Λονδίνο και Βρυξέλλες βαδίζουν προς «No Deal»

Απόψε, Κυριακή βράδυ, λήγει η νέα, ανεπίσημη προθεσμία που συμφώνησαν οι Βρυξέλλες και το Λονδίνο για να έχει αποφασιστεί η μελλοντική εμπορική σχέση ΕΕ – Βρετανίας, ή τουλάχιστον το περίγραμμά της. Ο πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον προετοίμασε προχθές τους Βρετανούς για την πιθανότητα No Deal μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου – αν και μπορεί να είναι διαπραγματευτικό χαρτί. Αλλοι εκφράζουν την ελπίδα ότι κάτι θα γίνει, ως συνήθως τελευταία στιγμή, ακόμη και στις δύο εβδομάδες που μεσολαβούν μέχρι να λήξει ο χρόνος. Πολλοί αρνούνται να πάρουν θέση, θεωρώντας ότι και οι δύο περιπτώσεις, εμπορική συμφωνία ή No Deal, είναι εξίσου πιθανές.

Ο Τζόνσον κατηγορεί τις Βρυξέλλες ότι θέλουν να κρατήσουν τη Βρετανία δέσμια στο ευρωπαϊκό νομικό σύστημα και να την εξαναγκάσουν να παραμείνει «δίδυμη» με την ΕΕ. Συμβουλεύει τους Βρετανούς να προετοιμαστούν για μια σχέση με την ΕΕ «τύπου Αυστραλίας» – η οποία δεν διαθέτει εμπορική συμφωνία με τις Βρυξέλλες και τις εμπορικές τους σχέσεις ρυθμίζουν οι κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. Αυτό σημαίνει ότι θα επιβάλλονται δασμοί και θα αυξηθούν οι τιμές των προϊόντων που θα αγοράζει και θα πουλάει η Βρετανία στην ΕΕ. «Ειλικρινά, δεν είναι η συμφωνία που θα έπρεπε να θέλει η Βρετανία» σχολίασε ο πρώην πρωθυπουργός της Αυστραλίας Μάλκολμ Τέρνμπουλ.

Ο συσχετισμός δυνάμεων

Πολλοί αναλυτές από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ θυμίζουν στον Τζόνσον ότι η Βρετανία μπορεί να έχει τη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στην Ευρώπη και την πέμπτη στον κόσμο, αλλά ωχριά μπροστά στην ΕΕ, τη μεγαλύτερη και πλουσιότερη εμπορική ένωση παγκοσμίως. Η ανισορροπία αυτή σημαίνει ότι η πιο αδύναμη πλευρά θα αναγκαστεί να κάνει περισσότερες υποχωρήσεις. Στη Βρετανία φαίνεται να υπάρχει μικρότερη συνείδηση αυτού του συσχετισμού δυνάμεων, καθώς είναι πολύ περισσότεροι οι αναλυτές που μιλούν για ενδεχόμενες υποχωρήσεις και των δύο πλευρών, σαν να ήταν ίσες.

«Η οικονομική και πολιτική λογική δείχνει ότι ο βρετανός πρωθυπουργός χρειάζεται απεγνωσμένα μια συμφωνία. Αλλά έχοντας κάνει εκστρατεία υπέρ του Brexit στη βάση ότι θα ανακτήσει την εθνική κυριαρχία της χώρας, ο κ. Τζόνσον είναι αντιμέτωπος με το δύσκολο έργο τού να βρεθεί μια συμφωνία αποδεκτή τόσο από την ΕΕ όσο και από τους υποστηρικτές του Brexit στη Βρετανία» έγραψαν οι «New York Times».

Πιέσεις για No Deal

Οι σκληροπυρηνικοί του Brexit πιέζουν για No Deal. «Στην πραγματικότητα όλα αφορούν την εθνική κυριαρχία. Από την αρχή ήταν σαφές ότι ενώ η Βρετανία επιθυμεί εμπορική συμφωνία, η ΕΕ επιθυμεί να μας ελέγχει. Είτε η Βρετανία θα είναι κυρίαρχη, είτε όχι» έγραψε στον «Daily Telegraph» ο πρώην επικεφαλής των Συντηρητικών και ένθερμος οπαδός του Brexit Ιαν Ντάνκαν Σμιθ.

Η θέση του Τζόνσον είναι αποδυναμωμένη και από την εκλογή Τζο Μπάιντεν ως νέου προέδρου στις ΗΠΑ, που είναι κατά του Brexit, αντίθετα προς τον Ντόναλντ Τραμπ.

Παρά το κακό προηγούμενο που θέτει το Brexit στην ΕΕ, η μη επίτευξη εμπορικής συμφωνίας Βρετανίας – ΕΕ θα αποδυναμώσει περισσότερο την πρώτη. Θα μειώσει το βρετανικό ΑΕΠ κατά 2% το 2021, θα αυξήσει τον πληθωρισμό, την ανεργία και το δημόσιο χρέος, οι δασμοί θα πλήξουν άσχημα ορισμένους τομείς της βρετανικής οικονομίας και δεν αποκλείεται να ενισχυθούν οι δυνάμεις υπέρ της ανεξαρτησίας της Σκωτίας από το Ηνωμένο Βασίλειο.

Οι Βρυξέλλες γνωρίζουν ότι έχουν το πάνω χέρι. Η τελική απόφαση του Τζόνσον όμως μπορεί να βασιστεί στο πώς θα αντιδράσει η σκληροπυρηνική, υπέρ του Brexit, πτέρυγα του Συντηρητικού Κόμματος στη Βρετανία.

Μέτρα από
την κομισιόν

Λόγω της έλλειψης προόδου στις συνομιλίες Λονδίνου – Βρυξελλών και την πίεση από διάφορους τομείς της οικονομίας προς την πρόεδρο της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν να ανακοινώσει το σχέδιο για την περίπτωση που δεν επιτευχθεί συμφωνία, η Κομισιόν έδωσε στη δημοσιότητα την Πέμπτη έκτακτα μέτρα προετοιμασίας για το No Deal. Σύμφωνα με αυτά, θα διατηρηθούν για έξι μήνες οι σημερινοί κανονισμοί που διέπουν τις αεροπορικές και χερσαίες μετακινήσεις προκειμένου να αποφευχθεί το χάος την 1η Ιανουαρίου αν παραλύσουν οι μεταφορές και να υπάρξει χρόνος για νέες διευθετήσεις. Τα μέτρα αυτά πρέπει να γίνουν αποδεκτά και από τη Βρετανία.

Αρθρο των «New York Times», πολύ επικριτικό για τον βρετανό πρωθυπουργό, θυμίζει πως όταν αυτός ήταν ανταποκριτής της «Daily Telegraph» στις Βρυξέλλες στη δεκαετία του ’90, έγραφε διάφορες ανακρίβειες για την ΕΕ για να φιτιλιάζει τους Συντηρητικούς και να καλλιεργεί το ευρωσκεπτικιστικό αίσθημα στη Βρετανία. «Τώρα επιστρέφει στις Βρυξέλλες αναζητώντας εμπορική συμφωνία με τους ευρωπαίους γραφειοκράτες που κάποτε κορόιδευε» σχολίασε η αμερικανική εφημερίδα.

Ως ανταποκριτής στις Βρυξέλλες, ο Τζόνσον είχε γράψει λ.χ. ότι η ΕΕ θα προσλάμβανε ανθρώπους για να βεβαιώνονται ότι η κοπριά μύριζε το ίδιο σε όλα τα κράτη-μέλη (προκειμένου να δείξει στους Βρετανούς ότι η ΕΕ ανακατευόταν και είχε λόγο σε κάθε πλευρά της ζωής τους). Είχε γράψει επίσης ότι η Επιτροπή επρόκειτο να ανατινάξει την έδρα της, το κτίριο Μπερλεμόν, επειδή είχε χρησιμοποιηθεί αμίαντος στην κατασκευή του.

Το δείπνο στις Βρυξέλλες

Την Τετάρτη, ο βρετανός πρωθυπουργός συναντήθηκε με τη Φον ντερ Λάιεν για δείπνο στο Μπερλεμόν (που προφανώς δεν έχει ανατιναχθεί). «Κυβερνάς στιβαρά το πλοίο, Ούρσουλα» της είπε όταν αυτή του ζήτησε αυστηρά να ξαναφορέσει τη μάσκα του, την οποία είχε βγάλει για τις φωτογραφίες. Οπως έχει θυμίσει ο ίδιος, όταν ήταν μικρός (πριν από το Ιτον), πήγαινε στο Ευρωπαϊκό Σχολείο των Βρυξελλών όπου είχε φοιτήσει και η Φον ντερ Λάιεν («Ιδιο σχολείο, άλλη εποχή» είχε διευκρινίσει εκείνη). Το τρίωρο δείπνο τους την Τετάρτη δεν έφερε κανένα αποτέλεσμα, πέρα από τον ορισμό της νέας σημερινής προθεσμίας.

Για άνθρωπο που πέρασε μέρος της παιδικής του ηλικίας στις Βρυξέλλες, όπου ο πατέρας του ήταν υψηλόβαθμος αξιωματούχος της Κομισιόν, καθώς και μέρος της δημοσιογραφικής του καριέρας καλύπτοντας την ΕΕ, ο Τζόνσον δεν φαίνεται να έχει και τόσο καλή κατανόηση της Ευρώπης. Σίγουρα δεν έχει πολλές συμπάθειες. Το σχέδιό του, σύμφωνα με τον βρετανικό Τύπο, να διχάσει την ΕΕ για την εμπορική συμφωνία, απέτυχε. Οι «27» είναι ενωμένοι απέναντι στη Βρετανία, και αυτό δεν αναμένεται να αλλάξει.

Γρίφος οι κοινοί κανόνες για τον δίκαιο ανταγωνισμό των προϊόντων

Η αλιεία είναι ένα από τα βασικά σημεία διαφωνίας ανάμεσα στο Λονδίνο και τις Βρυξέλλες. Αν και αποτελεί πολύ μικρό μέρος της οικονομίας των δύο πλευρών (ο συνολικός τζίρος των βρετανών ψαράδων είναι μικρότερος από εκείνον του πολυκαταστήματος Harrods), έχει αποκτήσει μεγάλη συμβολική σημασία επειδή αποτέλεσε ένα από τα κεντρικά θέματα της εκστρατείας υπέρ του Brexit. Οι Βρυξέλλες επιθυμούν πρόσβαση των ευρωπαίων αλιέων στα βρετανικά νερά. Αν όμως δεν επιτευχθεί εμπορική συμφωνία, η Βρετανία δεν θα έχει πρόσβαση στην ευρωπαϊκή αγορά για να πουλάει χωρίς δασμούς τα ψάρια που θα πιάνουν οι αλιείς της.

Οι εμπορικές συμφωνίες
Πιο δύσκολο θέμα για να βρεθεί συμφωνία είναι οι κανόνες για τον δίκαιο ανταγωνισμό ανάμεσα στα βρετανικά και τα ευρωπαϊκά προϊόντα που αφορά εμπόριο δισεκατομμυρίων ευρώ. Οι περισσότερες εμπορικές συμφωνίες περιλαμβάνουν προβλέψεις ώστε η μία πλευρά να μην έχει άδικο πλεονέκτημα έναντι της άλλης. Αν η Βρετανία περιορίσει τα εργασιακά δικαιώματα και τους περιβαλλοντικούς κανόνες ή αν μοιράζει κρατικές επιχορηγήσεις, τα προϊόντα της θα είναι φθηνότερα και θα κάνουν αθέμιτο ανταγωνισμό στα ευρωπαϊκά προϊόντα. Οι Βρυξέλλες δηλώνουν ότι δεν θα επιτρέψουν να συμβεί κάτι τέτοιο, και μάλιστα δίπλα στις πόρτες της ΕΕ, ενώ το Λονδίνο απαντάει ότι το Brexit πραγματοποιείται ακριβώς για να πάψει η Βρετανία να ακολουθεί τους ευρωπαϊκούς κανόνες.
Οι δύο πλευρές προσπαθούν να συμφωνήσουν σε ένα μίνιμουμ κοινών κανόνων. Αλλά ακόμη και αν τα βρουν, ακολουθεί άλλο ακανθώδες σημείο: η ΕΕ επιθυμεί να υπάρξει πρόβλεψη ώστε αν η μία πλευρά υιοθετήσει στο μέλλον περισσότερους εργασιακούς ή περιβαλλοντικούς κανόνες, η άλλη να είναι υποχρεωμένη να ακολουθήσει, ή διαφορετικά, να αντιμετωπίσει κυρώσεις.
Το τελευταίο σημαντικό σημείο τριβής είναι πώς θα επιβάλλονται οι κανόνες της εμπορικής συμφωνίας στο μέλλον και τι θα συμβαίνει αν μια πλευρά τούς παραβαίνει. Θα εμπλέκεται το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, όπως επιθυμούν οι Βρυξέλλες; Η ΕΕ θα έχει το δικαίωμα να απαντάει επιβάλλοντας δασμούς σε βρετανικά προϊόντα;

Η Βόρεια Ιρλανδία
Το μόνο σημείο στο οποίο υπήρξε πρόοδος αυτή την εβδομάδα είναι η Βόρεια Ιρλανδία: ο Τζόνσον πήρε πίσω την τροπολογία που θα καταργούσε μονομερώς τμήμα της συμφωνίας του «διαζυγίου» με την ΕΕ που αφορά τη διατήρηση του συνόρου Ιρλανδίας – Βόρειας Ιρλανδίας ανοιχτού όπως είναι σήμερα. Αν η βρετανική Βουλή υιοθετούσε την τροπολογία αυτή, το σύνορο μεταξύ Βόρειας Ιρλανδίας και Ιρλανδίας θα γινόταν «σκληρό», θέτοντας σε κίνδυνο την ειρηνευτική Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής, θα έπληττε την αξιοπιστία της Βρετανίας παγκοσμίως επειδή το Λονδίνο θα είχε υπαναχωρήσει σε διεθνή συμφωνία και θα εξόργιζε τον νέο πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν – ο οποίος προειδοποίησε τον Τζόνσον πως αν πειράξει το σύνορο Ιρλανδίας – Βόρειας Ιρλανδίας, να ξεχάσει την εμπορική συμφωνία ΗΠΑ – Βρετανίας.