Κάθε φθινόπωρο η λίστα του «Times Higher Education» με τον κατάλογο των καλύτερων πανεπιστημίων του κόσμου ορίζει την ιεραρχία των πιο επιτυχημένων ακαδημαϊκών ιδρυμάτων. Περιλαμβάνοντας περισσότερα από 1.250 πανεπιστήμια που αξιολογούνται σύμφωνα με 13 διαφορετικούς δείκτες ως προς τη διδασκαλία, την έρευνα, τη μετάδοση της γνώσης και τη διεθνή τους προοπτική, συνιστά μια αδιάβλητη και κοινά αποδεκτή κατάταξη. Την κορυφή σε αυτή κατέχει για το 2019, όπως και τα προηγούμενα δύο χρόνια, το βρετανικό Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, υποσκελίζοντας, όπως και πέρυσι, το αντίπαλο δέος του Κέιμπριτζ, αλλά και όλα τα μεγάλα αμερικανικά κέντρα – Στάνφορντ, Χάρβαρντ, ΜΙΤ, Πρίνστον, Τεχνολογικό Ινστιτούτο Καλιφόρνιας. Σε αυτό το επίπεδο προφανώς η υπεροχή, όπως ακριβώς και ο διάβολος κατά το αγγλικό ρητό, βρίσκεται στις λεπτομέρειες, ωστόσο μια πρόχειρη ματιά στην οξφορδιανή κληρονομιά αρκεί για να αντιληφθεί κανείς την ποιότητα του θεσμού: σύμφωνα με τον δικτυακό τόπο του πανεπιστημίου, μεταξύ των «διάσημων Οξφορδιανών» συγκαταλέγονται 120 κάτοχοι ολυμπιακών μεταλλίων, 50 βραβευμένοι με Νομπέλ και 27 πρωθυπουργοί της Μεγάλης Βρετανίας. Το τι καθιστά την Οξφόρδη ένα από τα «έξι πανεπιστημιακά super brands» μαζί με το Μπέρκλεϊ, το Κέιμπριτζ, το Χάρβαρντ, το ΜΙΤ και το Στάνφορντ, όπως έγραφε ο Τζον Μόργκαν στο «Times Higher Education», είναι ένας συνδυασμός ιστορίας, οργανωτικότητας και ακαδημαϊκών πόρων.
Παραδοσιακά, η Οξφόρδη θεωρείται το αρχαιότερο πανεπιστήμιο του αγγλόφωνου χώρου, με τη διδασκαλία εκεί να ανάγεται στα τέλη του 11ου και τις αρχές του 12ου αιώνα. Σε αντίθεση με άλλα ιδρύματα, δεν αποτελείται από ένα ομογενές σώμα, αλλά από 38 ξεχωριστά κολέγια. Ως εκ τούτου, το πανεπιστήμιο δεν διαθέτει μία κεντρική πανεπιστημιούπολη: τμήματα, σχολές και εστίες βρίσκονται διάσπαρτες ανά την πόλη. Οι ερευνητικοί του πόροι περιλαμβάνουν το μεγαλύτερο πανεπιστημιακό σύστημα βιβλιοθηκών στο Ηνωμένο Βασίλειο: η Βοδληιανή Βιβλιοθήκη, που ιδρύθηκε το 1598, αποτελείται σήμερα από περίπου 11 εκατομμύρια τόμους που θα κάλυπταν κάπου 190 χιλιόμετρα σε ευθεία γραμμή. Υπολογίζεται ότι επειδή η βιβλιοθήκη έχει δικαίωμα σε ένα δωρεάν αντίτυπο από κάθε βιβλίο που τυπώνεται στη Μεγάλη Βρετανία, ο παραπάνω αριθμός αυξάνεται κατά 5 χιλιόμετρα ετησίως. Εξίσου σημαντική είναι η παρουσία του πανεπιστημιακού εκδοτικού οίκου: ο Oxford University Press παραμένει ο μεγαλύτερος παγκοσμίως εκδοτικός οίκος ακαδημαϊκού ιδρύματος σε αριθμό εκδόσεων. Η Οξφόρδη στεγάζει επίσης επτά μουσεία, μεταξύ των οποίων το Ασμόλειο Μουσείο, με έτος ίδρυσης το 1683, το παλαιότερο στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Ο φοιτητικός πληθυσμός ανέρχεται σήμερα σε περίπου 23.000 φοιτητές και κάπου 1.800 καθηγητές. Αν οι αριθμοί έχουν σημασία, είναι γιατί η Οξφόρδη είναι γνωστή για την εφαρμογή ενός συστήματος διδασκαλίας με φροντιστηριακό χαρακτήρα, του λεγόμενου tutorial, όπου ένας έως τέσσερις φοιτητές συναντώνται με τον καθηγητή τους προκειμένου να αναλύσουν ένα δοκίμιο (ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες) ή ένα πρόβλημα (μαθηματικές και φυσικές επιστήμες). Η εγγύτητα αυτή φοιτητών και σημαινόντων ονομάτων από τον χώρο της εκάστοτε επιστήμης εκτιμάται ιδιαίτερα και επαινείται από τους αποφοίτους, εφόσον διασφαλίζει ουσιαστικά ποιοτικό χρόνο προσωπικής διδασκαλίας, σε αντίθεση με τη συνηθέστερη μαζική προσέγγιση. Μπορεί να δει κανείς την επιλογή αυτή ως συνέχεια μιας προσεκτικής διαδικασίας διάκρισης μεταξύ των υποψηφίων – κάθε Οκτώβριο η Οξφόρδη δέχεται περίπου 20.000 αιτήσεις για 3.200 υφιστάμενες θέσεις σε όλες τις επιστήμες. Εκτός από την τυπική αίτηση προσόντων και το αίτημα παροχής δείγματος γραπτής εργασίας, βάρος δίνεται εδώ στην προσωπική συνέντευξη: αφού το πανεπιστήμιο δημιουργήσει μια βραχεία λίστα δυνητικών φοιτητών και συνυπολογίσει τη δυνατότητα απορρόφησης κάθε κολεγίου, καλεί τους υποψηφίους τον Δεκέμβριο για μια επί τόπου συζήτηση προκειμένου να συνεκτιμήσει, κατά τον δικτυακό του τόπο, «τα κίνητρα, την ικανότητα ανεξάρτητης σκέψης και τη δεκτικότητα σε νέες ιδέες εκτός του αντικειμένου ή του αναλυτικού προγράμματος του κολεγίου». Κατά κανόνα, οι υποψήφιοι που ζουν στο εξωτερικό απαλλάσσονται από αυτή την υποχρέωση (εκτός από τους δυνητικούς φοιτητές Ιατρικής, για τους οποίους αποτελεί προαπαιτούμενο), οι εντός Μεγάλης Βρετανίας όμως αναμένεται να παραστούν, με τα έξοδα διαμονής και διατροφής τους πληρωμένα. Σύμφωνα πάντα με τις πληροφορίες του ιστοτόπου της Οξφόρδης, η διαδικασία αυτή αφορά τελικά περίπου 10.000 φοιτητές, το 50% των αιτούντων.
Αν υπάρχει ένα αντίβαρο σε όλα αυτά τα θετικά, είναι ίσως το ζήτημα του ελιτισμού. Ερευνα του 2017 που δημοσίευσε το BBC έδειχνε ότι το 80% των βρετανών φοιτητών που έγιναν αποδεκτοί στην Οξφόρδη και στο Κέιμπριτζ μεταξύ 2010 και 2015 ήταν παιδιά γονέων από υψηλά εισοδηματικά στρώματα και/ή περιοχές σημαντικής οικονομικής ευμάρειας. Τα στοιχεία δημιούργησαν αίσθηση, με κάποιους να επισημαίνουν ότι τα «αρχαία πανεπιστήμια» εξακολουθούσαν να αποτελούν προμαχώνες ενός κλειστού συστήματος και τα ιδρύματα να αντιτάσσουν ότι το πρόβλημα οφειλόταν στην ανεπάρκεια της ισότητας των ευκαιριών που προκαλούν οι γεωγραφικές και κοινωνικοοικονομικές ανισότητες της χώρας. Ωστόσο, και εδώ θα πρέπει ίσως να μπει ένας αστερίσκος που θα διαχωρίζει την πρόσληψη των πανεπιστημίων αυτών εντός και εκτός Βρετανίας. Αν για τμήματα της βρετανικής κοινωνίας η Οξφόρδη θα διατηρεί πάντα και έναν χαρακτήρα αριστοκρατικού ιδρύματος προορισμένου να εκπαιδεύει τους εκπροσώπους της πολιτικής και οικονομικής τάξης της χώρας, για την υπόλοιπη Δύση μπορεί να συμβολίζει ακόμη το προ Brexit ανοικτό παράθυρό της προς την Ευρώπη και τον κόσμο – εκείνο ενός πανεπιστημίου που το 40% των φοιτητών του προέρχεται από άλλες περιοχές της υφηλίου.

Γιάννης Στουρνάρας : Η Οξφόρδη ήταν μια επένδυση ζωής

Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος

«Εκανα την αίτησή μου για την Οξφόρδη ως φοιτητής ακόμη στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Ηλπιζα να γίνω δεκτός. Ηταν όνειρο ζωής να φοιτήσω σε ένα τέτοιο πανεπιστήμιο, καθώς ήθελα να ακολουθήσω ακαδημαϊκή καριέρα. Βέβαια, τα οικονομικά της οικογένειάς μου δεν ήταν ανθηρά και ευτυχώς πήρα υποτροφία, αρχικά από την Αγροτική Τράπεζα και αργότερα από το Ιδρυμα Ωνάση. Πρόκειται για ένα πανεπιστήμιο αντάξιο της φήμης του. Βρέθηκα για πρώτη φορά εκεί το 1978. Δύο χρόνια αργότερα με ακολούθησε και η μετέπειτα σύζυγός μου, η Λίνα, για σπουδές στη Βιολογία και στη Νευροφυσιολογία.
Πραγματοποίησα στην Οξφόρδη μεταπτυχιακές σπουδές (MPhil in Economics) και συνέχισα με διδακτορικές (DPhil/PhD in Mathematical Economics). Τελείωσα και τους δύο κύκλους μέσα σε πολύ σύντομο διάστημα, σε τρία χρόνια δηλαδή, οι φιλοδοξίες μου ανέβηκαν, οπότε έκανα αίτηση για να ξεκινήσω πανεπιστημιακή καριέρα και πράγματι με δέχθηκαν ως research fellow και lecturer στο Κολέγιο St. Catherine’s. Εχω μόνο ευχάριστες αναμνήσεις. Ηταν μια επένδυση ζωής που με βοήθησε να χτίσω τα επόμενα βήματα της καριέρας μου, πρώτα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, στην Τράπεζα της Ελλάδος αργότερα, στο υπουργείο Οικονομικών ως πρόεδρος του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων, αλλά και σε πολλές ακόμη θέσεις τόσο του ιδιωτικού τομέα όσο και του δημοσίου (διευθύνων σύμβουλος στην ΚΑΠΠΑ Χρηματιστηριακή, γενικός διευθυντής του ΙΟΒΕ, διοικητής της Εμπορικής, υπουργός Οικονομικών, διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος) .

Από εκείνα τα χρόνια θυμάμαι τη σκληρή δουλειά, το εντατικό διάβασμα, ειδικά στο μεταπτυχιακό. Πρόκειται για ένα απαιτητικό πτυχίο, αλλά το καλύτερο ίσως στο είδος του στον κόσμο. Αποτελεί δημιούργημα του νομπελίστα Τζέιμς Μίρλις. Δυστυχώς τον χάσαμε πριν από λίγες εβδομάδες. Θυμάμαι όταν τον είχα συναντήσει για πρώτη φορά μού είπε ότι “αυτό το πρόγραμμα στοχεύει να σε κάνει έναν καλό επαγγελματία οικονομολόγο”. Δεν θα το ξεχάσω ποτέ αυτό. Φυσικά υπήρχε και το κομμάτι της φοιτητικής ζωής, με ωραία πάρτι αλλά και πολλά σπορ: κολύμπι, τρέξιμο, πινγκ πονγκ και ποδόσφαιρο. Ηταν πολύ σκληροί οι Εγγλέζοι στο ποδόσφαιρο. Ακόμη έχω σημάδια στα πόδια μου.

Αν κάτι κρατώ από την Οξφόρδη είναι η αξιοκρατία, οι ευκαιρίες που δίνει. Ημουν μόλις 24 ετών, τελείωσα το διδακτορικό μου και όπως προανέφερα πήρα θέση στο Πανεπιστήμιο. Στην Οξφόρδη πάνω απ’ όλα μάς έμαθαν να σκεπτόμαστε, και αυτό με βοήθησε σε όλη την υπόλοιπη ζωή μου. Οφείλω το ευ ζην στο Πανεπιστήμιο αυτό».
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΡΗ ΒΑΡΔΑΚΗ

Παύλος Ελευθεριάδης : Αριστεία και καλλιέργεια φιλίας…

Καθηγητής Δημοσίου Δικαίου και Fellow στο Mansfield College του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης

«Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η φυσική ομορφιά και ο αρχιτεκτονικός πλούτος, όπως και οι οκτώ αιώνες ιστορίας, προσθέτουν στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης αίγλη και ρομαντισμό. Δεν είναι όμως αυτά αρκετά για να το τοποθετήσουν στην κορυφή των διεθνών κατατάξεων. Κατά τη γνώμη μου η επιτυχία αυτή οφείλεται σε τρία ακόμη πράγματα.

Πρώτον, το Πανεπιστήμιο επιδιώκει συστηματικά την εξωστρέφεια. Τα τελευταία 140 χρόνια, δηλαδή από τότε που άνοιξε τις πόρτες του σε αλλόθρησκους και μειονότητες, το Πανεπιστήμιο αναζήτησε και διευκόλυνε επιστήμονες, γυναίκες και άνδρες, από όλον τον κόσμο να σπουδάσουν ή να εργαστούν εδώ σε ιδανικές συνθήκες – κάτι που διευκολύνθηκε ασφαλώς από την ευρεία διάδοση της αγγλικής γλώσσας.

Δεύτερον, η μέθοδος διδασκαλίας στις προπτυχιακές σπουδές (αλλά και σε πολλές μεταπτυχιακές) βασίζεται στη διδασκαλία σε πολύ μικρές ομάδες, δύο ή τριών φοιτητών.
Τέλος, η Οξφόρδη δίνει μια ιδιαίτερη έμφαση στην κοινωνική συναναστροφή. Το σύστημα των Κολεγίων φροντίζει ώστε οι φοιτητές (αλλά και οι καθηγητές) να συζητούν σχεδόν διαρκώς μεταξύ τους. Αυτό μπορούν να το κάνουν κυρίως σε μεγάλες αίθουσες στο μεσημεριανό γεύμα αλλά και σε πιο επίσημα δείπνα όπου όλοι κάθονται σε μακρόστενα τραπέζια και αναγκάζονται να μιλούν με λίγο ως πολύ αγνώστους ανθρώπους που βρίσκονται δίπλα τους, αλλά και στα πιο χαλαρά μπαρ ή ακόμη και το παρεκκλήσι – “Chapel” – που έχει κάθε Κολέγιο για τους φοιτητές του. Η Οξφόρδη συνδυάζει έτσι την αφοσίωση στην επιστήμη και την αριστεία με την καλλιέργεια της φιλίας και της προσωπικότητας».

Ε.Β.

Oθων Αναστασάκης : Συναρπαστικό σύστημα διοίκησης

Διευθυντής του Κέντρου Σπουδών Νοτιοανατολικής Ευρώπης (SEESOX) στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης

«Κατά έναν παράδοξο τρόπο, το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης θυμίζει τη λειτουργική δομή και διακυβέρνηση της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ). Οπως και η ΕΕ, προσομοιάζει με ένα οιονεί ομοσπονδιακό περιβάλλον: το Πανεπιστήμιο έχει ως κεντρική διοίκηση την “Καγκελαρία” του, το “Συμβούλιό” του, αλλά και το “Κοινοβούλιό” του, το οποίο αποτελείται από 5.000 μέλη διδακτικού προσωπικού, καθώς και τις Σχολές ή Πανεπιστημιακά Τμήματα, που οργανώνουν τη διδασκαλία και την έρευνα σε ένα ευρύτατο γνωστικό πεδίο. Η Οξφόρδη ξεχωρίζει γιατί παράλληλα με τις Σχολές λειτουργούν 38 ανεξάρτητα και αυτοδιοικούμενα Κολέγια, τα οποία ενισχύουν την εκπαίδευση με διδασκαλία σε μικρό αριθμό φοιτητών (κάτι σαν ιδιαίτερα μαθήματα) και επίσης παρέχουν καταλύματα, σίτιση και κοινωνική ζωή στους φοιτητές. Η διττή αυτή διάσταση (Σχολές/Κολέγια) συνδυάζεται με μια πληθώρα ινστιτούτων, κέντρων σπουδών και φοιτητικών οργανώσεων. Η πλοήγηση μέσα σε αυτό το σύστημα είναι πρόκληση. Εργάζομαι και διδάσκω στην Οξφόρδη από το 2003 και εξακολουθώ να μαθαίνω αυτό το σύστημα διοίκησης, το οποίο βρίσκω συναρπαστικό όχι μόνο λόγω της πολυπλοκότητάς του, αλλά και λόγω των δυνατοτήτων που προσφέρει για έρευνα, συνεργασίες και συνεχή ροή επιστημόνων.

Η προσωπική μου πανεπιστημιακή αποστολή αφορά σε μεγάλο βαθμό την έρευνα και διδασκαλία της σύγχρονης Ελλάδας υπό το πρίσμα των κοινωνικών επιστημών. Με την ευγενή υποστήριξη σημαντικών χορηγών από την Ελλάδα και εκτός, έχουμε δημιουργήσει μια σειρά από ερευνητικά προγράμματα γύρω από την κατανόηση της χώρας σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο, με πιο πρόσφατο το πρόγραμμα για την ελληνική Διασπορά. Η συντήρηση και “ομοσπονδιοποίηση” του συστήματος στην Οξφόρδη οριοθετεί, από τη μια μεριά, αυστηρούς κανόνες και προϋποθέσεις εκπαιδευτικής λειτουργίας, αλλά, από την άλλη, επιτρέπει και εναλλακτικές μορφές συνέργειας για ποικίλες πρωτοβουλίες και διεθνείς συνεργασίες».

Ε.Β.

Ζήσης Φωτάκης : Κοσμοπολιτισμός, άμιλλα, ακαδημαϊκό ήθος

Επίκουρος καθηγητής Ναυτικής Ιστορίας, Σχολή Ναυτικών Δοκίμων

«Ελαβα από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης μεταπτυχιακό τίτλο στην Οικονομική και Κοινωνική Ιστορία (1997) και διδακτορικό στη Ναυτική Ιστορία (2003). Η κυρίαρχη θέση της Βρετανίας στην οικονομική ιστορία του σύγχρονου κόσμου, αλλά και η παρουσία στην Οξφόρδη της αρχαιότερης, στην αγγλοσαξονική κοινοπολιτεία, έδρας της Ιστορίας του Πολέμου κατέστησαν μονόδρομο την επιλογή των σπουδών μου εκεί. Η ύπαρξη, επίσης, στην Οξφόρδη της μεγαλύτερης πανεπιστημιακής βιβλιοθήκης στην Ευρώπη, η οποία διέθετε ψηφιακό υλικό που στερούνταν, κατά κανόνα, τα άλλα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια καθώς και η εγγύτητά της στους εξαιρετικά πλούσιους αρχειακούς πόρους του Λονδίνου και της Νότιας Αγγλίας υποστήριξαν αποτελεσματικά τους φιλόδοξους στόχους της έρευνάς μου. Ο κοσμοπολίτικος χαρακτήρας του φοιτητικού σώματος, η ενδο-πανεπιστημιακή άμιλλα που επικρατούσε στην Οξφόρδη, ως απόρροια του θεσμού των Κολεγίων, αλλά και η μακραίωνη, τοπική παράδοση επαγγελματισμού και ακαδημαϊκού ήθους επηρέασαν σημαντικά την ακαδημαϊκή μου ταυτότητα.

Η αναλογία των καθηγητών της Οξφόρδης έναντι των φοιτητών τους ήταν 1 προς 4. Η διδασκαλία εδραζόταν στην παράλληλη εκπόνηση εργασιών που αξιοποιούσαν εκτεταμένη βιβλιογραφία. Ας αναφέρουμε επίσης ότι οι πανεπιστημιακές αρχές ενθάρρυναν την ενασχόληση των φοιτητών με τα κοινά, τον αθλητισμό, τον εθελοντισμό, την απόκτηση πρακτικής επαγγελματικής εμπειρίας και ό,τι άλλο συντελούσε στην καλλιέργεια της πλειονότητας των δεξιοτήτων τους.
Η παροχή τόσο υψηλού επιπέδου παιδείας συνεπαγόταν μεγάλο, συχνά, οικονομικό κόστος. Συνάμα, η Οξφόρδη λειτουργούσε ως διεθνής μαγνήτης κορυφαίων ερευνητών που στελέχωναν το καθηγητικό δυναμικό της. Η κορυφαία ερευνητική τους επίδοση και οι απαιτητικές διδακτικές τους υποχρεώσεις περιόριζαν, ενίοτε, τον διαθέσιμο χρόνο τους για την εποπτεία υποψηφίων διδακτόρων».

Μ.Κ.