Σχολικές ιστορίες

Ποιο είναι το πιο ακριβό οικοτροφείο στον κόσμο; Η απάντηση κρύβεται στην Ελβετία. Γιατί εκεί εδρεύει το Institut Le Rosey, με τις χειμερινές του εγκαταστάσεις να βρίσκονται στο Γκσντάαντ της Ελβετίας, ώστε οι μαθητές να απολαμβάνουν απερίσπαστοι σκι στις χειμερινές πίστες του κοσμοπολίτικου θερέτρου και το φθινόπωρο και την άνοιξη να μεταφέρονται στην πόλη Ρολ, ανάμεσα στην αριστοκρατική Γενεύη και στη Λωζάννη.

Η ιστορία του ανάγεται πίσω στο 1880 και η διάσημη λίστα αποφοίτων του περιλαμβάνει ονόματα όπως ο τελευταίος σάχης του Ιράν Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί, ο τέως βασιλιάς της Ισπανίας Χουάν Κάρλος Α’, ο πρίγκιπας Ρενιέ του Μονακό και μέλη των βασιλικών οικογενειών της Αιγύπτου, της Ιταλίας και της Μεγάλης Βρετανίας. Εκεί φοίτησαν επίσης ο Αλέξανδρος Ωνάσης, ο ηθοποιός Ρότζερ Μουρ και ο Σον Λένον, γιος του Τζον Λένον και της Γιόκο Ονο. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν ότι οι μαθητές περνούν τα διαλείμματά τους από το απαιτητικό πρόγραμμα παίζοντας τένις, κάνοντας ιππασία πάνω σε καθαρόαιμα άλογα, μαθαίνοντας σκοποβολή, ανεβάζοντας θεατρικές παραστάσεις, πραγματοποιώντας βόλτα με γιοτ μήκους 38 μέτρων. Βέβαια, για να συμβούν όλα αυτά και οι γονείς τους θα πρέπει να διαθέσουν το διόλου ευκαταφρόνητο ποσό που αγγίζει τα 150.000 δολάρια ετησίως.

Σχολή δυναμικών γυναικών

Την ίδια στιγμή η Ελλάδα δεν στερείται επιφανών σχολείων. Σύμφυτη με τη σύγχρονη πορεία του ελληνικού κράτους είναι η Σχολή Χιλλ. Ιδρύθηκε το καλοκαίρι του 1831, προτού η Αθήνα γίνει πρωτεύουσα της Ελλάδας, από τον αμερικανό ιεραπόστολο Τζον Χιλ και τη γυναίκα του Φάνι Φράνσις Μάλιγκαν. Οι δύο φιλέλληνες στράφηκαν στην εκπαίδευση ιδρύοντας «σχολείον κορασίδων», «σχολείον απόρων παίδων» και «διδασκαλείον θηλέων». Το 1835 ίδρυσαν και το πρώτο νηπιαγωγείο της χώρας, ενώ λίγα χρόνια αργότερα άρχισε να λειτουργεί και οικοτροφείο.

Τα πρώτα χρόνια η Σχολή Χιλλ στεγαζόταν σε έναν τουρκικό πύργο κοντά στους Αέρηδες και τη χρονιά που η Αθήνα έγινε πρωτεύουσα, το 1834, μεταφέρθηκε σε ένα νέο κτίριο στη συμβολή των οδών Ναυάρχου Νικοδήμου και Θουκυδίδου. Εναν αιώνα αργότερα στη θέση του χτίστηκε ένα ολοκαίνουριο σχολείο, αυτό που έως σήμερα στεγάζει τη Σχολή Χιλλ. Από τις τάξεις της σχολής αποφοίτησαν γυναίκες πρωτοπόρες και αντισυμβατικές  όπως η ζωγράφος Ελένη Μπούκουρα-Αλταμούρα, η πρώτη γυναίκα που σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών της Βενετίας (ντύθηκε άνδρας ώστε να γίνει δεκτή), οι ηθοποιοί Κυβέλη και Κατίνα Παξινού, αλλά και η ποιήτρια «Μυρτιώτισσα», Θεώνη Δρακοπούλου.

Σήμερα η Σχολή Χιλλ αποτελείται από Νηπιαγωγείο και Δημοτικό. Θεωρείται ένα δημοκρατικό, ανοιχτό πειραματικό σχολείο και έχει βρεθεί στο κέντρο της επικαιρότητας κατά τη διάρκεια της πρωθυπουργικής θητείας του Αλέξη Τσίπρα, όταν το 2015 δημοσιοποιήθηκε ότι ο γιος του Φοίβος-Παύλος φοιτά εκεί.

Οι αρσακειάδες

«Ενα πλήθος δροσερά, τρυφερά, χαριτωμένα κορίτσια, από δώδεκα χρονών ίσα με δεκαοκτώ, ίσα με είκοσι! Ξέρετε εσείς ωραιότερο θέαμα! […] Αλλά τόσο στην οδό Σταδίου όσο και στην οδό Πανεπιστημίου εκείνο τον καιρό μεσημέρι και βράδυ έβλεπε κανείς κι ένα σωρό Αστυφύλακες. Επέβλεπαν το σχόλασμα τού Αρσακείου. […] Επιτέλους! Η πόρτα κουνιέται, χάσκει, ανοίγει, διαπλατύνεται. Και μία γυναίκα, σαν επιστάτρια, απλώνει το χέρι να εμποδίσει εκείνους που περίμεναν απ’ έξω και με το άνοιγμα τής πόρτας μαζεύτηκαν ένα κουβάρι και την έφραξαν αυτοί. «Κάμετε πίσω λοιπόν! Πώς θα βγουν τα κορίτσια;». […] Ξεχύνονται, σκορπούν. […] Ούτε γέλια ούτε ματιές ούτε δυνατές κουβέντες. Το ξέρουν πως τις βλέπουν απ’ ολούθε και φεύγουν ντροπαλά, με χαμηλωμένα μάτια, να φύγουν, να γλυτώσουν». Ετσι καταγράφει το σχόλασμα των αρσακειάδων o Γρηγόριος Ξενόπουλος στο μυθιστόρημά του «Φοιτηταί και Αρσακειάδες», την υπόθεση του οποίου μετέφερε και στο θέατρο με τον τίτλο «Οι φοιτηταί».

Πράγματι το Αρσάκειο συγκαταλέγεται στα πιο ιστορικά σχολεία της Ελλάδας. Οι απαρχές του βρίσκονται στο 1836, όταν ιδρύεται η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία (Φ.Ε.) από τον εκπαιδευτικό και παιδαγωγό μεγάλου κύρους Ιωάννη Κοκκώνη, τον ηπειρώτη εκπαιδευτικό και λόγιο Γεώργιο Γεννάδιο και τον πρώτο Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Μισαήλ Αποστολίδη. Eναν χρόνο μετά την ίδρυση της εταιρείας δημιουργείται το πρώτο «Σχολείον των Κορασίων» τής Φ.Ε., το οποίο στεγάζεται σε ενοικιαζόμενα κτίρια και οργανώνεται σε δύο μέρη: ένα για τα κορίτσια 6-14 ετών και ένα από το οποίο οι απόφοιτες ελάμβαναν πτυχίο δασκάλας μετά από εξετάσεις ενώπιον επιτροπής τού Κρατικού Διδασκαλείου, ενώ το 1840 εγκαινιάζεται και το νηπιαγωγείο. Το 1842 η Φιλοεκπαιδευτική Εταιρεία όμως αγοράζει οικόπεδο στο οικοδομικό τετράγωνο που ορίζεται από τις οδούς Σταδίου, Μενάδρου (σήμερα Πεσμαζόγλου), Πανεπιστημίου, Τυπογραφίας (σήμερα Αρσάκη), ώστε να στεγάσει τα Σχολεία της σε ιδιόκτητα κτίρια. Και εκεί έρχεται η σημαντική συνεισφορά του ηπειρώτη γιατρού, λόγιου και πολιτικού Απόστολου Αρσάκη – απεβίωσε το 1874 στο Βουκουρέστι όπου ζούσε μόνιμα -, με χρήματα του οποίου γίνεται η αποπεράτωση του κεντρικού  κτιρίου. Ανακηρύσσεται μέγας ευεργέτης και τα σχολεία ονομάζονται Αρσάκεια. Μια παρεμφερής δωρεά έγινε και με το Τοσίτσειο Αρσάκειο, το οποίο παραδόθηκε το 1867 με δωρεά του ζεύγους Μιχαήλ και Ελένης Τοσίτσα.

Σήμερα μετά από μακρά προσφορά στα ελληνικά γράμματα τα Αρσάκεια – Τοσίτσεια Σχολεία αποτελούν ένα μεγάλο ελληνικό εκπαιδευτικό οργανισμό που λειτουργεί πέντε σχολικά συγκροτήματα: στο Παλαιό Ψυχικό, στην Εκάλη, στη Θεσσαλονίκη, στην Πάτρα, από το 1998 στα Τίρανα τής Αλβανίας και από το 2009 στα Ιωάννινα. Οι διάσημοι απόφοιτοί του είναι εκατοντάδες. Αξίζει να σημειωθεί ότι αρσακειάδα είναι και η νυν υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη.

Βενιζέλος και Ράλλης

Η Αναργύρειος και Κοργιαλένειος Σχολή Σπετσών αποτέλεσε ένα από τα πιο σημαντικά σχολεία του 20ού αιώνα στην Ελλάδα. Ιδρύθηκε από τους εθνικούς ευεργέτες Σωτήριο Ανάργυρο και Μαρίνο Κοργιαλένη και εγκαινιάστηκε την 1η Οκτωβρίου 1927 από τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο. Η «Σχολή», όπως είναι γνωστή στις Σπέτσες, υπήρξε ένα από τα καλύτερα σχολεία της χώρας και λειτούργησε ως εκπαιδευτήριο-οικοτροφείο στα πρότυπα των Σχολείων Eaton και Harrow της Αγγλίας, διαπαιδαγωγώντας πλήθος λογίων, καλλιτεχνών, επιστημόνων και πολιτικών, ανάμεσά τους ο πρώην πρωθυπουργός Γεώργιος Ράλλης και ο συνθέτης και μαθηματικός Ιάννης Ξενάκης. Επαυσε τη λειτουργία της το 1983.

Το σχολείο των πρωθυπουργών

Το Κολλέγιο Αθηνών συστάθηκε το 1925, με βασικούς εμπνευστές τους Εμμανουήλ Μπενάκη και Στέφανο Δέλτα (πατέρα και σύζυγο, αντίστοιχα, της Πηνελόπης Δέλτα). Το 1980 δημιουργήθηκε το αδελφό σχολείο Κολλέγιο Ψυχικού με τις ίδιες αρχές, την ίδια εκπαιδευτική φιλοσοφία, όπως το Κολλέγιο Αθηνών. Και τα δύο σχολεία ανήκουν στο Ελληνοαμερικανικόν Εκπαιδευτικόν Ιδρυμα, σωματείο μη κερδοσκοπικό, οι εγκαταστάσεις του οποίου βρίσκονται στο Ψυχικό (Γυμνάσιο – Λύκειο – International Baccalaureate) και στην Κάντζα Αττικής (δύο δημοτικά σχολεία: Μποδοσάκειο και Λάτσειο).

Από τις τάξεις του αποφοίτησαν ουκ ολίγοι διακεκριμένοι συμπολίτες μας, ανάμεσά τους ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης αλλά και οι πρώην πρωθυπουργοί Αντώνης Σαμαράς, απόγονος άλλωστε των ιδρυτών του σχολείου (μάλιστα ο αδελφός του Αλέξανδρος υπήρξε για χρόνια πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου), και Λουκάς Παπαδήμος. Ανάμεσα στους διάσημους που πέρασαν από τα θρανία του βρίσκονται ακόμη ο Σπύρος Λάτσης, ο Γιώργος Καμίνης, η Ολγα Κεφαλογιάννη και πολλοί άλλοι.

Το Κολλέγιο Αθηνών παρέχει τη δυνατότητα σε παιδιά οικογενειών οι οποίες αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα να σπουδάσουν εκεί. Μάλιστα το Πρόγραμμα Υποτροφιών αποτελεί – από το ξεκίνημα του Κολλεγίου – ακρογωνιαίο λίθο της παιδαγωγικής  – κοινωνικής φιλοσοφίας του. Δημιουργοί και πρώτοι χορηγοί του Ταμείου Υποτροφιών ήταν ο Στέφανος και η Πηνελόπη Δέλτα.

Ενα προοδευτικό σχολείο

Ιδρυτής του «Πρότυπου Λυκείου Αθηνών», που στην τότε καθημερινή χρήση ονομαζόταν Σχολή Μπερζάν και στα χρόνια μας Σχολή Μωραΐτη, ήταν ο μαθηματικός Κάρολος Μπερζάν. Το σχολείο ξεκίνησε τη λειτουργία το 1936. Ο ίδιος είχε περάσει τα νεανικά του χρόνια στην Ελβετία και ήθελε να εμφυσήσει νέα πνοή στο εκπαιδευτικό μας σύστημα, δίνοντας ξεχωριστή σημασία στην ψυχολογία του μαθητή. «Οι αλήθειες δεν διδάσκονται από καθέδρας. Ο δάσκαλος κατεβαίνει πλέον εις τον μαθητήν. Η έδρα είναι τοιούτου ύψους με το θρανίο» πίστευε. Είναι ενδεικτικό ότι το 1949 προσλαμβάνει «ειδικευμένον ψυχολόγον» για την καθιέρωση μαθήματος σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης και για τον επαγγελματικό προσανατολισμό των μαθητών.

Ετσι το πρώτο σχολείο στεγάζεται στην οδό Μαυρομματαίων σε ένα νεοκλασικό κτίριο. Το 1952 όμως η άδεια λειτουργίας μεταβιβάστηκε στον τότε συνδιευθυντή Αντώνη Μωραΐτη, φιλόλογο και μεταστεγάζεται στο Ψυχικό σε ένα νεοκλασικό κτίριο στην παρούσα τοποθεσία. Σήμερα η Σχολή Μωραΐτη συνεχίζει να πρωταγωνιστεί στα εκπαιδευτικά πράγματα της χώρας μας. Ανάμεσα στον κατάλογο των διάσημων αποφοίτων περιλαμβάνεται και το όνομα του Γιάνη Βαρουφάκη.

Oι μαθητές διάβαζαν πρώτα την «Αστροφεγγιά»

Η Σχολή Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου με τις διάφορες νομικές μορφές της, έχει ήδη ξεπεράσει τα 125 χρόνια παράδοσης στην Παιδεία. Ιδρύεται το 1891 ως «Ελληνικόν Εκπαιδευτήριον» από τον Χαρίσιο Παπαμάρκου. Τη διεύθυνση του σχολείου όμως έναν χρόνο αργότερα αναλαμβάνουν οι Δημήτριος Ν. Μακρής και Φίλιππος Μάνος, στενοί συνεργάτες του Χαρίσιου Παπαμάρκου, ο οποίος αποχωρεί γιατί διορίζεται Γενικός Επιθεωρητής Δημοτικής Εκπαιδεύσεως. Ετσι το 1895 το σχολείο περιέρχεται αποκλειστικά στον Δ. Ν. Μακρή και εγκαθίσταται στην οδό Ιπποκράτους 5 με την επωνυμία «Ελληνικόν Εκπαιδευτήριον Δημητρίου Ν. Μακρή».

Το 1923 αποτελεί όμως σημαδιακό έτος καθώς ο λογοτέχνης Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος, ο συγγραφέας αργότερα διάσημων έργων όπως η «Αστροφεγγιά», η «Χαμοζωή» και οι«Αιχμάλωτοι», προσλαμβάνεται στη Σχολή ως καθηγητής φιλόλογος φέρνοντας νέο αέρα. Μερικά χρόνια αργότερα ο ίδιος μαζί με τον δημοδιδάσκαλο Δ. Β. Ελευθεριάδη αποκτούν την άδεια ίδρυσης και λειτουργίας του σχολείου. Ξεκινά λοιπόν μία νέα περίοδος και το σχολείο εγκαθίσταται στο νεοκλασικό κτίριο της οδού Βασ. Σοφίας 23 με την επωνυμία «Ελληνικόν Εκπαιδευτήριον Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου – Δ. Β. Ελευθεριάδη».

Το 1960 το σχολείο μεταστεγάζεται σε ιδιόκτητες εγκαταστάσεις στο Παλαιό Ψυχικό. Το 1979 το σχολείο συνέχισε τη λειτουργία του με την επωνυμία «Ελληνικό Εκπαιδευτήριο Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου» υπό τη διεύθυνση του Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου, ο οποίος απεβίωσε το 1982. Το Σχολείο μεταβιβάστηκε στους κληρονόμους του, Αλκιβιάδη Παναγιωτόπουλο και Λήδα Παναγιωτοπούλου-Οικονομίδη, φιλολόγους, και συνεχίζει τη λειτουργία του έως σήμερα. Εκεί φοίτησε η Δήμητρα Γαλάνη.

Το σχολείο των επιφανών

Οι ρίζες της Λεοντείου φθάνουν βαθιά στον χρόνο. Ηταν τον Ιούλιο του 1838 λοιπόν όταν χορηγήθηκε στον καθολικό ιερέα Κωνσταντίνο Σαργολόγο άδεια ιδρύσεως δημοτικού σχολείου. Το νέο δημοτικό σχολείο έφερε το όνομα του πολιούχου της Αθήνας, του Αγίου Διονυσίου, και λειτούργησε στην Πλάκα. Το 1889, ο Καθολικός Επίσκοπος Αθηνών πέτυχε την επέκτασή του σε Γυμνάσιο και Λύκειο με τη βοήθεια του μεγάλου φιλέλληνα Πάπα Λέοντος ΙΓ΄, ο οποίος βοήθησε οικονομικά στην πραγματοποίηση αυτού του σχεδίου και αργότερα το σχολείο μεταφέρθηκε στην Πλάκα, στο νεοκλασικό κτίριο της οδού Σίνα 4.

Το 1907 ο τότε Καθολικός Αρχιεπίσκοπος Αθηνών αποφάσισε να αναθέσει τη διεύθυνση του σχολείου στην κοινότητα των Μαριανών Αδελφών. Είναι ενδεικτικό ότι το 1916 ιδρύθηκε παράρτημα στην Πάτρα, το οποίο λειτούργησε μέχρι το 1945. Εκεί άλλωστε διδάχθηκε τη γαλλική γλώσσα ο πρώην Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Στεφανόπουλος.

Το 1924 ιδρύθηκε το Λεόντειο Λύκειο Πατησίων, στην τοποθεσία που βρίσκεται και σήμερα στον οδό Νεϊγύ 17. Το 1962 το αρχικό σχολείο που μέχρι τότε βρισκόταν στην οδό Σίνα μεταφέρθηκε στη Νέα Σμύρνη, όπου λειτουργεί από τότε με την επωνυμία Λεόντειο Λύκειο Ν. Σμύρνης. Ο κατάλογος των επώνυμων αποφοίτων του δεν έχει τέλος και ανάμεσά τους βρίσκονται ονόματα όπως του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Χριστόδουλου, του Αλέξη Ακριθάκη, του Βασίλη Αλεξάκη, του Βαγγέλη Παπαθανασίου και του Λουκιανού Κηλαηδόνη.

Οι Αδελφές του Τάγματος του Αγίου Ιωσήφ

Σωτήριον έτος 1846 και η Αγία Αιμιλία, η ιδρύτρια του Τάγματος του Αγίου Ιωσήφ φτάνει στη Σύρο συνοδεύοντας τέσσερις αδελφές και ξεκινούν ένα σχολείο και οικοτροφείο για άπορα κυρίως παιδιά. Το 1848 ακολουθεί η τουρκοκρατούμενη Χίος, όπου ιδρύουν σχολείο και ιατρείο και συνεχίζουν τη δράση τους στην Κρήτη και σε άλλα νησιά. Το 1856, πέντε μήνες πριν από τον θάνατό της, η Αγία Αιμιλία επισκέπτεται την Αθήνα και υπόσχεται να στείλει και εδώ μοναχές.

Πράγματι λίγους μήνες αργότερα τέσσερις Γαλλίδες φτάνουν στην Ελλάδα, μισθώνουν ένα οίκημα στους πρόποδες της Ακρόπολης και ιδρύουν ένα ορφανοτροφείο. Εναν χρόνο αργότερα, το 1857, ιδρύουν ένα μικρό σχολείο. Εκεί θα φοιτήσουν κορίτσια και μικρά αγόρια. Σύντομα έχοντας κερδίσει την αγάπη του κόσμου αγοράζουν το πρώτο ιδιόκτητο κτίριό τους στην τότε οδό Πινακωτών, σημερινή Χαριλάου Τρικούπη. Στο κτίριο αυτό θα μείνουν μέχρι το σχολικό έτος 1978-79, οπότε έγινε η μετεγκατάστασή της Σχολής στην Πεύκη, όπου συνεχίζει τη λειτουργία της μέχρι σήμερα με πλήρες Νηπιαγωγείο, Δημοτικό, Γυμνάσιο και Λύκειο.

Το 1859 τρεις Αδελφές θα αρχίσουν το έργο του Τάγματος στον Πειραιά με ορφανά παιδιά. Ετσι ιδρύουν ορφανοτροφείο, σχολείο και ιατρείο, πρωτοβουλίες που θα καταλήξουν το 1861 στη Σχολή «Jeanne d’Arc». Η Σχολή πέρασε πολλές δοκιμασίες, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια των δύο Παγκοσμίων Πολέμων. Μέχρι σήμερα θεωρείται ένα από τα καλύτερα σχολεία των Αθηνών.

Ανάμεσα στα μεγαλύτερα ιστορικά σχολεία στην Ελλάδα βρίσκεται και η Νέα Γενιά Ζηρίδη. Ιδρύθηκε το 1933 από τον φιλόλογο Γεώργιο Ζηρίδη, έναν άνθρωπο με όραμα και διορατικότητα.