Η δημιουργία μιας ευρωπαϊκής τραπεζικής ένωσης προηγείται της δημοσιονομικής, εφόσον και η ανάπτυξη ως κύριος μοχλός εξόδου από την κρίση δεν λειτουργεί χωρίς σταθερό ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα και αγορά ομολόγων.

Η παρούσα κρίση δείχνει ότι ένα ενοποιημένο ευρωπαϊκό χρηματοπιστωτικό σύστημα μπορεί να παράγει συστημικούς κινδύνους που οι κατακερματισμένες εθνικές τραπεζικές αρχές με περιορισμένη εποπτική εμβέλεια και εργαλεία δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν. Ελλείψει αναγκαίων ευρωπαϊκών μηχανισμών διαχείρισης της κρίσης οι εθνικές εποπτικές αρχές προσπαθούν να προστατέψουν περιχαρακώνοντας τις εθνικές τραπεζικές αγορές, π.χ. απαγορεύοντας στις τράπεζές τους τη χρηματοδότηση εκτός των εθνικών συνόρων. Οι μητρικές τράπεζες επαναφέρουν κεφάλαια από θυγατρικές εγκατεστημένες σε άλλα κράτη-μέλη. Πανικοβλημένοι καταθέτες μεταφέρουν τις καταθέσεις τους σε τράπεζες κρατών που έχουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη. Ετσι η ενιαία τραπεζική αγορά διατρέχει κινδύνους επανεθνικοποίησης που αποσταθεροποιούν το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα και την ευρωζώνη.

Σήμερα η εποπτεία την τραπεζών εναπόκειται στις εθνικές εποπτικές αρχές. Ενώ υπάρχει ένας συντονισμός μέσω της Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Αρχής, αυτή δεν διαθέτει επαρκείς εξουσίες και μέσα για έγκαιρη παρέμβαση σε περίπτωση μείζονος διασυνοριακής συστημικής κρίσης.

Οι προχθεσινές προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αποσκοπούν στη δημιουργία ή και στην ενίσχυση εθνικών μηχανισμών διαχείρισης κρίσεων και διάσωσης τραπεζών.

Αυτή την υστάτη ώρα οι πολιτικές ηγεσίες της Ευρώπης θα πρέπει στο προσεχές Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να υιοθετήσουν ένα αξιόπιστο στρατηγικό σχέδιο για τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής τραπεζικής ένωσης που θα περιλαμβάνει τουλάχιστον τα παρακάτω:

α) Ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) και διεύρυνση του ρόλου του ώστε να χρηματοδοτούνται άμεσα η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και επικουρικά τα εθνικά συστήματα εγγύησης καταθέσεων.

β) Μεσοπρόθεσμα τη δημιουργία Ευρωπαϊκού Ταμείου Εγγύησης Καταθέσεων και Διαχείρισης Κρίσης και Διάσωσης Τραπεζών αντίστοιχο των ΗΠΑ (FDIC), με τη συνεισφορά των τραπεζών αλλά ενδεχομένως και την επιβολή φόρου στις τραπεζικές συναλλαγές.

γ) Αμεση ενίσχυση των ευρωπαϊκών εποπτικών αρχών και κυρίως της Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Αρχής.

δ) Ενίσχυση της συνεργασίας με την ΕΚΤ, που αποτελεί τον εν τοις πράγμασι δανειστή τελευταίας προσφυγής των ευρωπαϊκών τραπεζών.

Για τόσο σημαντικές πολιτικές αποφάσεις είναι ενδεχόμενο να μη συμφωνήσουν αμέσως όλα τα 27 κράτη. Οπως έλεγε ο πρόεδρος Ντελόρ, δεν μπορεί για πάντα η ιστορία της Ευρώπης να προχωρεί με καλυμμένο το πρόσωπο.