Το 1976, στο περιθώριο ενός συνεδρίου, η Μαρία Βασιλάκη- σήμερα καθηγήτρια βυζαντινής και μεταβυζαντινής τέχνης, τότε νεαρή επιστήμων- παρατηρούσε στο Μουσείο Μπενάκη μια εικόνα του Αγίου Φανουρίου. Ενώ εξέταζε την εικόνα, την πλησίασε ο βυζαντινολόγος Μανόλης Χατζηδάκης και τη ρώτησε αν ήξερε αυτόν τον άγιο. Του απάντησε αρνητικά. Και εκείνος τής είπε ότι πρέπει να ψάξει γιατί ο Φανούριος είναι ένας άγιος πολύ αινιγματικός. Τριάντα τέσσερα χρόνια μετά, η Μαρία Βασιλάκη επιμελείται στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Κουμπάρη την έκθεση «Χειρ Αγγέλου». Είναι μια συναρπαστική, με σχεδόν αστυνομικό ενδιαφέρον, μονογραφική, αναδρομική έκθεση του Αγγελου Ακοτάντου, ενός ζωγράφου εικόνων που έζησε στην ενετοκρατούμενη Κρήτη το πρώτο μισό του 15ου αιώνα. Ο ζωγράφος, ανάμεσα στα θέματά του, καθιέρωσε εικονογραφικά τη λατρεία νέων αγίων, όπως του Αγίου Φανουρίου, που φαίνεται πώς ήταν ένας επινοημένος άγιος του 15ου αιώνα- επινοημένος από κάποιον κρητικό επίσκοπο. Και η Μαρία Βασιλάκη αφηγείται αυτήν την ιστορία με πάθος καθώς εμπλέκεται και με τη δική της, ερευνητική, ζωή.
Τόσο θεματολογικά όσο και υφολογικά και χρωματικά μένουμε κατάπληκτοι μπροστά στις εικόνες του Αγγελου Ακοτάντου, έργα όπου η ζωγραφική της Κωνσταντινούπολης συνυπάρχει με τη βενετσιάνικη ζωγραφική. Και η συνύπαρξη αυτή είναι απόλυτα δημιουργική, σε τέτοιο βαθμό που έχουμε μπροστά μας μια ολοκληρωμένη απάντηση τού πώς θα ήταν τέχνη του ελληνικού κόσμου, αν η οθωμανική κατάκτηση δεν διέκοπτε βίαια την πορεία προς την αναγέννηση.
Από τα σημαντικότερα εκθέματα αυτής της έκθεσης- που μας βάζει εκτός των άλλων ωραία και στην ατμόσφαιρα των Χριστουγέννων (δεν λείπουν εικόνες με θέμα τη «Γέννηση»)- είναι η Διαθήκη του ζωγράφου που προέρχεται από τα Κρατικά Αρχεία της Βενετίας. Από μόνο του αυτό το έγγραφο μάς διηγείται μια ιστορία που αναδεικνύει τον Αγγελο Ακοτάντο σε σχεδόν λογοτεχνικό ήρωα. Αυτή η ιδιόχειρη διαθήκη συντάχθηκε το 1436, όταν ο ζωγράφος ετοιμαζόταν να ταξιδέψει στην Κωνσταντινούπολη. Η σύνταξή της ήταν επιβεβλημένη γιατί ο ζωγράφος άφηνε πίσω στον Χάνδακα (Ηράκλειο) τη γυναίκα του Ελένη Μαρμαρά που περίμενε το πρώτο τους παιδί. Από τη Διαθήκη μαθαίνουμε ότι ο ζωγράφος είναι ευκατάστατος αστός, με εργαστήριο, προσωπική βιβλιοθήκη. Ο εικονογραφικός σχολιασμός διαφόρων θεολογικών ζητημάτων του καιρού του φανερώνει επίσης ότι είναι δυναμικός διανοούμενος. Είναι ένας επώνυμος καλλιτέχνης και μάλιστα διάσημος, όπως δείχνει η υπογραφή του «Χειρ Αγγέλου» σε πολλά από τα έργα του. Δεν είναι τυχαίο ότι η φήμη του επιβιώνει της ζωής του έτσι ώστε ακόμη και τον 17ο αιώνα να θεωρείται σύγχρονος.
Ο Αγγελος Ακοτάντος δημιούργησε κυρίως μεταξύ του 1425 και του 1450 (χρονιά που πέθανε). Είναι μια σημαντική εποχή καθώς στις αρχές του 15ου αιώνα έχει συντελεσθεί η μετακίνηση πολλών κωνσταντινουπολιτών ζωγράφων στην Κρήτη, λόγω της κρίσης που μαστίζει την πρωτεύουσα, λίγο πριν από την οριστική πτώση της. Η επιρροή του ήταν τεράστια, όπως μπορούμε να διαπιστώσουμε στα έργα μεταγενέστερων ζωγράφων που παρουσιάζονται στην έκθεση.
Η εικόνα της Κοίμησης της Θεοτόκου του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου από την Ερμούπολη της Σύρου, με την οποία κλείνει η έκθεση, επιβεβαιώνει ότι ο Ακοτάντος ήταν ο Θεοτοκόπουλος του 15ου αιώνα. Κυριολεκτικά, μια έκθεση-αποκάλυψη.
