Πίσω από το αγγλικό συγγραφικό ονοματεπώνυμο Πήτρη Χαρμπούρη ελάχιστοι ίσως θα αναγνωρίσουν σήμερα την εραλδική σχέση με τους διάσημους Κεφαλλονίτες του 18ου αιώνα Καρμπούρι ή Χαρμπούρη, τους τρεις αδελφούς Τζιοβαμπατίστα, Μάρκο και Μαρίνο Καρμπούρι ή Χαρμπούρη που έγιναν ήρωες του τότε ευρωπαϊκού κόσμου, παραμένοντας πάντα Κεφαλλονίτες. Η Πήτρη, σύγχρονη αγγλίδα συγγραφέας, γεννημένη στο Λονδίνο, που ζει όμως στην Ελλάδα, παντρεμένη με απόγονο Χαρμπούρη, γοητευμένη από την ιστορία των τριών αδελφών και έχοντας στη διάθεσή της έναν θησαυρό οικογενειακών επιστολών και εγγράφων, έγραψε το μυθιστόρημα του Τζιοβαμπατίστα, του Μάρκου και του Μαρίνου. Τίτλος του The Brothers Carburi, που μόλις κυκλοφόρησε στα ελληνικά σε εξαιρετική μετάφραση του Αλέξη Πανσέληνου, στις εκδόσεις Πατάκη, και με ελληνικό τίτλο Φιλάδελφος. Δεν είναι άστοχος ο ελληνικός τίτλος. Φιλάδελφος είναι το όνομα του θάμνου που φυτεύτηκε μετά τους σεισμούς του 1953 στο ρημαγμένο κοιμητήριο του Αργοστολίου, κάτω από τον οποίον θα μπορούσε να αναπαυόταν το σκήνωμα του Μαρίνου, του μόνου από τα τρία αδέλφια που πέθανε στην Κεφαλλονιά – άγρια δολοφονημένος – και θάφτηκε στο γενέθλιο νησί. Το όνομα του θάμνου αλλά και το φευγαλέο και τρυφερό άρωμά του που σκορπίζεται κάθε Απρίλιο στον αέρα συμβολίζουν την αδελφική αγάπη, αυτή τη βαθύτερη σχέση που ένωνε τους αδελφούς Καρμπούρι και ας ήταν σκορπισμένοι στα τέσσερα σημεία της Ευρώπης.
Ο Φιλάδελφος είναι λοιπόν ιστορικό μυθιστόρημα, που πατάει όμως στέρεα σε πηγές. Η συγγραφέας στήνει με καταπληκτική μαεστρία ολόκληρη την εποχή: την Κεφαλλονιά του 18ου αιώνα με τις αντιθέσεις της, την Ευρώπη της ίδιας εποχής, που προοιωνίζεται μεγάλες αλλαγές στις κοινωνίες αλλά και στις ευαισθησίες, και φυσικά την ευρωπαϊκή γεωγραφία – τον πυρωμένο αγροτικό τόπο της Κεφαλλονιάς, τους βάλτους της ως τα φωτισμένα σαλόνια του Παρισιού, τις παγωμένες στέπες της Ρωσίας και τους βάλτους της Φινλανδίας ως το ημίφως των ιταλικών πανεπιστημίων. Ο Τζιοβαμπατίστα Καρμπούρι (1722 – Πάντοβα, 1804) έγινε γιατρός και μάλιστα θεράπων γιατρός του Λουδοβίκου ΙΣΤ’. Ο Μάρκος (1731 – Πάντοβα, 1808) έγινε καθηγητής της Χημείας, με ασυνήθιστη δράση. Και ο Μαρίνος (1729 – Κεφαλλονιά, 1782), με γνήσιο κεφαλλονίτικο ταμπεραμέντο, τυχοδιώκτης αληθινός, περιπλανήθηκε στην Ευρώπη, κατατάχτηκε στον στρατό της Αυστρίας και βρέθηκε ως μηχανικός στην αυλή της Μεγάλης Αικατερίνης. Εκεί διέπρεψε. Γιατί σε αυτόν και στις τεχνικές του επινοήσεις οφείλεται η μετακίνηση ενός τεράστιου βράχου βάρους 2.000 τόνων από τους βάλτους της Φινλανδίας, πάνω στον οποίο στήθηκε στην Αγία Πετρούπολη ο έφιππος ανδριάντας του Μεγάλου Πέτρου.
Και τα τρία αδέλφια, ακόμη και ο Μάρκος που άφησε το νησί στα εννιά του χρόνια και εγκαταστάθηκε στην Πάντοβα όπου έζησε όλη του τη ζωή, θεωρούσαν πατρίδα τους την Κεφαλλονιά. Δεν θεωρούσαν τους εαυτούς τους Ελληνες. Τους θεωρούσαν Κεφαλλονίτες. «Για μας ασφάλεια καμία δεν νοείται εντέλει αν δεν έχει κανείς τη δικιά του γη στην Κεφαλλονιά» έγραφε ο Τζιοβαμπατίστα. Ακόμη και το προσβλητικό βενετσιάνικο επίθετο cefaloniotto δεν τους ενοχλούσε, γιατί διαφορετικά θα έπρεπε να αρνηθούν τον τόπο τους. Τρεις ζωές, τρεις περιπέτειες, αλλά η νοσταλγία ενός τόπου, ο Φιλάδελφος της Πήτρη Χαρμπούρη δεν είναι απλώς ένα ιστορικό μυθιστόρημα είναι και ένα αποκαλυπτικό αφήγημα.
Η έκδοση του μυθιστορήματος της Χαρμπούρη συνέπεσε με τη φωτοαναστατική επανέκδοση ενός λευκώματος του 1777 (στα γαλλικά) όπου παρουσιάζεται με σχέδια και πολλές λεπτομέρειες το τεχνικό επίτευγμα του Μαρίνου Καρμπούρη να μετακινήσει τον βράχο των 2.000 τόνων. Το λεύκωμα, που περιλαμβάνει και τα αποτελέσματα της φυσικής και χημικής εξέτασης του βράχου, υπογράφεται από τον comte Marin Carburi de Ceffalonie, τον δικό μας Μαρίνο, που στο μεταξύ έχει γίνει κόμης. Στον πρόλογο του λευκώματος αυτού ο Μαρίνος Καρμπούρης αποκαλύπτει ότι η οικογένειά του πέρασε από την Πελοπόννησο στην Κεφαλλονιά και ότι είχε κρητικές ρίζες. Και δεν ξεχνάει να αποτίσει φόρο τιμής στο νησί του, την Κεφαλλονιά, την άλλοτε πολεμοχαρή και δυστυχισμένη αλλά τώρα ειρηνική και ευτυχισμένη, που με το ωραίο κλίμα της και την ανάλαφρη γαλήνη της του έδινε συχνά την ευκαιρία για στοχασμό. Το λεύκωμα αυτό, που ελάχιστα αντίτυπά του υπάρχουν στις ευρωπαϊκές βιβλιοθήκες, ανατυπώθηκε από την Εταιρεία Μελέτης Ελληνικής Ιστορίας με την ευκαιρία της συμπλήρωσης το 2003 τριακοσίων χρόνων από την ίδρυση της Αγίας Πετρούπολης και θα προσφερθεί στη ρωσική κυβέρνηση. Τα σχέδια του Χαρμπούρη, μαζί με ξύλινα ομοιώματα των κατασκευών του, θα παρουσιαστούν σε έκθεση που θα γίνει στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο του 2003. Το Απρίλιο η έκθεση αυτή θα μεταφερθεί στην Πετρούπολη.
