Πάσχα στη Φολέγανδρο

Ξεκίνησα με τη Φολέγανδρο μια σχέση τρυφερής φιλίας για κάτι το πρωτόγνωρο, εύθραυστο, μοναδικό το καλοκαίρι του 1978. Τότε το νησί ήταν θεία αποκάλυψη! Ελάχιστοι επισκέπτες, μικρό άβολο λιμάνι, άγονη γραμμή, αλλά ένας τόπος αιγαιοπελαγίτικος που τον βίωνες και ριγούσες από ευδαιμονία.

Επέστρεψα πολλές φορές έκτοτε. Τώρα το καινούργιο λιμάνι προστατεύει κάθε πλεούμενο, γίνεται ιδανικό καταφύγιο για μικρά θαλαμηγά αν θαλασσοδέρνουν σ’ εκείνα τα μέρη. Παραμένει ίδια η Φολέγανδρος, με λίγες κακές επεμβάσεις λόγω «τουρισμού». Αλώβητη απ’ το μεγάλο αυτό «σούπερ παζάρι» προς το παρόν.

Αν δεν την έχετε επισκεφθεί, σπεύσατε, εραστές του αιγαιοπελαγίτικου ήθους και κάλλους. Θα βρείτε ανόθευτη παράδοση, γαλήνιο τοπίο, ευγενικούς κατοίκους, μετρημένα τροχοφόρα και έναν οικισμό σαν τη Χώρα Φολεγάνδρου, μοναδικό κι ανεπανάληπτο.

Η Χώρα είναι μια οπτική πανδαισία: Είναι η τελειότητα της κυκλαδικής αρχιτεκτονικής χωρίς ψεγάδι, ιδιαίτερα ο πυρήνας της, το Κάστρο. Αυτό το Κάστρο μάς πάει πίσω στα 1212, στον Μάρκο Σανούδο και στη βενετσιάνικη κατοχή του νησιού.

Εδώ θριαμβεύουν η καλαισθησία, η καθαριότητα, η αρμονία των όγκων και των χρωμάτων. Ως και τα ροζ γεράνια έχουν το κατάλληλο χρώμα για να προβάλλουν πιο έντονα τη λευκότητα των ασβεστωμένων πεζουλιών και τοίχων.

Εχω συναντήσει πολλές φορές Αυστριακούς, Γερμανούς, Αμερικανούς να τριγυρίζουν παραλοϊσμένοι στα στενά δρομάκια. Συνήθως βρίσκονται σε παράκρουση. Τις πλατείες τις βρίσκουν σαν σκηνικά θεάτρου! Το ζυμωτό ψωμί θείο! Το ρακί εξαίσιο! Το ντόπιο τυρί γευστικότατο! Και το νησί αξέχαστο!

Οποια εποχή και αν επισκεφθείς τη Φολέγανδρο σου μένει αξέχαστη. Αν έχεις την αγαθή τύχη να την γνωρίσεις Πάσχα, τότε έχεις αιχμαλωτισθεί ψυχικά για πάντα. Ζεις μαζί με τις κοινότητες του νησιού την εορταστική προετοιμασία, βήμα προς βήμα. Τα πάντα ασπρίζονται την αναμονή της μεγάλης γιορτής. Ο ασβέστης, μέσα κι έξω από κάθε σπίτι, σε φράχτες, σε αρμούς των πλακόστρωτων δρόμων, στους τοίχους, στις αυλές, στα σκαλιά, στις πεζούλες, καλύπτει με τη λευκότητά του τα πάντα.

Λίγο πολύ ως το βράδυ της Ανάστασης τα έθιμα και οι ακολουθίες στις εκκλησίες θα σας φανούν οικεία. Η απογείωση αρχίζει την Κυριακή του Πάσχα. Η Δέσποινα του Μοναστηριού, η μεγάλη ασημοστόλιστη εικόνα της Παναγίας, έρχεται να επισκεφθεί το κάθε σπιτικό του νησιού.

Η Παναγιά αρχίζει τις επισκέψεις από τη Χώρα. Τα σπίτια ανοίγουν διάπλατα, τη δέχονται με άδολη χαρά και συγκίνηση και οι νοικοκυρές κερνούν μελόπιτες και ποτά τους επισκέπτες.

Τη Δευτέρα του Πάσχα η εικόνα φτάνει στον οικισμό της Ανω Μεράς. Οι μετακινήσεις γίνονται με τα πόδια, μέσα από ένα νησί που βουλιάζει από το βάρος των αγριολούλουδων.

Την Τρίτη του Πάσχα η εικόνα της Παναγιάς περνώντας από το Λιβάδι κατεβαίνει στο Καραβοστάσι, το λιμάνι, για να πάει στη θάλασσα. Ο κόσμος διασχίζει πάλι ένα νησί που ευωδιάζει από αγριολούλουδα και οργιάζει σε χρώματα. Η πεζοπορία με αυτές τις προϋποθέσεις είναι μια απόλαυση χωρίς προηγούμενο. Η Παναγία μπαίνει και βγαίνει στις βάρκες, ευλογεί τον μόχθο των απλών ψαράδων, και αν είναι καλός ο καιρός πάει και βαρκάδα ως την Πούντα!

Φυσικά οι καπεταναίοι και οι καλές νοικοκυρές – γυναίκες τους κερνάνε ψαρομεζέδες για την τιμή και τη χαρά που φέρνει στη βάρκα ή στο σπιτικό τους ο ερχομός της εικόνας.

Κάπως έτσι, το Πάσχα στη Φολέγανδρο δένεται με το φως, τα αγριολούλουδα, την άδολη φιλοξενία και την Κυρά του Μοναστηριού στην πιο όμορφη ετήσια έξοδό της.

Ας ξαναγυρίσουμε όμως στο Κάστρο.

Εδώ βρίσκεις εκκλησίες ενδιαφέρουσες με ωραίες εικόνες λαϊκών ζωγράφων του 19ου αιώνα. Είναι η Ελεούσα, η Αγία Σοφία, η Παντάνασσα, η Μητρόπολη του Αγ. Νικολάου, ο Ταξιάρχης.

Πέρυσι τον Οκτώβριο βρέθηκα στη γειτονιά της Παντάνασσας. Η θέα από δω πάνω σου κόβει την ανάσα. Η γερόντισσα που έχει το κλειδί ήρθε και μου άνοιξε την εκκλησία. Περιεργάζομαι το παλιό εικονοστάσι από τα τέλη του 18ου αιώνα. Να και η λατρευτική εικόνα της Παναγιάς της Παντάνασσας. Στις πλαϊνές θύρες του ιερού βρίσκεις τις αγαπημένες μορφές. Αριστερά ο Αρχάγγελος Μιχαήλ. Δεξιά ο Αϊ-Γιώργης. Αριστουργήματα λαϊκής τέχνης.

Ο Αϊ-Γιώργης ανακαινίστηκε το 1817, τον Αρχάγγελο Μιχαήλ ζωγράφισε κάποιος Ιωάννης Σκορπίνης. Γερό, σίγουρο χέρι ο άγνωστός μας λαϊκός ζωγράφος.

Ιστορίες και μύθοι

Στη θέση Παλαιόκαστρο, που βρίσκεται ψηλά πάνω από το Μοναστήρι, διατηρούνται λείψανα οχυρώσεων και ερείπια οικοδομημάτων από μια αρχαία πόλη. Εχουν βρεθεί κομμάτια οψιδιανού ­ που μας οδηγούν στα Προϊστορικά χρόνια. Υπάρχουν επίσης λείψανα από τη Γεωμετρική εποχή ως τα Βυζαντινά χρόνια.

Λιχουδιές του νησιού

Δοκιμάστε στην Ανω Μερά, τα σπιτικά μακαρόνια, φτιαγμένα με ντόπιο αλεύρι. Τα λένε Ματσάτα. Συνήθως συνοδεύουν αλανιάρη κόκορα με σάλτσα από ντόπιες άνυδρες ντομάτες.

Ζητήστε να δοκιμάσετε το σουρωτό τυρί του νησιού και πρωί πρωί στους φούρνους της Χώρας ζητήστε το φουσκωτό ψωμί, για να φάτε το τυρί σας ευπρεπώς.

Αν ξαναπάτε το καλοκαίρι (μάλλον θα ξαναπάτε!) και βρείτε αμπελοφάσουλα, χτυπήσατε διάνα, είναι νοστιμότατα! Φυσικά δεν μιλάμε για φρέσκα ψάρια, αστακούς, κακαβιές κλπ. Υπάρχουν άφθονα, δηλαδή μπαρμπούνια, γόπες, μελανούρια, κολιοί, ψάρια για όλα τα γούστα!

Αν βρεθείτε σε γάμο θα φάτε ντόπιο παστέλι από το εξαιρετικό μέλι Φολεγάνδρου.

Ενα μοναδικό γλυκό ­ η καρπουζένια ­ είναι μια άλλη σπάνια γεύση. Καρπούζι μικρό, ωχρό σε χρώμα, ντόπιο. Παίρνουν τη σάρκα του και τη ζυμώνουν με μέλι και σουσάμι. Ψήνεται στον φούρνο και τρώγεται σαν παστοκόδωνο.

Μην ξεχάσετε να δοκιμάσετε την καλασούνα, πίτα φτιαγμένη με σουρωτό τυρί.

Η γαστριμαργική αυλαία κλείνει με τα λιόκαυτα. Ψάρι γουπάκι (σαν μαρίδα) απλώνεται στον ήλιο στην ταράτσα, ξεραίνεται όπως ο τσίρος και τρώγεται με ούζο ή ρακί.

Εστιατόρια

Καραβοστάσι: Καλό ψάρι στο «Κάτι Αλλο», στη «Λουκία», στον «Καλύμνιο».

Χώρα: Καλό φαγητό στον «Κρητικό», στην «Πούντα», στην «Κατίνα» και στην «Κούλα».

Ανω Μερά: Για να φάτε τα Ματσάτα, στου «Μητσάκη», στου «Μίμη» και στου «Βίκτωρα».

Ανήκει στις Κυκλάδες. Εκταση 32 τ. χλμ.: Πρωτεύουσα: Χώρα. Μήκος ακτών: 40 εξαίσια βραχώδη και αμμουδερά χιλιόμετρα. Απέχει από τον Πειραιά 105 ναυτικά μίλια. Λιμάνι: Καραβοστάσι – Χώρα: 262 κάτοικοι.

Ανω Μερά: 298 κάτοικοι.

Χρήσιμα τηλέφωνα

Κωδικός Φολέγανδρου: 0286.

Λιμεναρχείο: 41.249

Αστυνομία: 41.249 (το ίδιο)

Αγροτικό Ιατρείο: 41.222

Κοινότητα: 41.285

Παραλίες

Αγκάλη, Αγιος Νικόλαος, Λιβάδι, Ορμος Αγίου Γεωργίου (χρυσαφένια αμμουδιά), Βίγλα, Κάτεργο (πας μόνο με πλωτό μέσο), Λατινάκια, Βάρδια και Βιτσέντσο.

Μετακινήσεις

Υπάρχουν μικρά λεωφορεία του τοπικού ΚΤΕΛ με τακτά δρομολόγια το καλοκαίρι από Καραβοστάσι – Χώρα – Ανω Μερά.

ΤΙ ΝΑ ΔΕΙΤΕ

Λαογραφικό Μουσείο (Ανω Μερά).

Τηλ. (0286) 41.370 ή 41240

Ιδρύθηκε από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Φολεγάνδρου το 1984. Πρόεδρος του Μουσείου και του Συλλόγου είναι ο ζωγράφος Μάρκος Βενιός, που χωρίς την πολύτιμη βοήθειά του τούτο το άρθρο θα ήταν ελλιπές. Το Μουσείο βρίσκεται στην Ανω Μερά, είναι ανοιχτό απογεύματα και περιλαμβάνεται στον άξονα δρομολογίου του τοπικού ΚΤΕΛ. Η επίσκεψή του μας προσφέρει μια θαυμάσια ευκαιρία να γνωρίσουμε από κοντά την κλειστή αγροτική οικονομία της Φολεγάνδρου. Εκτείνεται σε 1.500 τ.μ. και περιλαμβάνει λιοτρίβι, πατητήρι, κελάρι, φούρνο, αλώνι, στάβλο, οικία και μια μικρή βιβλιοθήκη.

Εκθεση φωτογραφίας

Φέτος το Πάσχα θα μπορέσετε να δείτε στη Χώρα, στα γραφεία του Πολιτιστικού Συλλόγου Φολεγάνδρου, φωτογραφίες από το νησί των αρχών του αιώνα που καλύπτουν τη χρονική περίοδο 1900 ως 1940.

ΠΟΥ ΝΑ ΜΕΙΝΕΤΕ

Ξενοδοχεία

Πήγαδος, τηλ. 41.395 ­ Bardia Bay, τηλ. 41.277 ­ Πολυκάντια Γ’, τηλ. 41.322 ­ Φολέγανδρος Γ’, τηλ. 41.239 ­ Ανεμόμυλος Β’, τηλ. 41.309 ­ Βράχος, τηλ. 41.304 ­ Κάστρο Β’, τηλ. 41.230 ­ Οδυσσέας Ε’, τηλ. 41.239 ­ Fani Venis Β’, τηλ. 41.237 ­ Αίολος Γ’, τηλ. 41.205.

Ενοικιαζόμενα δωμάτια

Τηλ. 41.267 ­ Δουφλής Α’, τηλ. 41.242 ­ Δρακοπαναγιωτάκη Α’, τηλ. 41.257 ­ Τρανουδάκης Α’, τηλ. 41.277 ­ Γεράρδη Β’, τηλ. 41.265.

Υπάρχει επίσης και ένα καλό κάμπινγκ στο Λιβάδι.