Η Μπιενάλε της Βαλένθια άνοιξε πριν από λίγες ημέρες τις πόρτες της στο κοινό με ένα ιδιαίτερα φιλόδοξο πρόγραμμα που στοχεύει να φέρει την ισπανική πόλη στο προσκήνιο της εικαστικής σκηνής. Καθαρά ανθρωποκεντρικός ο προσανατολισμός της διοργάνωσης, συνδυάζει όλες τις μορφές τέχνης. Από τη ζωγραφική, το βίντεο και την αρχιτεκτονική ως το σχέδιο, τον κινηματογράφο, την τηλεόραση, τον χορό, τη μουσική, τη μόδα και τη διαφήμιση. Οι διοργανωτές στεγάζουν το εκθεσιακό τους πρόγραμμα κάτω από τον τίτλο «Τα πάθη», μιλούν για την ανάγκη επαναπροσδιορισμού του όρου «παγκοσμιοποίηση» στον χώρο της σύγχρονης τέχνης και καταθέτουν τον προβληματισμό τους πάνω στην ανθρώπινη συνθήκη. Η συνάφεια με τη θεματική της έκθεσης του Χάραλντ Ζέεμαν στην ιταλική Μπιενάλε είναι προφανής. Για τον Ακίλε Μπονίτο Ολίβα ωστόσο, τον καλλιτεχνικό διευθυντή της κεντρικής έκθεσης της ισπανικής Μπιενάλε, το γεγονός δεν αποτελεί σύμπτωση αλλά άξονα βασικό και επομένως κυρίαρχο στη σύγχρονη τέχνη. «Τόσο ο Ζέεμαν όσο και εγώ είμαστε ευρωπαίοι διανοούμενοι. Και οι δύο διοργανώνουμε εκθέσεις θεματικές. Η κοινή αφετηρία των δύο διοργανώσεων δεν πρέπει να σας παραξενεύει. Η σύγχρονη τέχνη είναι νεο-ουμανιστική. Αυτό δεν αλλάζει».
Τον ανθρωπολογικό χαρακτήρα της Μπιενάλε της Βαλένθια επιβεβαιώνει και ο τίτλος της έκθεσης που διοργανώνει ο Ακίλε Μπονίτο Ολίβα: «Το Σώμα της τέχνης». «Η ιδέα βασίζεται στο ανθρώπινο σώμα. Οι εκθεσιακοί χώροι έχουν διαμορφωθεί σύμφωνα με τα πέντε μέρη του σώματος. Το κεφάλι, την καρδιά, το στομάχι, τα γεννητικά όργανα και τα πόδια. Με ανάλογο τρόπο παρουσιάζονται και τα έργα των καλλιτεχνών» εξηγεί μιλώντας στο «Βήμα» ο Ολίβα, γνωστός κριτικός τέχνης και διευθυντής μεταξύ άλλων της Μπιενάλε της Βενετίας το 1993. Μας περιγράφει το έργο που δημιούργησε ειδικά για την έκθεση ο βρετανός σκηνοθέτης και εικαστικός Πίτερ Γκριναγουέι, ο οποίος συμμετείχε και στην επεξεργασία της κεντρικής ιδέας της. «Πρόκειται για μια λαβυρινθώδη εγκατάσταση από εκατό κολόνες-φορείς διαφόρων «έτοιμων αντικειμένων» με έντονες χρωματικές αντιθέσεις, η οποία διατρέχει όλους τους χώρους της έκθεσης. Τα υλικά του έργου αποτελούν κατά κάποιον τρόπο τα «συστατικά» του ανθρώπινου σώματος, λειτουργούν θα έλεγα σαν υποδοχείς της μνήμης».
Στην έκθεση η οποία παρουσιάζεται στους χώρους του «Convento del Carmen», ενός ιστορικού κτιρίου του 14ου αιώνα στο κέντρο της πόλης, παίρνουν μέρος 100 καλλιτέχνες από όλον τον κόσμο, οι περισσότεροι από τους οποίους με καινούργια τους δουλειά που δημιούργησαν ειδικά για τη Βαλένθια, ενώ υπάρχει και ένα ειδικό «τμήμα» με τριάντα καλλιτέχνες από διάφορα μέρη του κόσμου οι οποίοι δουλεύουν με το Internet. «Ο θεατής έχει τη δυνατότητα να επεμβαίνει στον κυβερνοχώρο και να διαμορφώνει το έργο» εξηγεί ο Ολίβα. Και το «σώμα της τέχνης»; «Μα, η τέχνη μπορεί να είναι από ανορεξική ως βουλιμική!». Για όσους διερωτώνται τι μπορεί να προσθέσει στην παγκόσμια εικαστική σκηνή μία ακόμη Μπιενάλε, ο Ολίβα είναι σαφής: «Είναι αλήθεια ότι δεν υπάρχει πια χώρος για πολλές Μπιενάλε. Υπάρχει όμως πάντα χώρος για έξυπνες Μπιενάλε».
Οι συμμετοχές
Σε αντίθεση με την ιταλική Μπιενάλε, η Βαλένθια έχει προσκαλέσει ηχηρότερα ονόματα: Ρον Αραντ, Τζεφ Κουνς, Γιόκο Ονο, Νομπουγιόσι Αράκι, Τόνι Αουρσλερ, Γιαν Φαμπρ, Ναν Γκόλντιν, Μόνα Χάτουμ, Μαρίκο Μόρι, Τόμας Στρουτ, Σαμ Τέιλορ-Γουντ, Τζέιν και Λουίζ Γουίλσον, Τόμας Σούτε, Ντάγκλας Γκόρντον ανάμεσά τους και μια Ελληνίδα, η Δανάη Στράτου. Η γλύπτρια θα παρουσιάσει στη Βαλένθια το «Breathe» (Αναπνεύστε), «ένα έργο», λέει ο Ολίβα, «για τη γη που αναπνέει», το οποίο εκτέθηκε για πρώτη φορά πέρυσι από την γκαλερί Ζουμπουλάκη στους Κυλινδρόμυλους Σαραντόπουλου.
Ρωσική και γιουγκοσλαβική «τρέλα»
Το κεντρικό εκθεσιακό γεγονός της Μπιενάλε θα πλαισιώνεται από μια σειρά δορυφορικών θεματικών εκθέσεων όπως αυτή των δώδεκα ρώσων καλλιτεχνών που παρουσιάζει ο Αμερικανός Μπομπ Γουίλσον υπό τον τίτλο «Ρωσική τρέλα» ή το έργο land-art δύο σκηνοθετών, του Εμίρ Κουστουρίτσα από τον κινηματογράφο και του Μλάντεν Μάτεριτς από τον χώρο του θεάτρου. Οι δύο Γιουγκοσλάβοι έφεραν από το Βελιγράδι και το Σαράγεβο ολόκληρα κομμάτια γης δημιουργώντας μια μεταφορά πάνω στον τρόμο του πολέμου και στην ελπίδα που συνοδεύει τη λήξη του με τίτλο «Μια γη που βλέπει στην ήπειρο».
Η 1η Μπιενάλε της Βαλένθια θα παραμείνει ανοικτή ως τις 20 Οκτωβρίου.
