Συναντηθήκαμε σε μια πραγματική γιορτή! Στη Μαδρίτη την ημέρα όπου γίνοταν οι βασιλικοί γάμοι. Κομψή, ευθυτενής, με… χάρη χορεύτριας, κάθησε απέναντί μου στο υπέροχο καφέ το οποίο στεγάζεται στο Σπίτι της Τέχνης. Εκεί άρχισε να μου μιλάει ή μάλλον να ξετυλίγει μπροστά μου ολόκληρη την ιστορία του φλαμένκο. H ίδια, ένα ζωντανό κομμάτι αυτής της ιστορίας, χορεύει αυτή την εβδομάδα για το ελληνικό κοινό. Προτού την απολαύσετε στη σκηνή, απολαύστε τη σκέψη της!
– Πώς σας φάνηκε ο βασιλικός γάμος;
«Σαν φιέστα. Σαν συναυλία του Χεράρντο Νούνιες. Ουσιαστικά μια γιορτή ήταν, ως τη στιγμή που άρχισε να βρέχει. Για να πω την αλήθεια, περιμέναμε με πολλή λαχτάρα αυτόν τον γάμο και παρακαλούσαμε να κάνει καλό καιρό. E, ο καιρός ήταν καλός αλλά ως τη στιγμή του γάμου!.. Παρ’ όλα αυτά, ναι, ήταν μια φιέστα – και μάλιστα επιτυχημένη».
– Και η ζωή; Μια γιορτή είναι κι αυτή;
«Προσπαθούμε… Προσπαθούμε να είναι μια γιορτή. Οταν κάνεις μια δουλειά που σου αρέσει, όταν είσαι με τους ανθρώπους που αγαπάς, τότε είναι γιορτή».
– Πώς βρίσκει κανείς τον δρόμο που θα τον οδηγήσει στη δουλειά που του αρέσει;
«Ακολουθώντας την ψυχή του. Και μετά ανταμείβεται γιατί κάνει αυτό που του αρέσει και βρίσκεται συνεχώς σε επαφή με τη ζωή και με τις αλλαγές που αυτή φέρνει».
– Εσείς πώς ξεκινήσατε αυτή τη δουλειά;
«Οικογενειακό μας ήταν. (γέλια) Αλήθεια! H οικογένειά μου κατάγεται από την Ανδαλουσία, αλλά οι γονείς μου μετανάστευσαν στη Βαρκελώνη. Ο πατέρας μου ήταν Τσιγγάνος. Με έπαιρναν πάντα σε όλες τις γιορτές – και ήταν όλες γιορτές φλαμένκο, εννοείται. Πρακτικά ξεκίνησα να ασχολούμαι χωρίς καμία ακαδημαϊκή εκπαίδευση. Αργότερα βέβαια έκανα μαθήματα με επαγγελματίες καλλιτέχνες, έμπειρους καθηγητές. Σιγά σιγά έκανα μαθήματα κλασικού χορού, σύγχρονου χορού, τζαζ, τα πάντα. Και όλα αυτά για το φλαμένκο. Για να διευρύνω τις γνώσεις μου και να αποκτήσει μεγαλύτερη ελευθερία η κίνησή μου – στο φλαμένκο πάντα».
– Τι κάνει το φλαμένκο να διαφέρει τόσο από τους υπόλοιπους χορούς;
«Είναι πολύ εκφραστικός και φυσικός χορός. Αυτό που βγάζεις στη σκηνή είναι η ψυχή σου. Δεν είναι ακαδημαϊκός χορός. H γνώση δεν αποκτάται σε κάποια σχολή. Είναι ολοκληρωτικά παράλογος».
– Δηλαδή, το φλαμένκο το χορεύεις με την ψυχή, όχι με τα πόδια…
«Ναι, εξ ολοκλήρου με την καρδιά. Απλώς εμείς είμαστε επαγγελματίες και χρειαζόμαστε την τεχνική για να δώσουμε έμφαση σε κάτι που κάνουμε εκείνη τη στιγμή. Αυτό δεν σημαίνει ότι θεοποιούμε τη λογική. Το ζητούμενο είναι πάντα η αυθόρμητη έκφραση».
– Πότε αποφασίσατε να κάνετε το πάθος σας επάγγελμα;
«Ημουν 17 ετών και βρισκόμουν στη Βαρκελώνη. Συμμετείχα ήδη σε διάφορα φεστιβάλ. Και σε κάποια εκδήλωση, για παιδιά ήταν, αν θυμάμαι καλά, συνειδητοποίησα ότι δεν θα μπορούσα να κάνω στη ζωή μου τίποτε άλλο. Την περίοδο εκείνη στη Βαρκελώνη ουσιαστικά δεν υπήρχαν ταμπλάδος (σ.σ.: tablado = πάλκο, ειδική σκηνή όπου χορεύεται το φλαμένκο). Υπήρχαν μόνο ένα-δύο που χρησίμευαν για τα πάντα: για να χορεύεις, να δίνεις παραστάσεις, να κάνεις μάθημα. Δεν υπήρχαν ούτε σχολεία ούτε ειδικοί χώροι. Οπότε αναγκαστικά μετακόμισα στη Μαδρίτη. Ουσιαστικά, δηλαδή, η καλλιτεχνική μου καριέρα εκεί ξεκίνησε».
– Σε τι διαφέρει ένας άνθρωπος που χορεύει για τον εαυτό του από έναν άλλον που χορεύει επαγγελματικά;
«Οταν είσαι επαγγελματίας, πρέπει να ξέρεις πού να δώσεις τις εντάσεις. Μαθαίνεις να ελέγχεις την έκρηξη. Να μην αφήνεσαι τη μία να παρασύρεσαι στα ύψη και την άλλη η ερμηνεία σου να πέφτει κάτω από τη γη. Για να έχεις επιτυχία στη σκηνή πρέπει να μάθεις να προσφέρεις πάντα θέαμα με στάνταρντ ποιότητα. Σαν μια ευθεία γραμμή από σταθερά επαναλαμβανόμενα σπουδαία γεγονότα».
– Πάντως είναι λίγο περίεργο. Μιλάτε για ευθείες και επαναλαμβανόμενα πράγματα και, ενώ κάνετε τα ίδια και τα ίδια, παράγετε πάθος. Πού είναι το πάθος τελικά;
«Κατ’ αρχάς στον λαό μας. Οι Ισπανοί – και όλοι οι μεσογειακοί λαοί – είναι πολύ παθιασμένοι. Θα ξέρετε δε ότι όσο προχωράμε προς Νότο συναντάμε έναν ορισμό: «ψυχική κατάσταση του σώματος». Οταν λοιπόν μάθουμε πώς να χειριζόμαστε αυτή την κατάσταση, γινόμαστε πιο εκφραστικοί».
– Κρύβει κινδύνους το πάθος;
«Δεν ξέρω αν κρύβει. Ξέρω ότι το πάθος είναι το ζητούμενο. Μπορεί να υπάρχουν στιγμές υπερβολικής ευφορίας που μετά ίσως σε βγάζουν από τον έλεγχο, αλλά δεν γίνεται αλλιώς».
– Σε τι διαφέρει ένας καλλιτέχνης από έναν «κοινό» άνθρωπο;
«Πιστεύω ότι όλοι χρησιμοποιούν το πάθος που κρύβουν μέσα τους. Αλλοι το χρησιμοποιούν για να περπατήσουν, άλλοι για την τέχνη γενικά, άλλοι για μια συγκεκριμένη έκφραση. Γενικά θεωρώ ότι είναι μικρή η διαφορά».
– Τι είναι για σας τέχνη;
«Να μπορείς να δείξεις με διάφορους τρόπους αυτό που αισθάνεσαι μέσα σου σε έναν άλλον άνθρωπο και να τον κάνεις να γυρίσει τα μάτια και να κοιτάξει. Και σίγουρα δεν είναι η τεχνική…».
– Ο καλλιτέχνης όμως μέσω της τεχνικής μπορεί να αναπαράγει έντονα συναισθήματα στη σκηνή. Εσείς δεν το είπατε;
«Ναι. Σίγουρα. Τουλάχιστον για το φλαμένκο – δεν γνωρίζω αν ισχύει για τα άλλα είδη τέχνης – αυτό που διαφέρει είναι ότι πρώτα δίνουμε μορφή και έπειτα κάνουμε με την τεχνική μας ορατά τα συναισθήματα που κρύβονται μέσα μας. Φανταστείτε ότι έχεις ένα εσωτερικό καλώδιο και το τραβάς για να βγάλει αυτό που κρύβεις μέσα σου. Με αυτή την έννοια η τεχνική είναι πολύ σημαντική».
– Ενας σπουδαίος άνθρωπος είναι και μεγάλος καλλιτέχνης;
«Υπάρχουν σπουδαίοι άνθρωποι χωρίς να είναι μεγάλοι καλλιτέχνες. Υπάρχουν επίσης μεγάλοι καλλιτέχνες χωρίς να ξεχωρίζουν ως άνθρωποι. Δεν υπάρχει κανόνας σ’ αυτό».
– Υπάρχει περίπτωση να μας ξεγελάσει ο καλλιτέχνης;
«Ναι, μπορεί να μας εξαπατήσει – εντός εισαγωγικών. Μπορεί να μας δώσει την εντύπωση ότι δεν είναι τόσο μεγάλος, ότι τα έργα που παρουσιάζει δεν είναι δικά του, ότι είναι αντιγραφή, χίλια δυο πράγματα. Αλλά πιστεύω ότι και στην τέχνη ο ψεύτικος κάποια στιγμή αποκαλύπτεται».
– Υπάρχει μεγάλη και μικρή τέχνη;
«Αυτή την έκφραση ίσως τη χρησιμοποιούν περισσότερο οι τεχνοκριτικοί. Εμένα δεν με εκφράζει. Εγώ πιστεύω πως όταν υπάρχει τέχνη δεν χωρίζεται σε μεγάλη ή μικρή».
– Πιστεύετε στο ταλέντο;
«Ταλέντο για εμένα είναι αυτή η έμφυτη σοφία με την οποία προικίζονται κάποιοι άνθρωποι. Απλώς ορισμένοι καταφέρνουν να αναπτυχθούν και άλλοι μένουν στα μισά του δρόμου».
– Μπορεί να χαθεί ένα ταλέντο;
«Αυτό σας λέω. Το ταλέντο μπορεί να χαθεί όταν χάνει κάποιος τον ενθουσιασμό του. Το πιο σημαντικό πράγμα είναι να τροφοδοτείς την ψυχή σου με ενθουσιασμό. Αλλιώς πώς θα ξεπεράσεις τον εαυτό σου; Δική σας, ελληνική, είναι η λέξη εξάλλου. Αναλογιστείτε την ετυμολογία της. Τον δικό σου ενθουσιασμό τον μεταβιβάζεις τότε και στον άλλον. Ετσι κατακτάται η αρμονία».
– Υπάρχουν άνθρωποι που δεν ανακαλύπτουν ποτέ το ταλέντο τους στη ζωή;
«Ασφαλώς. Υπάρχει επίσης μια άλλη περίπτωση: να μην έχεις μεγαλύτερο ταλέντο από κάποιον άλλον, απλώς να προβάλλεις συνεχώς το δικό σου ταλέντο ώστε να φαίνεσαι καλύτερος – εξαρτάται από το πώς «πουλάς» τον εαυτό σου, δηλαδή».
– Ταλαντούχο κοινό υπάρχει;
«Ναι. Γιατί όχι; Το να μπορείς να εισπράττεις την τέχνη, ταλέντο είναι κι αυτό».
– Σε τι διαφέρει η παράσταση από την πρόβα; Μπορούν να υπάρξουν σε μια πρόβα μεγάλες στιγμές;
«Σίγουρα. Στην πρόβα υπάρχουν το άγχος και η αβεβαιότητα. Ολη σου η προσπάθεια περιστρέφεται γύρω από το πώς θα είναι όλα υπό έλεγχο την ώρα της ερμηνείας. Το μυαλό και το σώμα σου βρίσκονται σε πρόβα εκείνη τη στιγμή. Προβάρεις προσπαθώντας να δεις πώς αντιδρά το σώμα σου, οι αισθήσεις σου στον φωτισμό και στον ήχο. Μετά, στην εκτέλεση, δεν είναι έτσι. Την ώρα της παράστασης πρωταγωνιστής είναι η επαφή με το κοινό».
– Σε μια παράσταση το λάθος μπορεί να γίνει τέχνη;
«Σίγουρα. Κατ’ αρχάς στο φλαμένκο τα λάθη δεν τα καταλαβαίνεις. Αρα δεν υπάρχουν. Σε αιχμαλωτίζει το πάθος και η στιγμή. Τίποτε άλλο δεν υπάρχει εκείνη την ώρα. Ολα τα άλλα εξαφανίζονται».
– Υπάρχουν στιγμές που κυνηγάτε την τελειότητα; Ακόμη και μια στιγμή λάθους μπορεί να είναι πιο συγκινητική από την τελειότητα;
«Βέβαια, αν και στόχος είναι η τελειότητα. Οταν έρθει το λάθος, δεν του δίνεις σημασία, δεν σταματάς σε αυτό που συνέβη γιατί κάτι τέτοιο θα έβαζε φρένο στην ψυχή».
– Υπάρχουν άνθρωποι που σας έχουν επηρεάσει;
«Ναι. Και πρώτα από όλους ο δάσκαλός μου, ο Αμάριο Μάγια. Πρωτογνωριστήκαμε εδώ, στη Μαδρίτη, σε μια σκηνή φλαμένκο όταν ήμουν πολύ μικρή. Μετά, όταν μετακόμισα και εγώ στη Μαδρίτη, ξεκινήσαμε μαθήματα. Και τότε είδε κάτι σε εμένα. Ημουν σαν χαμένη. Δεν είχα την τεχνική του. Διέθετα όμως μια αυθόρμητη, εσωτερική δύναμη που του άρεσε πολύ και από τότε με έκανε συντρόφισσά του στον χορό. Με δίδαξε πολλά. Για μένα το φλαμένκο προσωποποιείται στο όνομά του».
– Τι είναι πιο σημαντικό στη ζωή: οι επιλογές μας ή οι επιρροές που δεχόμαστε;
«Θα σας μιλήσω για τη δική μου τη ζωή, που είναι η τέχνη μου: στο φλαμένκο πιο σημαντικές είναι οι επιρροές που δεχόμαστε από άλλες χώρες. Το φλαμένκο είναι μια τέχνη πολύ καινούργια, από τις πιο νέες. Γι’ αυτό και καταγράφει σαν σφουγγάρι. Ολος ο χορός που βλέπουμε, όλη η μουσική που ακούμε, όλο το θέατρο που παρακολουθούμε, όλα αυτά μας επηρεάζουν πολύ. Γι’ αυτό εξαρτάται από τον κάθε καλλιτέχνη προσωπικά – από το πού έχει βασιστεί ως το πώς θα αναπτύξει αυτό που έχει εισπράξει μέσα του».
– Πότε λέμε ότι ο δάσκαλος είναι καλός; Μπορεί κατ’ αρχάς ένας δάσκαλος να καταστρέψει τον μαθητή του;
«Σίγουρα! Πιστεύω ότι ένας δάσκαλος πρέπει να είναι ευσυνείδητος και ενσυνείδητος: να ξέρει, δηλαδή, τι πρέπει να δώσει, τι πρέπει να μάθει στον μικρό. Και πάνω απ’ όλα πρέπει να του μεταδώσει ενθουσιασμό, να του διδάξει ιστορία, να του υποδείξει και να του αναλύσει τις καταγωγές των επιρροών. Πιο πολύ όμως να του «μεταγγίσει» την ιστορία του φλαμένκο. Αυτός ο χορός είναι σαν καλλιτεχνικό γονίδιο που πρέπει να περάσει από γενιά σε γενιά. Και ένας καλός δάσκαλος πρέπει να βάλει τις σωστές βάσεις».
– Αρα το παρελθόν είναι η βάση για το μέλλον.
«Ναι. Αλλά όχι έτσι απλά, μαθηματικά…».
– Εχετε θαυμάσει κάποιον άλλον άνθρωπο, εκτός από τον χώρο του φλαμένκο;
«Ναι, πολλούς Ισπανούς».
– Αν είχατε γεννηθεί σε μια άλλη χώρα, θα χορεύατε άλλο είδος χορού;
«Σίγουρα».
– Αρα το περιβάλλον επιβάλλει κατά κάποιον τρόπο αυτό που κάνουμε στη ζωή μας.
«Ναι. Κατ’ αρχήν όλα ξεκινάνε από το σπίτι σου».
– Ποιο είναι το σημαντικότερο πράγμα στη ζωή σας;
«H κόρη μου και ο χορός. Και σίγουρα η οικογένειά μου και ο άντρας μου. Αλλά το πιο σημαντικό είναι για μένα η κόρη μου και ο χορός».
– Το πιο σημαντικό πράγμα που έχουν δει τα μάτια σας;
«Το πιο σημαντικό είναι… όλα μαζί! Τα ταξίδια…».
– Το ζητούμενο του μεγάλου καλλιτέχνη είναι να κλέψει το μυαλό ή την ψυχή του θεατή;
«Πιστεύω ότι αυτά τα δύο πάνε μαζί. Αν καταφέρεις και κάνεις το κοινό να αισθανθεί παθιασμένο, τότε τα έχεις καταφέρει και τα δύο».
– Τι είναι αυτό που αντέχει στον χρόνο;
«Οι στιγμές. Υπάρχουν μεγαλοπρεπείς στιγμές – και όχι μόνο για έναν καλλιτέχνη. Αν τις έχει αιχμαλωτίσει κάποιος με μια μηχανή, καλώς. Αν όχι, τότε αυτό που σου μένει είναι η στιγμή, κάτι που αιωρείται στον αέρα».
– Πότε μια στιγμή γίνεται αθάνατη;
«Οταν αγγίξεις την απόλυτη ελευθερία. Χωρίς αναστολές και περιορισμούς. Ολοκληρωτικά. Είναι η στιγμή που ξεχνάς τα πάντα».
– Πότε χορεύετε καλύτερα: όταν είστε ευτυχισμένη ή όταν αισθάνεστε δυστυχής;
«Εξαρτάται. Μπορείς να χορέψεις καταπληκτικά τα πάντα – και την ευτυχία και τη δυστυχία σου. Μην ξεχνάμε όμως ότι το φλαμένκο είναι μια έκφραση, ένα είδος λαϊκής δύσπνοιας. Ενέχει περισσότερο το δράμα, δηλαδή. Και πάνω σ’ αυτό το δράμα μπορείς να μεγαλουργήσεις».
– Επιλέγετε έναν άνθρωπο από το κοινό και χορεύετε γι’ αυτόν ή χορεύετε «τυφλά», στο σκοτάδι;
«Δεν βλέπω τίποτε. Ακόμη και αν έχω εντοπίσει έναν άνθρωπο, προτιμώ να μην κοιτάζω κανέναν. Αφοσιώνομαι απόλυτα στον χορό».
– Αισθάνεστε την ανάσα του κοινού;
«Ναι, σχεδόν πάντα».
– Σας επηρεάζει αυτό;
«Υπάρχουν φορές που με κάποιον τρόπο σε επηρεάζει γιατί το κοινό έχει τη θετική του πλευρά και τη λιγότερο θετική του. Το κοινό σού μεταδίδει συναισθήματα – και αυτό είναι απίστευτη επαφή».
– Ευχαριστώ πολύ και συγγνώμη αν σας κούρασα.
«Και εγώ σας ευχαριστώ».
H Κάρμεν Κορτές θα εμφανιστεί στο Θέατρο Λυκαβηττού την Τρίτη 8 και την Τετάρτη 9 Ιουνίου στο πλαίσιο των παραστάσεων Flamenco Fiesta, μαζί με τους Αλεχάνδρο Γκρανάδος, Μπελέν Μάγια, Ροθίο Μολίνα, Μιγκέλ Μπέρνα, Χεράρντο Νούνιες κ.ά. Περισσότερες πληροφορίες στο τηλ. 210 9213.310 και στην ηλεκτρονική διεύθυνση www.artinfo.gr
