ΤΟ ΒΗΜΑ – The Project Syndicate
Μεγάλη σημασία, ίσως πολύ μεγάλη, έχει δοθεί στο ενδεχόμενο διάλυσης της ευρωζώνης. Πολλοί πιστεύουν ότι μια τέτοια διάλυση – αν, ας πούμε η Ελλάδα εγκατέλειπε το ευρώ και επέστρεφε στη δραχμή – θα αποτελούσε μια πολιτική αποτυχία, η οποία θα απειλούσε τελικά την σταθερότητα της Ευρώπης.
Το είπε πολύ καθαρά η καγκελάριος της Γερμανίας, Ανγκελα Μέρκελ, πέρυσι τον Οκτώβριο: «Κανείς δεν θα πρέπει να πιστέψει ότι άλλος μισός αιώνας ειρήνης και ευημερίας στην Ευρώπη είναι εξασφαλισμένος. Ετσι σας λέω: αν αποτύχει το ευρώ, αποτυγχάνει η Ευρώπη. Αυτό δεν πρέπει να συμβεί. Κανένας μας δεν μπορεί να προβλέψει ποιες θα ήταν οι επιπτώσεις αν αποτυγχάναμε».
Πράγματι, περισσότεροι από 250 πόλεμοι έγιναν στην Ευρώπη, από την αρχή της Αναγέννησης στα μέσα του 15ου αιώνα. Ετσι, δεν είναι κινδυνολογικό να ανησυχεί κανείς δημοσίως για την διατήρηση του αισθήματος της κοινότητας που απολαμβάνει η Ευρώπη τον τελευταίο μισό αιώνα.
Ωστόσο, αναρωτιέμαι: είναι άραγε ένα κοινό νόμισμα η απαραίτητη προϋπόθεση αβρότητος ανάμεσα στα έθνη; Στην πραγματικότητα, η οικονομική ενοποίηση συνήθως ακολουθεί, δεν προηγείται, του επιτεύγματος της πολιτικής ενοποίησης.
Οι σημαίες μπορεί να προκαλούν μεγαλύτερη έμπνευση ως σύμβολα ενός κοινού πεπρωμένου από ό,τι ένα νόμισμα. Αλλά οι περισσότεροι από εμάς δεν κυκλοφορούμε κρατώντας σημαίες, και πολλοί δεν τις κρατάνε καθόλου, παρά μόνο σε μεγάλες αθλητικές διοργανώσεις. Η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει μια σημαία, αλλά σπανίως την βλέπουμε εκτός των κυβερνητικών κτιρίων της ΕΕ.
Αντιθέτως, ένα νόμισμα που το βλέπουμε κάθε ημέρα στις συναλλαγές μας, μπορεί να λειτουργήσει ως μόνιμη, αν και λανθάνουσα, υπόμνηση ταυτότητας. Χρησιμοποιώντας το, κάποιος έχει την ψυχολογική εμπειρία της συμμετοχής μαζί με άλλους σε ένα κοινό εγχείρημα, επομένως αναπτύσσει ένα αίσθημα εμπιστοσύνης, και προς το εγχείρημα, και προς τους άλλους που συμμετέχουν.
Κάθε νομισματική ένωση επιλέγει σύμβολα κοινών πολιτισμικών αξιών για τα κέρματα και τα χαρτονομίσματά της, έτσι που αυτά τα σύμβολα γίνονται μέρος του αισθήματος μιας κοινής ταυτότητας. Βλέπουμε τα πρόσωπα ανθρώπων στα χαρτονομίσματα τόσο συχνά, ώστε μας φαίνονται σαν μέλη της οικογένειάς μας. Δημιουργείται έτσι αυτό που ο αγλλο-ιρλανδός πολιτικός επιστήμονας Μπένεντικτ Αντερσον αποκάλεσε «φαντασιακή κοινότητα» (στο διάσημο βιβλίο του «Φαντασιακές κοινότητες – Στοχασμοί για τις απαρχές και τη διάδοση του εθνικισμού» – 1983).
Η σύγχρονη ηλεκτρονική τεχνολογία δεν αναμένεται να καταργήσει σύντομα τα χαρτονομίσματα και τα κέρματα, άρα έχουμε ακόμη αρκετό καιρό για να εκμεταλλευθούμε την συμβολική αξία ενός κοινού νομίσματος.
Ακόμη και αν διαλυθεί η ευρωζώνη, κάθε ευρωπαϊκή χώρα θα μπορούσε μεν να υιοθετήσει ένα διαφορετικό νόμισμα, αλλά διατηρώντας τα κοινά σύμβολα. Για παράδειγμα, θα μπορούσε να υπάρξει ένα ελληνικό ευρώ, ένα ισπανικό ευρώ κλπ. Τα χαρτονομίσματα θα μπορούσαν να δείχνουν ακόμη και τις ίδιες εικόνες με τις γέφυρες που βλέπουμε σήμερα στα ευρώ.
Ακόμη και οι ηλεκτρονικές συναλλαγές θα έπρεπε να είναι ικανές να παράγουν σύμβολα ειρήνης, εμπιστοσύνης και ενότητας. Πιστεύω ότι αν η Ευρώπη καταφέρει να κρατήσει ζωντανά αυτά τα σύμβολα, ακόμη και μια διάλυση της ευρωζώνης δεν θα είχε για τη Γηραιά Ηπειρο τις τόσο ζοφερές πολιτικές επιπτώσεις που προβλέπουν πολλοί.
* Ο Ρόμπερτ Τζ. Σίλερ είναι καθηγητής Οικονομικών στο πανεπιστήμιο Yale, στις ΗΠΑ.
