Το υπαίθριο σαλόνι της Αθήνας

Κοντά στον Πύργο ακούγεται δυνατά το τραγούδι της Ελα Φιτζέραλντ και καλύπτει τη… μουσική των τζιτζικιών που έχουν δώσει τα ρέστα τους. Η δασκάλα επαναλαμβάνει δείχνοντάς μας τα βήματα «step, step, triple step»!  

Απογευματάκι μιας πολύ ζεστής ημέρας του Αυγούστου και μαζί με περίπου 25 άτομα, τουρίστες και ντόπιους, χορεύουμε swing σε ένα από τα δωρεάν μαθήματα στο Πάρκο του Κέντρου Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Λίγα λεπτά πριν, με την καθοδήγηση της Μαλαματένιας, της δασκάλας της γιόγκα, είχαμε χαλαρώσει στο γκαζόν του ξέφωτου, την ώρα που λίγο πιο κάτω μια άλλη ομάδα έκανε μάθημα τάι τσι. Ανάμεσα στις δύο ομάδες, πιτσιρικάδες έπαιζαν δίτερμα, ενώ οι γονείς τους παρακολουθούσαν τις επιδόσεις των παιδιών τους.

Πλήθος κόσμου
και το καλοκαίρι

Φαντάζεται κανείς πως τέτοιες αυγουστιάτικες ζεστές ημέρες σε μια πόλη άδεια οι επισκέπτες θα ήταν ελάχιστοι. Μεγάλο λάθος. Πρώτον, στο Πάρκο η θερμοκρασία είναι καλύτερη: δύο βαθμούς Κελσίου χαμηλότερη από τις γειτονικές περιοχές. Οφείλεται, προφανώς, στη βλάστηση και στο θαλάσσιο αεράκι (συχνά ευωδιαστό από τις λεβάντες και τα άλλα αρωματικά φυτά).

Δεύτερον, είχε αρκετό κόσμο και όσο περνούσε η ώρα γινόταν περισσότερος. Στη γιόγκα οι μαθητές ήταν περισσότεροι από 30, στο τάι τσι 15, τον χορό των νερών παρακολούθησαν πολλοί (δεν μπορούσες να τους μετρήσεις), το ίδιο συνέβη και με τους καθισμένους στο γρασίδι του Ξέφωτου θεατές της ταινίας «Τι απέγινε η Μπέιμπι Τζέιν;» με την Μπέτι Ντέιβις και την Τζόαν Κρόφορντ. Στο ηλιοβασίλεμα, στο Pharos Cafe δεν έβρισκες να καθίσεις, το ίδιο στο Canal Cafe μετά τον χορό των σιντριβανιών. Πιτσιρίκια έκαναν μάθημα καγιάκ στο Κανάλι ή συνωστίζονταν στους πίδακες και στις παιδικές χαρές ή έκαναν αθλητισμό στον στίβο.

Τακτικοί επισκέπτες…
κάθε ηλικίας

«Είμαστε τακτικοί» λέει η κυρία Βιβή, η οποία περιμένει τον εξάχρονο γιο της Γιώργο να τελειώσει το παιχνίδι στις «στιβομαχίες», στον χώρο αθλητισμού. Μένουν κοντά, ο Γιώργος έχει λατρέψει το πάρκο – το ίδιο και η μητέρα του που έχει βρει μια διέξοδο για να απασχολείται δημιουργικά το παιδί της. Την… κατ’ επανάληψιν επίσκεψη διαπιστώνει κανείς και σε μια έρευνα που έγινε τον Δεκέμβριο του 2018 σε περισσότερα από 3.000 άτομα. Σύμφωνα με αυτήν ένας στους δύο ενήλικους κατοίκους της Αττικής έχει ήδη επισκεφθεί το ΚΠΙΣΝ, ενώ κατά μέσο όρο ο κάθε επισκέπτης έρχεται πέντε φορές.

Αν προσπαθήσει κανείς να ορίσει το προφίλ των επισκεπτών, μάλλον θα φτάσει σε… αδιέξοδο. Γιατί εδώ συναντά ανθρώπους κάθε ηλικίας. Οπως οι πέντε μεσήλικοι ιταλοί τουρίστες που έπαιζαν σαν παιδιά στον μουσικό κήπο πατώντας τις πλάκες για να ακούγονται νότες, ο κ. Γρηγόρης, συνταξιούχος, που έκανε βόλτα με τη γυναίκα του δίπλα στο Κανάλι με το τρανζίστορ στο αφτί για να παρακολουθεί τον φιλικό της Εθνικής μπάσκετ, οι δύο φίλες που έλεγαν η μία στην άλλη τα νέα τους πίνοντας μια μπίρα στο καφέ, το ζευγαράκι που φωτογραφιζόταν με φόντο το ηλιοβασίλεμα στον Πύργο, η νεαρή που έκανε βόλτα με το σκυλί της στον βοτανικό κήπο και η οικογένεια – γιαγιά, γονείς και πιτσιρίκια, μετανάστες από την Αμερική – που χειροκροτούσαν τα χορογραφημένα σιντριβάνια στο Κανάλι. Είναι όλοι κάτοικοι ή επισκέπτες μια πόλης που σιγά-σιγά μαθαίνει να βγαίνει από το καβούκι της και να χαίρεται τον δημόσιο χώρο σε ένα εξαίσιο πάρκο, άριστα οργανωμένο, με σεβασμό στο περιβάλλον και γεμάτο ευκαιρίες για δράση, άθληση και πολιτισμό.

«Πώς να απολαμβάνουμε
τον δημόσιο χώρο»

Μιλάει με ενθουσιασμό για την εμπειρία από τις επισκέψεις της στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Και η γνώμη της Ειρήνης Φρεζάδου έχει ιδιαίτερη βαρύτητα λόγω… ειδικότητας. Είναι αρχιτέκτων και πολεοδόμος με ειδίκευση στον αστικό σχεδιασμό. «Πολεοδομικά είναι σημαντικό το Κέντρο Πολιτισμού γιατί με το πάρκο δημιουργήθηκε ένας αστικός πόλος, ένα landmark, στην απόληξη της Συγγρού προς τον όρμο του Φαλήρου» επισημαίνει η κυρία Φρεζάδου. «Ελκεται πλέον, με άλλα λόγια, η πόλη προς τον φυσικό υποδοχέα που είχε πάντα, τον κόλπο του Φαλήρου, το άνοιγμα προς τη θάλασσα. Επίσης, με τη σοφή διαμόρφωση και την οργάνωση του υπαίθριου χώρου εντάχθηκε στο πάρκο η πολεοδομική συγκρότηση της Καλλιθέας, μέσω της οδού Δοϊράνης, δημιουργώντας, με τεχνητό πλέον τρόπο, μια έξοδο προς τη θάλασσα».

«Αυτό όμως που είναι το πιο σημαντικό», συνεχίζει η Ειρήνη Φρεζάδου, «είναι πως το Κέντρο  Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος κατ’ ουσίαν έχει ιδρύσει ένα λαϊκό πανεπιστήμιο και εκπαιδεύει τους πολίτες στο πώς ζούμε, πώς φερόμαστε, πώς απολαμβάνουμε τις εκδηλώσεις, πώς αγκαλιάζουμε, πώς χρησιμοποιούμε τον δημόσιο χώρο, αφήνοντάς τον μετά καθαρό, σεβόμενοι τόσο τη βλάστηση όσο και όσα χρησιμοποιούμε, π.χ. τα βαρκάκια ή τα ποδήλατα. Εκπαιδεύονται σε αυτό όλες οι γενιές, αλλά κυρίως τα παιδιά. Με δυο λόγια, το Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος είναι δύο πράγματα: λαϊκό πανεπιστήμιο και το υπαίθριο σαλόνι της πόλης μας».

Μέσα μεταφοράς
και τα έργα
στην Ποσειδώνος

Και δύο επισημάνσεις ακόμα από την κυρία Φρεζάδου: Πρώτον, κατά την άποψή της η Πολιτεία θα πρέπει να φροντίσει να υπάρχει καλύτερη σύνδεση του ΚΠΙΣΝ με τα μαζικά μέσα μεταφοράς. Και, δεύτερον, μια παρατήρηση για τα έργα με τις γέφυρες που εκτελούνται τώρα στη λεωφόρο Ποσειδώνος: «Γίνονται αποσπασματικά, όπως συνηθίζουμε στην Ελλάδα, χωρίς να ενσωματώνουν ό,τι προϋπάρχει. Εκτός από τα προβλήματα που μπορεί να δημιουργήσουν στους παρακείμενους δήμους κόβοντας τη δίοδο στις αύρες του Σαρωνικού, δεν λαμβάνουν καθόλου υπόψη τους την αρχιτεκτονική γλώσσα του συγκροτήματος του Κέντρου Πολιτισμού. Και ποια είναι αυτή: ο μεγάλος Ρέντσο Πιάνο θέλοντας να απομονώσει την οχλούσα λεωφόρο, ανύψωσε το έδαφος και με το κεκλιμένο πάρκο δημιούργησε μια άλλη έξοδο προς τη θάλασσα».