Είχαν να δουν γαλάζιο ουρανό έναν μήνα. Τους σκέπαζε ένα νέφος τόσο βαρύ κι ασήκωτο που δεν τους άφηνε να πάρουν ανάσα. Ο κόσμος στο Πεκίνο πέρασε έναν εφιάλτη: δρόμοι και αεροδρόμια έκλεισαν, σχολεία άδειασαν και όσοι έπρεπε να βγουν έξω φορούσαν μάσκα. Πώς να ζήσεις έτσι; Αν αυτό είναι το τίμημα για την ιλιγγιώδη ανάπτυξη, μήπως πρέπει να αλλάξει το μοντέλο, προτού γίνει η μόλυνση της ατμόσφαιρας η μεγαλύτερη απειλή για τη δημόσια υγεία; Προς το παρόν, η εικόνα είναι ζοφερή: η Λαϊκή Κίνα έχει θρονιαστεί για τα καλά στη θέση του υπ’ αριθμόν 1 ρυπαντή παγκοσμίως, εκεί που κάποτε κάθονταν οι ΗΠΑ. Είναι το πιο ρυπογόνο, το πιο «βρώμικο» κράτος του κόσμου.

«Μας είχαν στο σκοτάδι για πολύ καιρό. Στην κυβέρνηση είναι τόσο γραφειοκράτες που δεν τους νοιάζει αν εμείς, ο απλός κόσμος, ζούμε ή πεθαίνουμε. Εμείς, ο λαός, πρέπει να τους πιέσουμε για να κάνουν επιτέλους κάτι» λέει ο Γιου Πινγκ, πατέρας ενός επτάχρονου αγοριού, ο οποίος άρχισε δημόσια εκστρατεία για την ποιότητα του αέρα στο Πεκίνο.

Αυτή η κρίση κράτησε τόσες ημέρες και πήρε τέτοιες διαστάσεις που η Λαϊκή Ημερησία, επίσημο όργανο του ΚΚΚ, σταμάτησε να μιλάει για «ομίχλη» και «έκτακτα καιρικά φαινόμενα». Δημοσίευσε, τελικά, κύριο άρθρο υπό τον τίτλο «Η όμορφη Κίνα θα αρχίσει να αναπνέει ξανά», αναλύοντας τα μέτρα που θα ληφθούν στον δρόμο προς τον «σοσιαλιστικό οικολογικό πολιτισμό».
Στο μεταξύ, το Πεκίνο έπαθε ασφυξία. Στις 12 Ιανουαρίου, η μόλυνση της ατμόσφαιρας έσπασε το απόλυτο ρεκόρ, παγκοσμίως: ήταν 755 στην κλίμακα 0-500 που έχει σχεδιάσει η Υπηρεσία Περιβάλλοντος των ΗΠΑ. Ασφαλές ημερήσιο επίπεδο θεωρείται το 25. Τα μαγαζιά ξεπούλησαν τις μάσκες και τα εξωτερικά ιατρεία των νοσοκομείων γέμισαν με κόσμο που έβηχε. Οι κινέζοι χρήστες του Internet μίλησαν για «Airpocalypse» (σ.σ.: από τη μόλυνση του αέρα και την Αποκάλυψη).
Τα αίτια είναι πολλά και διάφορα: εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, βιομηχανίες που καίνε άνθρακα, κατασκευαστικά έργα, καυσαέρια οχημάτων, κεντρικές θερμάνσεις κτιρίων, όλα εκπέμπουν ρύπους στην ατμόσφαιρα της μεγαλούπολης των 22 εκατ. κατοίκων.
Στο Πεκίνο η ποιότητα του αέρα αλλάζει μαζί με τον καιρό. Οταν φυσάει βοριάς το νέφος μεταφέρεται προς τη θάλασσα. Αλλά οι νότιοι άνεμοι το παγιδεύουν ανάμεσα στα βουνά, βυθίζοντας την πρωτεύουσα σε μια σκοτεινή αιθαλομίχλη. Αυτό έγινε, επί ημέρες, τον Ιανουάριο, προκαλώντας έκρηξη οργής για τα ανεπαρκή μέτρα από τον γραφειοκρατικό και συχνά διεφθαρμένο μηχανισμό. Οι αρμόδιοι δεν έκαναν συστηματικές και αξιόπιστες μετρήσεις, ούτε ανακοίνωναν τα αποτελέσματα με διαφάνεια. Ακόμη χειρότερα: μερικές φορές τα αλλοίωναν για να ωραιοποιούν την κατάσταση.
Οι Αρχές κινητοποιήθηκαν αφότου η πρεσβεία των ΗΠΑ στο Πεκίνο άρχισε να μεταδίδει στο twitter τις δικές της, καθημερινές, μετρήσεις. Φάνηκε ότι οι Κινέζοι δεν μετρούσαν καν το όζον και τα επικίνδυνα μικροσωματίδια PM2,5 που μπαίνουν βαθιά στους πνεύμονες.
Μόνο όταν οι δείκτες χτύπησαν κόκκινο το καθεστώς κάλεσε τους πολίτες να μείνουν στα σπίτια τους και απαγόρευσε την κυκλοφορία στους δρόμους. Οι πτήσεις είχαν παραλύσει, λόγω κακής ορατότητας και δυσφήμησης: «Θέλετε να έρθετε στο Πεκίνο και να γίνετε ανθρώπινες ηλεκτρικές σκούπες;» έγραφαν μπλόγκερ στο Internet.
Η αλήθεια είναι ότι το Πεκίνο πήρε μέτρα κόστους 10 δισ. δολαρίων για τη μείωση των καυσαερίων εν όψει των Ολυμπιακών, το 2008. Αλλά δεν είναι νησί και μοιράζεται τον αέρα του με έξι γειτονικές επαρχίες, που δεν ακολουθούν τις ίδιες προδιαγραφές. Τοπικοί αξιωματούχοι του Κόμματος είναι συχνά ανεξέλεγκτοι και διαπλέκονται με ισχυρά συμφέροντα από τη βιομηχανία και τις επιχειρήσεις.

Λουκ Σεν, World Resources Institute της Ουάσιγκτον
Η λύση: «διαφάνεια και αντίσταση στις επιχειρήσεις»

«Η μόλυνση του αέρα, του εδάφους και του νερού είναι τόσο τεράστια και η ανάπτυξη τόσο εκρηκτική που λύση μπορεί να δώσει μόνο σοβαρός κεντρικός σχεδιασμός από το ΚΚΚ, με διαφάνεια και αντίσταση στα συμφέροντα των επιχειρήσεων που μολύνουν. Πάνω από όλα το πρόβλημα είναι πολιτικό» λέει μιλώντας στο «Bήμα» o Λουκ Σεν, διευθυντής του προγράμματος για την Κίνα στο ανεξάρτητο κέντρο περιβαλλοντικών ερευνών World Resources Institute, στην Ουάσιγκτον.

«Προς το παρόν βλέπουμε μόνο ημίμετρα: κλείνουν εργοστάσια για λίγες ημέρες ή επιβάλλεται απαγόρευση κυκλοφορίας στους δρόμους όταν η ρύπανση αυξάνεται εμφανώς. Εφαρμόζονται σπασμωδικά, κατά τόπους και όχι με την ίδια αποτελεσματικότητα παντού. Στο Πεκίνο τα πράγματα είναι καλύτερα, αλλά στις επαρχίες τοπικοί αξιωματούχοι διαπλέκονται με βιομηχανικά συμφέροντα σε έναν φαύλο κύκλο διαφθοράς με θύμα τη δημόσια υγεία.

Η κυβέρνηση πρέπει να θέσει αυστηρούς στόχους για την ποιότητα του περιβάλλοντος, να θεωρεί υπόλογους κυβερνήτες και δημάρχους για κάθε παρεκτροπή, να επιβάλλει σκληρές ποινές ώστε να αποτρέπει την παραποίηση των στοιχείων. Επίσης να επεκτείνει τη διαφάνεια ώστε να μπορεί η κοινή γνώμη να «επιβλέπει» καλύτερα το κυβερνητικό έργο.

Για να το πούμε απλά, αυτή τη στιγμή οι κρατικές περιβαλλοντικές υπηρεσίες δεν έχουν δικαιοδοσίες και εξουσίες τέτοιες που να τους επιτρέπουν να αντιστέκονται στις πιέσεις επιχειρήσεων και συμφερόντων. Οι υπηρεσίες αυτές χρειάζονται στήριξη και από την κοινή γνώμη. Η δημοσιότητα που πήρε διεθνώς το μεγάλο νέφος στο Πεκίνο έκανε καλό. Ο κόσμος έχει αρχίσει να απαιτεί ελέγχους και ενημέρωση για την ποιότητα του αέρα. Η Κίνα θα πρέπει επίσης να ενθαρρύνει τη χρήση πιο καθαρής ενέργειας (φυσικό αέριο, ανανεώσιμες πηγές), από την οποία δεν θα κερδίσει μόνο το περιβάλλον αλλά και η οικονομία»
μας λέει ο Σεν.
Ασφυξία
Σκορ: 16 στα 20

Μόνο ένας στους 100 από τα 560 εκατομμύρια ανθρώπους που ζουν στις μεγάλες πόλεις της Κίνας αναπνέει αέρα που θεωρείται ασφαλής από την ΕΕ. Από τις 20 πόλεις με τη χειρότερη μόλυνση στον κόσμο, οι 16 είναι στην Κίνα.
656.000 νεκροί

Η Κίνα έχει τον υψηλότερο αριθμό θανάτων που σχετίζονται με τη ρύπανση της ατμόσφαιρας. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμά ότι 656.000 Κινέζοι πεθαίνουν πρόωρα κάθε χρόνο από παθήσεις του αναπνευστικού.
Ανάσα σε… τενεκεδάκια

«Αγνό Θιβέτ», «Μεταβιομηχανική Ταϊβάν» και άλλες γεύσεις έχει ο καθαρός αέρας που πωλείται συσκευασμένος σε… κουτάκια αναψυκτικών, προς 0,60 ευρώ το ένα. Τις ημέρες του μεγάλου νέφους οι πωλήσεις έσπασαν ρεκόρ.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ