Τρία διδάγματα για την ανάκαμψη

Η αξιοποίηση των πόρων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης είναι μία από τις μείζονες προκλήσεις σχεδιασμού των επομένων μηνών. Θα είναι επιτυχέστερη έναντι των ΚΠΣ και ΕΣΠΑ των προηγουμένων τεσσάρων δεκαετιών ή θα συνεχίσουμε να σπαταλάμε ευρωπαϊκούς πόρους με τον ίδιο τρόπο, προσδοκώντας διαφορετικά αποτελέσματα, που δεν έρχονται; Θα αξιοποιηθούν οι πόροι και η ευκαιρία αυτή τη φορά;

Τρία είναι τα θεμελιώδη συμπεράσματα με βάση εμπειρίες του παρελθόντος.

Πρώτον, το ποσοστό των κοινοτικών (επενδυτικών) πόρων που ενώ διατίθενται στις περιφέρειες της ΕΕ με σκοπό την επένδυση, την ενδογενή ανάπτυξη και την συνοχή, «επιστρέφουν» μέσω εισαγωγών στις πλούσιες περιφέρειες της ΕΕ-15 (Γερμανία, Γαλλία, Αγγλία, Βέλγιο, Ολλανδία). Η αξιολόγηση από την Επιτροπή για την περίοδο του δεύτερου  «πακέτου Ντελόρ» (1994-99), στην αρχή του «πακέτου Σαντέρ» (2000-06), είχε δείξει ότι στην Ελλάδα 42,6% των «απορροφώμενων» κοινοτικών πόρων επέστρεφαν μέσω εισαγωγών στις πλούσιες περιφέρειες της ΕΕ-15.

Η Ελλάδα «επέστρεφε», μέσω εισαγωγών, το μεγαλύτερο ποσοστό  όλων. Χαμηλότερες «διαρροές» είχαν η Πορτογαλία (35,2%), η Ιρλανδία (26,7%), τα νέα (ανατολικά) Lander της Γερμανίας (18,9%), το ιταλικό Mezzogiorno (17,4%), οι ισπανικές περιφέρειες (14,7%).

Δεύτερον, την περίοδο αυτής της «απορρόφησης», που δεν οδηγούσε ούτε σε ενδογενή ανάπτυξη ούτε σε σύγκλιση και συνοχή των περιφερειών, οι ελληνικές περιφέρειες μόνο προσωρινά έφευγαν από τη 10άδα και την 20άδα των λιγότερο αναπτυγμένων περιφερειών της ΕΕ. Λόγω της ανατολικοευρωπαϊκής διεύρυνσης της ΕΕ του 2005. Και σύντομα επέστρεψαν εκεί.

Αυτές, οι «παρασιτικές» επιδόσεις ελάμβαναν χώρα όταν η Ελλάδα  είχε ακόμη, κατά την είσοδό της στην ΟΝΕ το 2001, το 26,1% του ΑΕΠ παραγόμενο από κλάδους διεθνώς εμπορευσίμων προϊόντων και υπηρεσιών, εκ των οποίων το 9,9% από τη μεταποίηση (έναντι 26,7% και 11% αντιστοίχως το 1995).

Την επόμενη δεκαετία, «απορροφώντας» κοινοτικούς πόρους («πακέτο Σαντέρ» 2000-2006, ΕΣΠΑ 2007-2013), τα συρρίκνωσε. Το 2009 τα διεθνώς εμπορεύσιμα μειώθηκαν σε 20,9%, εκ των οποίων μόνο 7,6% στη μεταποίηση. Αναπόφευκτα, παρά τις «επιτυχείς» «απορροφήσεις», οδηγήθηκε στη χρεοκοπία του 2009-2012-2015.

Τρίτον, ο σχεδιασμός του ΕΣΠΑ 2014-2020. Ακολουθώντας την πεπατημένη των προηγουμένων 4,5 «πακέτων» (ΜΟΠ, Ντελόρ 1 και 2, Σαντέρ, ΕΣΠΑ), το «ελπιδοφόρο» Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Επιχειρηματικότητα, Ανταγωνιστικότητα, Καινοτομία» αναζητούσε τους πλέον δυναμικούς κλάδους της οικονομίας και της μεταποίησης, βάσει επιδόσεων της περιόδου 2000-2009. Ακριβώς της περιόδου που η ελληνική παραγωγή συρρικνωνόταν έτι περαιτέρω, και η ελληνική κοινωνία, με τις αντιπαραγωγικές επιλογές της, οδηγούνταν στη χρεοκοπία! Θεωρώντας ως λύση την παθογένεια των πολλών μικρών επιχειρήσεων εκτός διεθνώς εμπορευσίμων. Που δεν μεγεθύνονται παραγωγικά, με όρους προστιθέμενης αξίας και ανταγωνιστικότητας.

Η ανάκαμψη όμως θέλει τομές, προστιθέμενης αξίας και καινοτομίας που οδηγούν στον παραγωγικό μετασχηματισμό.

Ο κ. Χρήστος Ιωάννου είναι
οικονομολόγος, διευθυντής τομέα Απασχόλησης και Αγοράς Εργασίας, ΣΕΒ.