Προ ημερών ένα ζευγάρι φίλων, που αποτόλμησε οικογενειακές διακοπές σε κάμπινγκ, μου περιέγραφε την απόλυτη ευδαιμονία του πεντάχρονου γιου τους. Υπνος στη σκηνή, θάλασσα, άμμος, δελφίνια, «αυτά είναι ίχνη από καρέτα καρέτα;», φύση, ελευθερία. Ενα απόγευμα, μάλιστα, καθώς παρακολουθούσαν το ηλιοβασίλεμα, ο μικρός ανέπτυξε στους γονείς του μια θεωρία για την οποία Βικτόρ Ουγκό θα μπορούσε να σκοτώσει: «Καθώς φεύγει ο ήλιος, σπάει και γίνεται κομμάτια. Αυτά είναι τα άστρα».
Και όμως, στην εποχή του υπεργονεϊσμού η φύση είναι συνήθως ένας εχθρός. Παλιά έστελνες το παιδί σου κατασκήνωση και ήσουν ευχαριστημένος αν του μιλούσες μία φορά την εβδομάδα στο τηλέφωνο. Ξένοιαζες και εσύ από τον γονεϊκό ρόλο σου και εκείνο από τις γονεϊκές υστερίες σου. Σήμερα ανησυχείς για αλλεργίες, ατυχήματα, απρόβλεπτα καιρικά φαινόμενα, εξαγριωμένους κώνωπες-τίγρεις και τα συναφή. Αισθάνεσαι πιο χαλαρός όταν το παιδί σου παραδίνεται στην αποχαυνωτική θαλπωρή του κινητού και του tablet. Είναι για σένα προτιμότερο απ’ το να το βλέπεις να σκαρφαλώνει σε δέντρα και σε βράχια, να εξερευνά μυρμηγκοφωλιές, να απομακρύνεται από την ακτή για να δει με τη μάσκα του καβούρια και «αγγούρια της θάλασσας». Η τεχνολογία, άλλωστε, είναι και ο ιχνηλάτης της σύγχρονης παιδικής ηλικίας. Στις ΗΠΑ (όπου ασφαλώς οι κατασκηνώσεις διαθέτουν και ιστοσελίδες τις οποίες ενημερώνουν καθημερινά) οι γονείς παθαίνουν κρίση αν στην αναρτημένη φωτογραφία της ημέρας το παιδί τους δεν δείχνει τόσο χαμογελαστό όσο συνήθως.
Το περίφημο Secret Garden, το πρώτο υπαίθριο νηπιαγωγείο που άνοιξε τις πύλες του το 2008 στη Σκωτία, έβαλε αυτό ακριβώς το στοίχημα. Eπισκέφθηκα το σάιτ του και χάζευα ένα ολιγόλεπτο βίντεο με νήπια να παίζουν ελεύθερα (σαφώς με κάποια επίβλεψη, αλλά χωρίς επιτήρηση και χωρίς καμία χειραγώγηση) μέσα σε ένα δάσος. Η φύση ήταν η σχολική τάξη. Ή, μάλλον, η τάξη ήταν στη φύση. Και ως φυσικό περιβάλλον δεν εννοούμε εν προκειμένω τη Νάξο στα μέσα Αυγούστου –πρόσεχε, Κωστάκη, μη γεμίσουν χαλίκια τα παπούτσια θαλάσσης σου. Εδώ έχουμε να κάνουμε με παγωμένους ανέμους από τη Βόρεια Θάλασσα, με ανηλεείς βροχές, δηλητηριώδη μανιτάρια και άνθη χελιδονόχορτου (που αν τα φας, μπορεί να κάνεις εμετό ή να νιώσεις ζάλη), με κοτόπουλα, αρνάκια και άλλα εκτρεφόμενα ζώα (που αν τα χαϊδέψεις, εκτίθεσαι σε ένα σωρό μικρόβια).
«Στην αρχή οι γονείς είναι λίγο νευρικοί» εξηγεί το «πείραμα» η επικεφαλής του Secret Garden (στο βιβλίο «Το μανιφέστο της χαρούμενης παιδικής ηλικίας –Πώς να προστατεύσουμε τα παιδιά μας από τη νοοτροπία του υπερ-γονεϊσμού» του Καρλ Ονορέ, εκδ. Αερόστατο). «Στις μέρες μας ένα σωρό παιδιά παραμένουν εγκλωβισμένα στα σπίτια, σαν κότες σε ορνιθοτροφείο –επειδή εμείς ανησυχούμε διαρκώς για την ασφάλειά τους. Φαίνεται, μάλιστα, πως ζούμε σε μια μόνιμη κατάσταση φόβου».
Παρόμοιου προσανατολισμού και ένα άρθρο που διάβαζα τις προάλλες στους «New York Times», με τίτλο «To άγριο βασίλειο του παιδιού». Αναφέρεται σε αυτές τις τόσο «μυστικιστικές σχέσεις» που μόνο τα παιδιά ξέρουν να αναπτύσσουν με τα ζώα. Μεταξύ άλλων, περιγράφει ότι μια παιδοψυχολόγος του Πανεπιστημίου Περντιού (στην Ιντιάνα) δεν μπορούσε να πιστέψει ότι μέσα από ένα τυχαίο δείγμα 100 παιδικών βιβλίων, που τοποθέτησε η ίδια επάνω στο τραπέζι, μόλις τα 11 δεν περιείχαν στις σελίδες τους κάποιο ζώο.
Το άρθρο επιπλέον επισημαίνει ότι από τη γέννησή τους τα παιδιά νιώθουν να έλκονται από πλάσματα που δεν ανήκουν στο δικό τους είδος. Ερευνες έχουν δείξει ότι ακόμη και σε βρέφη έξι μηνών ασκούν μεγαλύτερη σαγήνη οι αληθινοί σκύλοι και οι γάτες από τα λούτρινα ομοιώματά τους με τις μπαταρίες. Οχι ότι δεν τρελαίνονται εξίσου και για την πανίδα της σαβάνας. Δεν θα ξεχάσω ποτέ το βλέμμα της τετράχρονης τότε κόρης μου όταν τάισε καρότο μια καμηλοπάρδαλη στο Αττικό Ζωολογικό Πάρκο (στο πλαίσιο μιας ειδικής εκπαιδευτικής ξενάγησης). Θυμάμαι ακόμη εκείνον τον μεγαλειώδη λαιμό να κατεβαίνει για να συναντήσει την τρεμάμενη παιδική χούφτα. Δύο ετερόκλητοι αλλά εξίσου «άγριοι» κόσμοι συναντήθηκαν και έγιναν για μια στιγμή ένα.
Σήμερα τα παιδιά μεγαλώνουν απολύτως ελεγχόμενα, «με ασφάλεια», μπροστά σε οθόνες, μακριά από τη φύση. Μόνο που η φύση περιέχει όλα αυτά που χρειάζεσαι για να μάθεις να επιβιώνεις και να νιώθεις ασφάλεια.
*Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 18 Αυγούστου 2013
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
