Οι Συντηρητικοί ψάχνουν ηγέτη για την… ακυβέρνητη Βρετανία

Σε ακόμη πιο ασταθή περίοδο εισέρχεται η Βρετανία μετά την προγραμματισμένη παραίτηση της πρωθυπουργού Τερέζα Μέι προχθές Παρασκευή, η οποία όμως θα συνεχίσει ως προσωρινή πρωθυπουργός και ηγέτις του Συντηρητικού Κόμματος έως ότου εκλεγεί ο διάδοχός της. Η προεκλογική εκστρατεία για τη διαδοχή της αρχίζει επισήμως αύριο, όμως ήδη 11 Συντηρητικοί έχουν ανακοινώσει ότι θα είναι υποψήφιοι – αριθμός μεγάλος, που δείχνει τον κατακερματισμό και τη ρευστότητα του πολιτικού τοπίου. Ο νέος πρωθυπουργός, όταν εκλεγεί αρχικά από τους βουλευτές και στη συνέχεια από τα μέλη του κόμματος σε μια διαδικασία που δεν θα ολοκληρωθεί πριν από τις 22 Ιουλίου, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να αντιμετωπίσει πρόταση δυσπιστίας στο Κοινοβούλιο και δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα κατορθώσει να συγκεντρώσει τους απαραίτητους βουλευτές για να σχηματίσει κυβέρνηση. Και όλα αυτά με τη νέα, τρίτη κατά σειρά, καταληκτική ημερομηνία του Brexit, στις 31 Οκτωβρίου, να πλησιάζει επικίνδυνα.

Οι υποψηφιότητες

Οι υποψηφιότητες για τη διαδοχή της Μέι θα κατατεθούν επισήμως αύριο. Κάθε υποψήφιος πρέπει να έχει την υποστήριξη τουλάχιστον οκτώ βουλευτών των Τόρις προκειμένου να μπορέσει να συμμετάσχει στην κούρσα για τη διαδοχή. Επικρατέστερος είναι ο Μπόρις Τζόνσον, τον οποίο υποστηρίζουν γύρω στους 40 βουλευτές, και ακολουθούν ο υπουργός Εξωτερικών Τζέρεμι Χαντ και ο υπουργός Περιβάλλοντος Μάικλ Γκόουβ που έχουν την υποστήριξη περίπου 30 βουλευτών ο καθένας.

Το Συντηρητικό Κόμμα άλλαξε πρόσφατα τους κανόνες για τη διαδοχή προκειμένου να επισπεύσει τη διαδικασία και να ξεκαθαρίσει το τοπίο από την πληθώρα υποψηφίων. Ηδη οι δύο από τους 13 διεκδικητές της προεδρίας των Τόρις και της πρωθυπουργίας απέσυραν την υποψηφιότητά τους όταν αποφασίστηκε ότι, μόνο και μόνο για να επισημοποιηθεί η υποψηφιότητά τους, πρέπει να έχουν την υποστήριξη τουλάχιστον 8 βουλευτών αντί των προηγούμενων δύο.

Στην πρώτη ψηφοφορία ανάμεσα στους 313 βουλευτές των Τόρις αυτή την Πέμπτη, κάθε υποψήφιος χρειάζεται 17 ψήφους για να περάσει στον δεύτερο γύρο. Οσοι δεν καταφέρουν να συγκεντρώσουν αυτόν τον αριθμό θα αποκλειστούν. Στον δεύτερο γύρο, που θα πραγματοποιηθεί στις 18 Ιουνίου, κάθε υποψήφιος χρειάζεται τουλάχιστον 33 ψήφους για να περάσει στον επόμενο γύρο. Αν όλοι καταφέρουν να συγκεντρώσουν αυτόν τον αριθμό, θα αποκλειστεί εκείνος με τις λιγότερες ψήφους.

Στις 19 και 20 Ιουνίου θα ακολουθήσει μια σειρά από διαδοχικές ψηφοφορίες στις οποίες όποιος έχει τις λιγότερες ψήφους θα αποκλείεται μέχρι να μείνουν δύο υποψήφιοι. Από τις 22 Ιουνίου θα αρχίζουν να ψηφίζουν ανάμεσα σ’ αυτούς τους δύο τα 124.000 μέλη του Συντηρητικού Κόμματος και ο νέος ηγέτης τους θα ανακοινωθεί την εβδομάδα που αρχίζει στις 22 Ιουλίου.

Ο νέος ηγέτης των Τόρις, όποιος και αν είναι αυτός, θα αντιμετωπίσει αμέσως πρόταση δυσπιστίας από τους Εργατικούς στη Βουλή. Η κυβέρνηση της Μέι επιζεί σήμερα χάρη σε μια χούφτα βουλευτές του βορειοϊρλανδικού Δημοκρατικού Ενωτικού Κόμματος (DUP), ενώ πολλοί βουλευτές των Τόρις τρέφουν έντονες επιφυλάξεις ως προς την υποστήριξη ενός πρωθυπουργού που δεν θα διστάσει να βγάλει τη Βρετανία από την ΕΕ χωρίς συμφωνία στις 31 Οκτωβρίου, όπως ο Τζόνσον. Μόλις τρεις βουλευτές των Τόρις ή του DUP να μην υποστηρίξουν τον νέο αρχηγό και αυτός δεν θα μπορέσει να σχηματίσει κυβέρνηση.

Το πρόβλημα όμως δεν είναι μόνο η ψήφος εμπιστοσύνης στη Βουλή. Είναι και τα μέλη των Τόρις που θα εκλέξουν τον νέο αρχηγό του κόμματος ανάμεσα στους δύο επικρατέστερους. Ο μικρός αριθμός των εγγεγραμμένων μελών του κόμματος, μόλις 124.000, δεν είναι επ’ ουδενί αντιπροσωπευτικός των ψηφοφόρων των Συντηρητικών, ενώ ο μέσος όρος ηλικίας τους ξεπερνά τα 70 έτη.

«Οποιος αναδειχθεί νικητής τις ερχόμενες εβδομάδες θα καθορίσει τη φύση της αποχώρησης της Βρετανίας από την ΕΕ – ή το αν θα υπάρξει τελικά Brexit. Αλλά δεν είναι τα 66 εκατομμύρια των Βρετανών που θα αποφασίσουν ποιος θα είναι ο νέος ηγέτης της χώρας. Αντ’ αυτών οι 313 βουλευτές των Τόρις θα επιλέξουν τους δύο επικρατέστερους και στη συνέχεια τα 124.000 μέλη του Συντηρητικού Κόμματος θα κάνουν την τελική επιλογή» έγραψε η «Washington Post».

Ρευστότητα

Ενδεικτικό του πόσο ρευστά είναι τα πράγματα είναι ότι επικρατέστερος θεωρείται ο Τζόνσον, ο οποίος μέχρι πρότινος θεωρούνταν ευρέως υπερβολικά αθυρόστομος και ασταθής για να αναλάβει πρωθυπουργός. Επιπλέον, ο Τζόνσον αντιμετωπίζει δίωξη επειδή παραπλάνησε σκοπίμως τους ψηφοφόρους στην προεκλογική εκστρατεία για το δημοψήφισμα του Brexit το 2016, ισχυριζόμενος ψευδώς ότι η Βρετανία πληρώνει στην ΕΕ 350 εκατ. στερλίνες (395 εκατ. ευρώ) την εβδομάδα.

Πολλοί στη Βρετανία που ανήκουν στο στρατόπεδο της παραμονής στην ΕΕ – το οποίο έχει πλέον ελαφρύ προβάδισμα στις δημοσκοπήσεις – θεωρούν τον Τζόνσον έναν επικίνδυνο οπορτουνιστή που δεν θα διστάσει να καταστρέψει τη χώρα αν αυτό εξυπηρετεί τα συμφέροντά του και τη δίψα του για εξουσία. Αλλά η συντριπτική πλειονότητα των 124.000 μελών του Συντηρητικού Κόμματος είναι υπέρ ενός σκληρού Brexit και οι επικρατέστεροι υποψήφιοι για τη διαδοχή της Μέι προσπαθούν να αρέσουν σε αυτούς, γιατί αυτοί θα κάνουν την τελική επιλογή.

«Θα αποχωρήσουμε από την ΕΕ στις 31 Οκτωβρίου με ή χωρίς συμφωνία» υπόσχεται ο Τζόνσον. Παρόμοιες δηλώσεις είναι καλοδεχούμενες από τους Συντηρητικούς ψηφοφόρους που είδαν στις ευρωεκλογές το κόμμα τους να συρρικνώνεται στην πέμπτη θέση με ποσοστό μικρότερο του 9%, καθώς τους κατατρόπωσε το Κόμμα του Brexit του Νάιτζελ Φάρατζ που ήρθε πρώτο με σχεδόν 31%. Αυτοί θεωρούν ότι το Κόμμα του Brexit αποτελεί υπαρξιακή απειλή για τους Τόρις και ότι ο Τζόνσον είναι ο μοναδικός υποψήφιος για τη διαδοχή της Μέι που μπορεί να αντιμετωπίσει στα ίσια τον Φάρατζ.

Ο απαράδεκτα χαμηλός αριθμός των 124.000 μελών του Συντηρητικού Κόμματος θέτει ένα μείζον ζήτημα ηθικής τάξης: ο όποιος διάδοχος της Μέι θα έχει ελάχιστη νομιμοποίηση ανάμεσα στους 66 εκατ. Βρετανούς για να λάβει τόσο σοβαρές αποφάσεις για το μέλλον της χώρας, όπως το Brexit.

Σύμφωνα με την τελευταία δημοσκόπηση της YouGov, αν πραγματοποιούνταν εκλογές στη Βρετανία σήμερα, πρώτοι θα έρχονταν οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες με 24% (στις ευρωεκλογές ήρθαν δεύτεροι με 20%), οι οποίοι είναι υπέρ της παραμονής της Βρετανίας στην ΕΕ, και θα ακολουθούσε το Κόμμα του Brexit με 22%. Οι Εργατικοί και οι Συντηρητικοί ακολουθούν με 19% ο καθένας και οι Πράσινοι με 8%.

Αυτή είναι η πρώτη φορά στα χρονικά που ούτε οι Εργατικοί ούτε οι Συντηρητικοί εμφανίζονται σε μια από τις δύο πρώτες θέσεις της πρόθεσης ψήφου. Παρ’ όλα αυτά ο Αντονι Ουέλς, διευθυντής πολιτικών ερευνών της YouGov, συνιστά προσοχή προτού ξεγράψουμε τα δύο μεγάλα κόμματα ή το δικομματικό σύστημα στη Βρετανία.

«Τα αποτελέσματα της τελευταίας δημοσκόπησης οφείλονται εν πολλοίς στις άμεσες, βραχυχρόνιες επιπτώσεις του αποτελέσματος των ευρωεκλογών. Οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες και το Κόμμα του Brexit μοιάζουν με νικητές και, το σημαντικότερο, οι ευρωεκλογές έδειξαν ότι δεν αποτελούν χαμένη ψήφο» είπε μιλώντας στους «Times». «Με τον καιρό αυτά θα αποδυναμωθούν. Μεσοπρόθεσμα, αναμένω ότι θα δούμε πάλι τους Εργατικούς και τους Συντηρητικούς στην κορυφή. Προς το παρόν, όμως, οι ψηφοφόροι στρέφονται στο κόμμα που εκπροσωπεί καλύτερα τις απόψεις τους για το Brexit, αντί για το κόμμα που ψηφίζουν συνήθως, προς όφελος των κομμάτων που έχουν σαφή θέση υπέρ ή κατά της ΕΕ».

Οι επίδοξοι διάδοχοι

Ο 54χρονος Μπόρις Τζόνσον, πρώην δήμαρχος Λονδίνου και πρώην υπουργός Εξωτερικών, ήταν από τους κορυφαίους που έδωσαν μάχη υπέρ του Brexit στο δημοψήφισμα του 2016. Εκτοτε κάνει το παν για μια σκληρή αποχώρηση από την ΕΕ και υπονόμευε τακτικά τη συμφωνία της Μέι στη Βουλή. Είναι πολύ δημοφιλής ανάμεσα στα μέλη των Συντηρητικών, αλλά θα δυσκολευτεί να περάσει από την πρώτη φάση της διαδικασίας για τη διαδοχή της Μέι γιατί έχει αντιπάθειες ανάμεσα στους βουλευτές. Ο 51χρονος υπουργός Περιβάλλοντος Μάικλ Γκόουβ ήταν στην πλευρά του Brexit στο δημοψήφισμα. Εκτοτε όμως υποστήριξε τις προσπάθειες της Μέι να περάσει τη συμφωνία της από τη βρετανική Βουλή. Ο Γκόουβ δηλώνει αντίθετος προς τη διοργάνωση νέου δημοψηφίσματος γιατί θα ήταν «αντιδημοκρατικό». Ο 52χρονος υπουργός Εξωτερικών Τζέρεμι Χαντ είχε υποστηρίξει την παραμονή της Βρετανίας στην ΕΕ στο δημοψήφισμα. Εκτοτε έγινε «ξαναγεννημένος Brexiter», χαρακτηρίζοντας «αλαζονικούς» και «απογοητευτικούς» τους διαπραγματευτές των Βρυξελλών και φθάνοντας ακόμη και στο σημείο να συγκρίνει την ΕΕ με την Σοβιετική Ενωση.

Αλλά ο επόμενος πρωθυπουργός θα μπορούσε να προέρχεται από τους Φιλελεύθερους Δημοκράτες, οι οποίοι έρχονται πλέον πρώτοι στις δημοσκοπήσεις και έχουν τη δική τους κούρσα για τη διαδοχή του σερ Βίνσεντ Κέιμπλ που θα αποχωρήσει στις 23 Ιουλίου. Επίδοξοι διάδοχοί του είναι η 39χρονη Τζο Σουίνσον και ο 53χρονος Εντ Ντέιβι. Αμφότεροι υποστηρίζουν να σταματήσει το Brexit μέσω ενός δεύτερου δημοψηφίσματος. Ο νέος ηγέτης των Φιλελεύθερων Δημοκρατών θα εκλεγεί από τα 100.000 μέλη του κόμματος, μόνο ελαφρώς λιγότερα από εκείνα των Τόρις.

Απροκάλυπτη παρέμβαση από τον Ντόναλντ Τραμπ

Η Τερέζα Μέι επέμενε να παραμείνει πρωθυπουργός έως μετά την επίσημη επίσκεψη του αμερικανού προέδρου στη Βρετανία και, ως αποτέλεσμα, δέχθηκε μια σειρά από προσβολές από τον Ντόναλντ Τραμπ, ενώ δεν πέτυχε τίποτε χειροπιαστό. Η τριήμερη επίσκεψη του Τραμπ στο Λονδίνο, από την περασμένη Δευτέρα ως την περασμένη Τετάρτη, παρομοιάστηκε με επεισόδιο από τον «Μαθητευόμενο», το ριάλιτι που παρουσίαζε ο μετέπειτα πρόεδρος. Διαγωνιζόμενοι, οι επίδοξοι διάδοχοι της Μέι.

Σε μια άνευ προηγουμένου ανάμειξη στα εσωτερικά ξένης χώρας και ενός κόμματος της χώρας αυτής, ο Τραμπ υποστήριξε αναφανδόν το Brexit, εν ανάγκη και χωρίς συμφωνία, ενώ τοποθετήθηκε απερίφραστα υπέρ του Τζόνσον στην κούρσα για τη διαδοχή της Μέι και προσέβαλε πρωθυπουργό, υπουργούς και δελφίνους αβαντάροντας περισσότερο απ’ όλους τον Νάιτζελ Φάρατζ που «κόβει» ψήφους από τους Συντηρητικούς.

Οι υποψήφιοι διάδοχοι της Μέι, από την πλευρά τους, ανταγωνίστηκαν ποιος θα «γλείψει» και θα μιμηθεί περισσότερο τον αμερικανό πρόεδρο, ενδεχομένως γιατί έχουν καταλήξει ότι το τραμπούκικο στυλ του είναι αυτό που χρειάζεται η Ντάουνινγκ Στριτ στις διαπραγματεύσεις με τις Βρυξέλλες. Οι «New York Times» όμως προειδοποιούν ότι «αν ο επόμενος πρωθυπουργός μιμηθεί την επιθετική προσέγγιση του Τραμπ στο εμπόριο, η Βρετανία, που ήδη έχει απομονωθεί από την ΕΕ, θα βρεθεί σε τροχιά σύγκρουσης με την Κίνα».

Προσπαθώντας να εξηγήσει τους λόγους που ο Τραμπ επισκέφθηκε τη Βρετανία σε μια στιγμή που η πρωθυπουργός ήταν με το ένα πόδι έξω από την Ντάουνινγκ Στριτ και η κυβέρνηση έχει πάψει να παίρνει οποιαδήποτε απόφαση, η Αν Απλμπάουμ έγραψε στη «Washington Post» ότι ο αμερικανός πρόεδρος πήγε στο Λονδίνο κυρίως για να φωτογραφηθεί στο πλευρό της βασιλικής οικογένειας.

Ο Τραμπ υποσχέθηκε μια «φανταστική» εμπορική συμφωνία ανάμεσα στις ΗΠΑ και στη Βρετανία, όμως οι «Financial Times» έσπευσαν να προσγειώσουν όποιον επίδοξο διάδοχο της Μέι πάει να τη χρησιμοποιήσει για να προωθήσει το Brexit χωρίς συμφωνία. «Το Brexit χωρίς συμφωνία θα συμβεί πολύ προτού εφαρμοστεί η όποια αντισταθμιστική εμπορική συμφωνία με την Αμερική. Η συμπάθεια της κυβέρνησης Τραμπ προς το Brexit δεν θα εμποδίσει την Ουάσιγκτον να διαπραγματευτεί σκληρά, ανοίγοντας ευαίσθητα ζητήματα, όπως η εισχώρηση αμερικανικών εταιρειών στο βρετανικό εθνικό σύστημα υγείας. Ακόμη και αν ο Τζόνσον καταφέρει, ως πρωθυπουργός, να συνάψει μια εμπορική συμφωνία, αυτή μάλλον θα κολλήσει στο Κογκρέσο, ιδίως αν η αποχώρηση από την ΕΕ πραγματοποιηθεί εις βάρος των σχέσεων με την Ιρλανδία και αφυπνίσει το περίφημο ιρλανδοαμερικανικό λόμπι».

Οσο για την ειδική σχέση Βρετανίας – ΗΠΑ, το στυλ του Τραμπ δεν αφήνει καμία αμφιβολία, σύμφωνα με τη Ζόι Ουίλιαμς στον «Guardian»: «Είναι σαφές ότι συμμαχώντας με τον Τραμπ θα είμαστε περισσότερο σατραπεία παρά έθνος-κράτος. Οι υποδείξεις του Τραμπ για την αποχώρησή μας από την ΕΕ συνδυάστηκαν με αυθάδεις παρεμβάσεις στη βρετανική πολιτική: ο Μπόρις Τζόνσον είναι «σπουδαίος τύπος», πρέπει «να στείλουμε τον Φάρατζ να διαπραγματευτεί με τις Βρυξέλλες», ο δήμαρχος του Λονδίνου Σαντίκ Καν είναι «πολύ χαζός». Θα ήταν μάταιο να αναζητήσουμε διπλωματικά προηγούμενα – δεν υπάρχει κανένα».