Κώστας Φωτάκης: Ταμείο με προίκα €300 εκ. για έρευνα-νέους επιστήμονες

Τριακόσια εκατομμύρια ευρώ για την έρευνα και τη στήριξη νέων επιστημόνων θα δοθούν από την κυβέρνηση τη διετία 2016-17. Τα ερωτήματα που αυθόρμητα προκύπτουν είναι δύο: πού θα βρεθούν τόσα χρήματα και πού θα δοθούν συγκεκριμένα. Ο αναπληρωτής υπουργός Ερευνας και Καινοτομίας κ. Κώστας Φωτάκης απαντάει εύκολα και στα δύο: «Δημόσιοι πόροι μέσω των προγραμμάτων των κοινοτικών κονδυλίων και χρηματοδοτικά εργαλεία της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων». Θα διατεθούν δε σε υποτροφίες και στην έρευνα νέων ερευνητών σε προ και μετα-διδακτορικό επίπεδο και την προώθηση στρατηγικών σχεδίων ανάπτυξης των ακαδημαϊκών και ερευνητικών ιδρυμάτων.

Η ελπίδα για τη χώρα, όπως είναι προφανές, βρίσκεται στη νέα γενιά και ο κ. Φωτάκης μιλώντας στο «Βήμα» εξηγεί τις προθέσεις του:

«Η έρευνα βρίσκεται ψηλά στην κυβερνητική ατζέντα αφού μαζί με την υγεία και την παιδεία αναμένεται να δώσει ευκαιρίες και προοπτική την επόμενη ημέρα μετά την κρίση. Η διαμόρφωση ενός ενιαίου χώρου έρευνας και παιδείας με την ανάπτυξη δράσεων που προάγουν την ουσιαστική ώσμωση μεταξύ των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων και των ερευνητικών κέντρων βρίσκεται στο επίκεντρο αυτής της προσπάθειας. Το αναμενόμενο είναι η βέλτιστη αξιοποίηση, ο καλύτερος συνδυασμός του ανθρώπινου δυναμικού και των ερευνητικών υποδομών, πράγμα που αναμένεται να οδηγήσει σε μεγάλη προστιθέμενη επιστημονική και οικονομική αξία. Υπάρχει ήδη το θεσμικό κέλυφος προς την κατεύθυνση αυτή το οποίο θα ενισχυθεί σημαντικά με τις νομοθετικές πρωτοβουλίες που έχουμε σχεδιάσει».

«Το ζήτημα της αξιοποίησης της πνευματικής ιδιοκτησίας των ερευνητών είναι ιδιαίτερα σημαντικό και σκοπός μας είναι να αντιμετωπισθεί με βάση τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Το θέμα θα αντιμετωπισθεί συνολικά στον σχεδιαζόμενο νόμο-πλαίσιο για την έρευνα και την καινοτομία».

«Ο πολιτισμός και η πολιτισμική κληρονομιά αποτελούν καίριο συγκριτικό πλεονέκτημα της χώρας. Για τον λόγο αυτόν στο σχεδιαστικό του ΣΕΣ, δηλαδή του νέου ΕΣΠΑ (κοινοτικά κονδύλια), έχει ληφθεί πρόνοια για την ανάπτυξη μιας εμβληματικής δράσης με τίτλο Πολιτισμός, Πολιτιστική Κληρονομιά, Ερευνα και Τεχνολογία, η οποία αποσκοπεί στη δημιουργία κοινοπραξιών μεταξύ καινοτόμων εταιρειών που δραστηριοποιούνται στον πολιτισμό, ερευνητικών κέντρων και ακαδημαϊκών ιδρυμάτων που πρωτοστατούν διεθνώς στον τομέα αυτόν και φορέων πολιτισμού που αφθονούν στη χώρα, όπως μουσείων, αρχαιολογικών ανασκαφών. Αυτές οι κοινοπραξίες θα αναμένεται να αναπτύξουν πρωτοβουλίες που θα αναδείξουν ακόμη περισσότερο τα πολιτισμικά αγαθά της χώρας και θα περνούν μηνύματα όπως αυτό της διασύνδεσης της αρχαίας με τη σύγχρονη Ελλάδα. Η εμβληματική αυτή δράση σχεδιάζεται σε συνεργασία με το υπουργείο Πολιτισμού και θα περιλαμβάνει την ανάπτυξη κοινών ερευνητικών εργαστηρίων μουσείων με ερευνητικούς φορείς, τη δημιουργία και πρόσβαση σε ανοικτές ανασκαφές, νέες τεχνολογίες στη συντήρηση έργων τέχνης και αρχαιοτήτων και άλλα».

«Η προσέγγισή μας στο θέμα αυτό θα βασισθεί σε δύο σκέλη. Πρώτον, στη δημιουργία θέσεων εργασίας για νέους επιστήμονες που επιθυμούν να δραστηριοποιηθούν στον χώρο της έρευνας. Στόχος εδώ θα είναι και η ανάδειξη της δημιουργικότητάς τους. Αυτό όμως δεν αρκεί. Χρειάζεται και η ύπαρξη των κατάλληλων ερευνητικών δομών, οι οποίες θα είναι ελκυστικές για έρευνα και επιστημονική εργασία. Για τον λόγο αυτόν θα πρέπει να τονωθούν ποιοτικοί θύλακες σε ακαδημαϊκά ιδρύματα και ερευνητικά κέντρα, που μπορεί να αποτελέσουν πόλους έλξης νέων ερευνητών αλλά και καταξιωμένων επιστημόνων».

«Οι αλλαγές που σχεδιάζουμε θα συνδέονται σε πρώτη φάση με θεσμικές και νομοθετικές παρεμβάσεις που εξασφαλίζουν την εύρυθμη λειτουργία των κέντρων και απελευθερώνουν το δυναμικό που υπάρχει με στόχο την επιδίωξη της επιστημονικής ποιότητας και της αριστείας. Αρχικά θα κατατεθούν νομοθετικές ρυθμίσεις που αντιμετωπίζουν επείγοντα θέματα τα οποία δημιουργήθηκαν με τον ισχύοντα προβληματικό νόμο 4310/2014. Με τις ρυθμίσεις αυτές ουσιαστικά ακυρώνεται αυτός ο νόμος και προωθούνται μέτρα τα οποία θα εξασφαλίσουν τη δημοκρατική διακυβέρνηση των ερευνητικών κέντρων και τον περιορισμό τυχόν αυθαιρεσιών, ενώ θα βελτιώσουν τις συνθήκες εργασίας για νέους επιστήμονες και θα απλοποιήσουν τους κανόνες υλοποίησης των ερευνητικών προγραμμάτων του ΕΣΠΑ. Παράλληλα, θα μπουν οι βάσεις για έναν επόμενο νόμο-πλαίσιο μακράς πνοής για την έρευνα και Καινοτομία».

«Ο νόμος αυτός θα αντιμετωπίζει ολιστικά το ζήτημα της υγιούς σύνδεσης της έρευνας με την παραγωγή, χωρίς τις στρεβλώσεις που απορρέουν από μηχανιστικές και ιδεοληπτικές προσεγγίσεις που αποβλέπουν αποκλειστικά στη χρηστικότητα και οδηγούν στην εμπορευματοποίηση της γνώσης, αγνοώντας τη σημασία των ερευνητικών αποτελεσμάτων που προκύπτουν ως αποτέλεσμα επιστημονικής περιέργειας. Τέτοια αποτελέσματα, όπως έχει αποδειχθεί ιστορικά, έχουν κεντρικό ρόλο στην ανάπτυξη και στον μετασχηματισμό της πραγματικής οικονομίας. Αντίθετα, αποκλειστικά χρηστικού τύπου προσεγγίσεις λειτουργούν τελικά ανασταλτικά για την ανάπτυξη υγιούς επιχειρηματικότητας, την οποία υποτίθεται ότι εξυπηρετούν».

«Σχεδιάζουμε ένα ανεξάρτητο Ταμείο Ερευνας και Ανάπτυξης το οποίο θα είναι επιφορτισμένο αποκλειστικά με τη χρηματοδότηση της έρευνας στα ερευνητικά κέντρα, τα ακαδημαϊκά ιδρύματα και την καινοτόμο επιχειρηματικότητα. Το Ταμείο θα βασίζεται στη συνέργεια δημόσιων και ιδιωτικών πόρων. Οι δημόσιοι πόροι σχεδιάζεται να προέρχονται κυρίως από το ΣΕΣ και οι ιδιωτικοί πόροι θα προέρχονται καταρχήν από χρηματοδοτικά εργαλεία της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων. Η διοίκηση του Ταμείου σχεδιάζεται να είναι ανεξάρτητη από την πολιτική εξουσία και να διασφαλίζει αξιόπιστες, αδιάβλητες και διαφανείς διαδικασίες χρηματοδότησης της έρευνας. Το Ταμείο θα λειτουργεί με κανόνες απλούς που θα ανταποκρίνονται στη δυναμική που διέπει την έρευνα ενώ ταυτόχρονα θα εξασφαλίζουν το δημόσιο συμφέρον.

Σε πρώτη φάση προσβλέπουμε στη μόχλευση πόρων ύψους περίπου 300 εκατ. ευρώ για τη διετία 2016-2017 που θα στοχεύουν στη στήριξη της ποιοτικής έρευνας, νέων ερευνητών σε προ και μετα-διδακτορικό επίπεδο και την προώθηση στρατηγικών σχεδίων ανάπτυξης των ακαδημαϊκών και ερευνητικών ιδρυμάτων. Παράλληλα, σε δεύτερη φάση από άλλους πόρους του Ταμείου θα διαμορφωθούν οι συνθήκες για τη στήριξη της καινοτόμου επιχειρηματικότητας, μέσω κεφαλαίων συμμετοχών και τη μείωση του κόστους του χρήματος με την παροχή χαμηλότοκων δανείων σε νεοφυείς και καινοτόμες επιχειρήσεις.

Η δημιουργία του Ταμείου και η ανάπτυξη συναφών μηχανισμών για τη λειτουργία του αναμένεται να κάνει τη διαφορά, να επιτρέψει τη ριζική αναζωογόνηση της έρευνας σε δημόσιους φορείς και τις επιχειρήσεις και να διευκολύνει την ανάπτυξη μιας πραγματικής Οικονομίας της Γνώσης, η οποία θα συνεισφέρει ουσιαστικά στην παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας. Βεβαίως η εμβέλεια ενός τέτοιου εγχειρήματος, που για εμάς αποτελεί μια μεγάλη πρόκληση, θα εκτείνεται πέραν της προγραμματικής περιόδου που λήγει το 2020 και φιλοδοξούμε να συνεισφέρει ώστε η έρευνα να αποτελέσει μελλοντικά πυλώνα ανάπτυξης για τη χώρα, δίπλα στον αγροδιατροφικό τομέα, τη ναυτιλία και τον τουρισμό».

Ο κ. Κώστας Φωτάκης είναι αναπληρωτής υπουργός ερευνας και καινοτομίας.